Skrzydła ołtarza z Roudník

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skrzydła ołtarza z Roudník
Ścięcie Jakuba Większego/ Śmierć św. Wawrzyńca Męczeństwo św. Sebastiana / Spalenie
na stosie Jana Husa
Autor: anonim
Data powstania: przed 1486,
Wymiary: 162 x 68 (bez ramy)
Muzeum Husyckie w Taborze

Skrzydła ołtarza z Roudník – dwustronnie malowane skrzydła późnogotyckiego retabulum wykonane przez anonimowego artystę, najstarsze przedstawienie męczeńskiej śmierci Jana Husa w sztuce czeskiego gotyku[1].

Geneza i historia skrzydła[edytuj | edytuj kod]

Skrzydła ołtarza z Roudník – rewers
Apostoł Jakub Większy /
Święty Wawrzyniec 		Apostoł Jakub Mniejszy /
Święty Stefan

Retabulum, przeznaczone dla kościoła utrakwistów pod wezwaniem św. Wacława w Roudníkach koło Uścia nad Łabą, powstało prawdopodobnie w pracowni praskiej w drugiej połowie XV wieku. Ze względu na wizerunki apostołów Jakuba Większego i Jakuba Mniejszego zakłada się, że jego fundatorami byli Jakubek z Vřesovic(inne języki), husycki dowódca wojsk uczestniczących w wojnach husyckich, do którego Roudníky wówczas należały oraz jego syn Jan, który przejął majątek w 1467 roku[2].

W XVI wieku skrzydła zostały przycięte, pokryte warstwą barokowego marmurku i były wykorzystywane jako część barokowego ołtarza. W XVII i XVIII wieku, na terenie dzisiejszych Czech, katolicyzm wypierał wyznawców protestanckich, a obiekty związane lub kojarzone z czeską reformacją były niszczone. Skrzydła, dzięki zmianom, którym je poddano, uniknęły losu wielu innych dzieł.
Ponowne odkrycie XV-wiecznych malowideł na skrzydłach nastąpiło w 1966 roku podczas renowacji kościelnych mebli. Odkrycia dokonali studenci praskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1975 roku prof. Bohuslav Slánský odrestaurował skrzydła i przywrócił im pierwotny wygląd. Ostatnie prace restauratorskie miały miejsce w latach 2013–2014, prowadzone przez artystów malarzy Naděždę Maškovą i Miroslava Křížka z Pragi[3]. Skrzydła zostały wykupione ze środków Ministerstwa Kultury za kwotę 12 mln koron czeskich i podarowane Muzeum Husyckiemu w Taborze.

Proweniencja i datowanie[edytuj | edytuj kod]

Autorstwo retabulum nie jest znane. Według prof. Jaroslava Pešiny(inne języki) artysta mógł mieć kontakt z Mistrzem ołtarza św. Jerzego, którego prace pochodziły z drugiej połowy XV wieku i zostały przypisane do późnogotyckiej sztuki czeskiej[4]. Prof. Milena Bartlová(inne języki) umieszcza malarza w praskim środowisku artystycznym, przypisując mu znajomość sztuki mistrzów norymberskich, m.in. Hansa Pleydenwurffa i czerpiącego ze wzorów brukselskich m.in. Boutsa[5]. Inny historyk sztuki, Jan Royt(inne języki), zauważa podobieństwa stylu pomiędzy skrzydłami ołtarza z Roudník do Ołtarza św. Barbary wrocławskiego Mistrza Marcina[6]. Te teorie pozwalają datować powstanie retabulum na okres 1470–1480. Jeżeli fundatorem dzieła miał być Jakubek z Vřesovic, który zmarł po 1461 roku, datę jego powstania należałoby przesunąć na lata 60. XV wieku.

Opis skrzydła[edytuj | edytuj kod]

Na obu skrzydłach umieszczono po dwie sceny. Ich unikalna koncepcja ikonograficzna jest świadectwem ewolucji, którą przechodził rodzący się czeski Kościół utrakwistyczny. Jan Hus powiązany jest z chrześcijańskimi męczennikami ukazanymi w poszczególnych scenach: z św. Jakubem Większym, św. Sebastianem i św. Wawrzyńcem. Ich śmierć stanowi nawiązanie do męczeńskiej śmierci Husa na stosie. Atrybutem męczeńskiej śmierci reformatora była heretycka czapka i jego postać przedstawiana zgodnie z ówczesną tradycyjną czeską ikonografią: mężczyzny bez brody w białej albie[3]. W scenie ścięcia Jakuba, ukazanych zostało dodatkowo dwóch dyskutujących ze sobą arcykapłanów. Postaci nawiązują do prałatów, z którymi Hus był w konflikcie. W scenie śmierci Sebastiana ukazany został cesarz Dioklecjan w koronie, a w scenie spalenia Husa – mężczyzna w książęcej czapce. Było to nawiązanie do palatynackiego elektora Ludwika, któremu cesarz Zygmunt Luksemburski przekazał Husa skazanego na śmierć. Ukazanie śmierci św. Wawrzyńca na ruszcie i śmierci w płomieniach Husa w dolnych częściach skrzydeł nie jest przypadkowe i wskazuje na podobieństwa między losami obu męczenników[7].

Centralna, niezachowana część retabulum przedstawiała prawdopodobnie sceny Ukrzyżowania i Ostatniej Wieczerzy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ "The Art of the Bohemian Reformation" turns spotlight on lesser-known period of art -. www.radio.cz. [dostęp 2016-05-06].
  2. ↑ Royt Jan, w: Gotické deskové malířství v severozápadních a severních Čechách 1340–1550 (J. Royt, ed.). Karolínum, Praha, 2015, s. 107–110. ISBN 978-80-246-3174-5
  3. ↑ a b The Altar Wings of Roudníky, Husitske Muzeum v Tabore (ang.)
  4. ↑ Pešina Jaroslav, Desková malba, w: Dějiny českého výtvarného umění I/2, Academia, Praha, 1984. s. 579–596
  5. ↑ Bartlová Milena, "Upálení sv. Jana Husa" na malovaných křídlech utrakvistického oltáře z Roudník. „Umění” 53/5 (2005), s. 427–443.
  6. ↑ Dobrzeniecki Tadeusz, A Central Panel of a Pentaptych (The legend of S. Barbara), w: Catalogue of the Mediaeval Painting (III. Silesia), Muzeum Narodowe w Warszawie, 1977, s. 231–240
  7. ↑ Horníčková Kateřina, Mezi tradicí a inovací. Náboženský obraz v českém utrakvismu, w: Umění české reformace (1380–1620) (K. Horníčková a M. Šroněk, eds.). Academia, Praha, 2010, s. 136–137. ISBN 978-80-200-1879-3


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skrzydła_ołtarza_z_Roudník&oldid=73202195”