Iwan Semenowicz Sapieha: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m interwiki, lit. |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Iwan Sapieha''' (podpisywał się Joannes) (ur. około [[1450]], zm. [[4 grudnia]] [[1517]] w [[Dubno (województwo podlaskie)|Dubnie]]) - kanclerz królowej [[Helena Moskiewska|Heleny]], pierwszy [[wojewodowie podlascy|wojewoda podlaski]] od [[1513]], [[wojewodowie witebscy|wojewoda witebski]] od [[1511]], protoplasta [[Sapiehowie-Kodeńscy|linii kodeńskiej]]. |
'''Iwan Sapieha''' lub '''Jan Sapieha''' (podpisywał się Joannes) (ur. około [[1450]], zm. [[4 grudnia]] [[1517]] w [[Mordy|Mordach]] lub [[Dubno (województwo podlaskie)|Dubnie]]) - od 1502 roku starosta [[Brasław|brasławski]], kanclerz królowej [[Helena Moskiewska|Heleny]] w latach 1502-1509, pierwszy [[wojewodowie podlascy|wojewoda podlaski]] od [[1513]], [[wojewodowie witebscy|wojewoda witebski]] od [[1511]], od 1504 roku najwyższy sekretarz Wielkiego Księstwa Litewskiego i marszałek hospodarski, protoplasta [[Sapiehowie-Kodeńscy|linii kodeńskiej]]. |
||
Był synem [[Semen Sopiha|Semena]]. |
Był młodszym synem [[Semen Sopiha|Semena]]. |
||
Pierwsza wzmianka o Iwanie pochodzi z roku [[1486]], jako beneficjenta myt w [[Smoleńsk|Smoleńsku]]. |
Pierwsza wzmianka o Iwanie pochodzi z roku [[1486]], jako beneficjenta myt w [[Smoleńsk|Smoleńsku]]. Zaczął karierę tak jak ojciec od stanowiska pisarza w kancelarii hospodarskiej. W 1488 roku otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka 5 kop z karczm w Kamieńcu Litewskim i 5 kop z myta w Brześciu Litewskim. |
||
⚫ | W latach [[1497]]-[[1499]] trzykrotnie posłował do [[Moskwa|Moskwy]], do teścia [[Władcy Litwy|Wielkiego Księcia Litewskiego]] [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]], [[Iwan III|Iwana III]]. Celem poselstw było m.in. skłonienie [[Iwan III|Iwana III]] do wojny z [[Historia Mołdawii|Hospodarstwem Mołdawskim]] ([[1497]]), z [[Turcja|Turcją]], zwrot [[Kijów|Kijowa]] w zamian za uznanie przyjętego przez [[Iwan III|Iwana III]] tytułu "pana całej Rusi", czy też zapewnienie go, że jego [[Helena Moskiewska|córka Helena]] bez przeszkód może wyznawać wiarę [[prawosławie|prawosławną]]. |
||
W [[1491]] posłował do [[Rzym|Rzymu]] do papieża [[Aleksander VI|Aleksandra VI]] w celu zdania sprawozdania z realizacji postanowień [[Unia florencka|Unii florenckiej]] w [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkim Księstwie Litewskim]]. Tam przeszedł na katolicyzm <ref>"Posłując bowiem do Rzymu w 1491 roku Jan Sapieha przyjął katolicyzm. Papież Innocenty VIII w brewe z 13 maja 1491 r. skierowanym do króla Kazimierza Jagiellończyka zalecał, aby monarcha udzielił Sapieże ochrony przed nienawiścią byłych współwyznawców" prof. Maroszek "Kościół katolicki na Podlasiu. Zbiór dokumentów erekcyjnych i funduszowych", Białystok, oprac. J. Maroszek, Białystok 1999</ref>, <ref>""Codex epistolaris saeculi XV" wyd. A Sokołowski, J Szujski, A.Lewicki s.389.</ref>, uzyskując od papieża przywilej na wybudowanie w swoich dobrach kościoła, w którym mogliby odprawiać nabożeństwa zarówno duchowni katoliccy, jak i prawosławni, którzy wcześniej przyjęli postanowienia [[Unia florencka|unii]]. |
W [[1491]] posłował do [[Rzym|Rzymu]] do papieża [[Aleksander VI|Aleksandra VI]] w celu zdania sprawozdania z realizacji postanowień [[Unia florencka|Unii florenckiej]] w [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkim Księstwie Litewskim]]. Tam przeszedł na katolicyzm <ref>"Posłując bowiem do Rzymu w 1491 roku Jan Sapieha przyjął katolicyzm. Papież Innocenty VIII w brewe z 13 maja 1491 r. skierowanym do króla Kazimierza Jagiellończyka zalecał, aby monarcha udzielił Sapieże ochrony przed nienawiścią byłych współwyznawców" prof. Maroszek "Kościół katolicki na Podlasiu. Zbiór dokumentów erekcyjnych i funduszowych", Białystok, oprac. J. Maroszek, Białystok 1999</ref>, <ref>""Codex epistolaris saeculi XV" wyd. A Sokołowski, J Szujski, A.Lewicki s.389.</ref>, uzyskując od papieża przywilej na wybudowanie w swoich dobrach kościoła, w którym mogliby odprawiać nabożeństwa zarówno duchowni katoliccy, jak i prawosławni, którzy wcześniej przyjęli postanowienia [[Unia florencka|unii]]. |
||
⚫ | W latach [[1497]]-[[1499]] trzykrotnie posłował do [[Moskwa|Moskwy]], do teścia [[Władcy Litwy|Wielkiego Księcia Litewskiego]] [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]], [[Iwan III|Iwana III]]. Celem poselstw było m.in. skłonienie [[Iwan III|Iwana III]] do wojny z [[Historia Mołdawii|Hospodarstwem Mołdawskim]] ([[1497]]), z [[Turcja|Turcją]], zwrot [[Kijów|Kijowa]] w zamian za uznanie przyjętego przez [[Iwan III|Iwana III]] tytułu "pana całej Rusi", czy też zapewnienie go, że jego [[Helena Moskiewska|córka Helena]] bez przeszkód może wyznawać wiarę [[prawosławie|prawosławną]]. |
||
Po koronacji [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]] w 1501 r. na króla Polski został kanclerzem królowej [[Helena Moskiewska|Heleny]]. Do jego obowiązków należało m.in. czuwanie nad [[prawosławie|prawosławnym]] dworem [[Helena Moskiewska|Heleny]] i pilnowanie osób przybyłych z [[Moskwa|Moskwy]]. |
|||
Brał udział w [[wojna litewsko-moskiewska 1500-1503|wojnie]] z [[Moskwa|Moskwą]] w latach [[1502]]-[[1503]], podczas której została zniszczona duża część jego dóbr. W [[1502]] posłował do wielkiego mistrza [[Zakon kawalerów mieczowych|Zakonu Inflanckiego]], [[ |
Po koronacji [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra Jagiellończyka]] w 1501 r. na króla Polski, został w latach 1502-1509 kanclerzem królowej [[Helena Moskiewska|Heleny]]. Do jego obowiązków należało m.in. czuwanie nad [[prawosławie|prawosławnym]] dworem [[Helena Moskiewska|Heleny]] i pilnowanie osób przybyłych z [[Moskwa|Moskwy]]. |
||
Brał udział w [[wojna litewsko-moskiewska 1500-1503|wojnie]] z [[Moskwa|Moskwą]] w latach [[1502]]-[[1503]], podczas której została zniszczona duża część jego dóbr. W [[1502]] posłował do wielkiego mistrza [[Zakon kawalerów mieczowych|Zakonu Inflanckiego]], [[Wolter von Plettenberg|Waltera von Plettenberga]] w celu podjęcia wspólnych działań zbrojnych. W [[1503]] posłował do [[Moskwa|Moskwy]] z listami od królowej [[Helena Moskiewska|Heleny]] do [[Iwan III|ojca]]. Dzięki pośrednictwu królowej poselstwu udało się wynegocjować sześcioletni rozejm obowiązujący od [[25 marca]] [[1503]]. Od 1504 roku występuje w dokumentach jako sekretarz wielki lub pisarz Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po śmierci władcy moskiewskiego [[Iwan III|Iwana III]], w [[1506]] roku Iwan ponownie posłuje do jego następcy [[Wasyl III|Wasyla III]] w celu potwierdzenia rozejmu, jednak strona moskiewska zrywa te układy. |
|||
Po objęciu tronu przez [[Zygmunt Stary|Zygmunta Starego]] w [[1506]] zachowuje swoje urzędy, dodatkowo obejmując funkcję sekretarza najwyższego hospodarskiego. Urząd ten sprawował do śmierci, po której został on skasowany. |
Po objęciu tronu przez [[Zygmunt Stary|Zygmunta Starego]] w [[1506]] zachowuje swoje urzędy, dodatkowo obejmując funkcję sekretarza najwyższego hospodarskiego. Urząd ten sprawował do śmierci, po której został on skasowany. |
||
Linia 17: | Linia 18: | ||
W latach następnych coraz częściej przebywa w otoczeniu [[Zygmunt Stary|króla]], biorąc udział w wyprawach na [[Historia Mołdawii|Mołdawię]] w [[1509]] i zabezpieczaniu granic przed [[Tatarzy|Tatarami]] w [[1510]]. W [[1511]] po ustanowieniu [[województwo witebskie|województwa witebskiego]] zostaje jego [[Wojewodowie witebscy|wojewodą]]. Brał udział w kampanii moskiewskiej [[1514]], a pod koniec tego roku otrzymał [[województwo podlaskie]]. |
W latach następnych coraz częściej przebywa w otoczeniu [[Zygmunt Stary|króla]], biorąc udział w wyprawach na [[Historia Mołdawii|Mołdawię]] w [[1509]] i zabezpieczaniu granic przed [[Tatarzy|Tatarami]] w [[1510]]. W [[1511]] po ustanowieniu [[województwo witebskie|województwa witebskiego]] zostaje jego [[Wojewodowie witebscy|wojewodą]]. Brał udział w kampanii moskiewskiej [[1514]], a pod koniec tego roku otrzymał [[województwo podlaskie]]. |
||
Umarł między [[9 lutego]] a [[4 grudnia]] [[1517]] |
Umarł między [[9 lutego]] a [[4 grudnia]] [[1517]] w swoim dworze w Mordach. Pochowany został albo w Mordach albo w Boćkach, skąd jego ciało zostało przeniesione do Kodnia. |
||
===Posiadłości=== |
|||
⚫ | Dużą część życia poświęcił rozwijaniu majętności, budując ją wszystkimi możliwymi środkami, m.in. przez nadania królewskie i hospodarskie, dziedziczenie, wymianę i kupno. Ostatnim co do powstania, ale największym majątkiem były dobra [[Kodeń|kodeńskie]], częściowo zakupione, częściowo otrzymane od [[Zygmunt Stary|króla]] w [[1511]]. Po uzyskaniu przywileju wybudowania w [[Kodeń|Kodniu]] miasta, dobra te stają się siedzibą całej nowej linii rodu [[Sapiehowie|Sapiehów]]. Inne posiadłości jakie nabył Jan Sapieha to [[Ikaźń]] z zamkiem, [[Druja]], [[Poniemuń (Litwa)]], a na Podlasiu od 1508 roku [[Boćki]], od 1512 [[Dubno]] gdzie wybudował murowany dwór, a w latach 1514-17 dzięki ożenkowi z Elżbieta Hlebowiczówną miasto Mordy gdzie spisał testament i prawdopodobnie zmarł. |
||
===Rodzina=== |
|||
Jan Sapieha pozostawił z pierwszego małżeństwa trzech synów: Pawła, Michała i Fryderyka oraz córki: Dobrochnę (żonę Jana Tęczyńskiego z Kraśnika), Bohdanę (żonę Jana Piotrowicza Niemirowicza) i nieznaną bliżej Marynę. Z druga żoną Elżbieta nie miał dzieci. |
|||
⚫ | Dużą część życia poświęcił rozwijaniu majętności, budując ją wszystkimi możliwymi środkami, m.in. przez nadania królewskie i hospodarskie, dziedziczenie, wymianę i kupno. Ostatnim co do powstania, ale największym majątkiem były dobra [[Kodeń|kodeńskie]], częściowo zakupione, częściowo otrzymane od [[Zygmunt Stary|króla]] w [[1511]]. Po uzyskaniu przywileju wybudowania w [[Kodeń|Kodniu]] miasta dobra te stają się siedzibą całej nowej linii rodu [[Sapiehowie|Sapiehów]]. |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
Wersja z 15:54, 17 sie 2008
Iwan Sapieha lub Jan Sapieha (podpisywał się Joannes) (ur. około 1450, zm. 4 grudnia 1517 w Mordach lub Dubnie) - od 1502 roku starosta brasławski, kanclerz królowej Heleny w latach 1502-1509, pierwszy wojewoda podlaski od 1513, wojewoda witebski od 1511, od 1504 roku najwyższy sekretarz Wielkiego Księstwa Litewskiego i marszałek hospodarski, protoplasta linii kodeńskiej. Był młodszym synem Semena.
Pierwsza wzmianka o Iwanie pochodzi z roku 1486, jako beneficjenta myt w Smoleńsku. Zaczął karierę tak jak ojciec od stanowiska pisarza w kancelarii hospodarskiej. W 1488 roku otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka 5 kop z karczm w Kamieńcu Litewskim i 5 kop z myta w Brześciu Litewskim.
W 1491 posłował do Rzymu do papieża Aleksandra VI w celu zdania sprawozdania z realizacji postanowień Unii florenckiej w Wielkim Księstwie Litewskim. Tam przeszedł na katolicyzm [1], [2], uzyskując od papieża przywilej na wybudowanie w swoich dobrach kościoła, w którym mogliby odprawiać nabożeństwa zarówno duchowni katoliccy, jak i prawosławni, którzy wcześniej przyjęli postanowienia unii.
W latach 1497-1499 trzykrotnie posłował do Moskwy, do teścia Wielkiego Księcia Litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, Iwana III. Celem poselstw było m.in. skłonienie Iwana III do wojny z Hospodarstwem Mołdawskim (1497), z Turcją, zwrot Kijowa w zamian za uznanie przyjętego przez Iwana III tytułu "pana całej Rusi", czy też zapewnienie go, że jego córka Helena bez przeszkód może wyznawać wiarę prawosławną.
Po koronacji Aleksandra Jagiellończyka w 1501 r. na króla Polski, został w latach 1502-1509 kanclerzem królowej Heleny. Do jego obowiązków należało m.in. czuwanie nad prawosławnym dworem Heleny i pilnowanie osób przybyłych z Moskwy.
Brał udział w wojnie z Moskwą w latach 1502-1503, podczas której została zniszczona duża część jego dóbr. W 1502 posłował do wielkiego mistrza Zakonu Inflanckiego, Waltera von Plettenberga w celu podjęcia wspólnych działań zbrojnych. W 1503 posłował do Moskwy z listami od królowej Heleny do ojca. Dzięki pośrednictwu królowej poselstwu udało się wynegocjować sześcioletni rozejm obowiązujący od 25 marca 1503. Od 1504 roku występuje w dokumentach jako sekretarz wielki lub pisarz Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po śmierci władcy moskiewskiego Iwana III, w 1506 roku Iwan ponownie posłuje do jego następcy Wasyla III w celu potwierdzenia rozejmu, jednak strona moskiewska zrywa te układy.
Po objęciu tronu przez Zygmunta Starego w 1506 zachowuje swoje urzędy, dodatkowo obejmując funkcję sekretarza najwyższego hospodarskiego. Urząd ten sprawował do śmierci, po której został on skasowany.
Pod koniec 1508 bierze udział w kolejnym poselstwie do Moskwy, tym razem m.in. w towarzystwie bratanka, Iwaszki. Poselstwo zawarło pokój na zasadzie status quo, korzystny dla Wasyla III.
W latach następnych coraz częściej przebywa w otoczeniu króla, biorąc udział w wyprawach na Mołdawię w 1509 i zabezpieczaniu granic przed Tatarami w 1510. W 1511 po ustanowieniu województwa witebskiego zostaje jego wojewodą. Brał udział w kampanii moskiewskiej 1514, a pod koniec tego roku otrzymał województwo podlaskie.
Umarł między 9 lutego a 4 grudnia 1517 w swoim dworze w Mordach. Pochowany został albo w Mordach albo w Boćkach, skąd jego ciało zostało przeniesione do Kodnia.
Posiadłości
Dużą część życia poświęcił rozwijaniu majętności, budując ją wszystkimi możliwymi środkami, m.in. przez nadania królewskie i hospodarskie, dziedziczenie, wymianę i kupno. Ostatnim co do powstania, ale największym majątkiem były dobra kodeńskie, częściowo zakupione, częściowo otrzymane od króla w 1511. Po uzyskaniu przywileju wybudowania w Kodniu miasta, dobra te stają się siedzibą całej nowej linii rodu Sapiehów. Inne posiadłości jakie nabył Jan Sapieha to Ikaźń z zamkiem, Druja, Poniemuń (Litwa), a na Podlasiu od 1508 roku Boćki, od 1512 Dubno gdzie wybudował murowany dwór, a w latach 1514-17 dzięki ożenkowi z Elżbieta Hlebowiczówną miasto Mordy gdzie spisał testament i prawdopodobnie zmarł.
Rodzina
Jan Sapieha pozostawił z pierwszego małżeństwa trzech synów: Pawła, Michała i Fryderyka oraz córki: Dobrochnę (żonę Jana Tęczyńskiego z Kraśnika), Bohdanę (żonę Jana Piotrowicza Niemirowicza) i nieznaną bliżej Marynę. Z druga żoną Elżbieta nie miał dzieci.
- ↑ "Posłując bowiem do Rzymu w 1491 roku Jan Sapieha przyjął katolicyzm. Papież Innocenty VIII w brewe z 13 maja 1491 r. skierowanym do króla Kazimierza Jagiellończyka zalecał, aby monarcha udzielił Sapieże ochrony przed nienawiścią byłych współwyznawców" prof. Maroszek "Kościół katolicki na Podlasiu. Zbiór dokumentów erekcyjnych i funduszowych", Białystok, oprac. J. Maroszek, Białystok 1999
- ↑ ""Codex epistolaris saeculi XV" wyd. A Sokołowski, J Szujski, A.Lewicki s.389.