Zamek w Krasnymstawie

Ruiny zamku w XIX wieku na rysunku Sierakowskiego

Zamek w Krasnymstawie – nieistniejący obecnie zamek w Krasnymstawie w województwie lubelskim.

Historia

Zamek w Krasnymstawie został zbudowany w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego nad brzegiem Wieprza w odległości około 700 metrów na południe od drewnianego ruskiego grodu (dzisiejsza północno-wschodnia część miasta, okolice obecnego amfiteatru), w rejonie miejsca przeprawy przez rzekę. Dla zabezpieczenia fos zamkowych w razie opadnięcia poziomu Wieprza wykopano staw, który nazwano Krasnym Stawem; w późniejszym okresie nazwa stawu stała się także nazwą miasta, pierwotnie zwanego Szczekarzowem.

W ciągu wieków zamek był wielokrotnie niszczony przez najeźdźców (Tatarów, Szwedów, Kozaków), odbudowywany i rozbudowywany. W 1588 roku przebywał w nim przez rok pod strażą Marka Sobieskiego arcyksiążę Maksymilian III Habsburg, wzięty do niewoli w bitwie pod Byczyną; odwiedzał go tu kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny Jan Zamoyski, zwycięzca spod Byczyny. Wieża, w której osadzono Maksymiliana Habsburga, była odtąd zwana Wieżą Maksymilianowską.

W XVII wieku zamek zaczął stopniowo popadać w ruinę; w 1816 roku stały jeszcze dwie ściany. Ruiny przestały istnieć w 1824 roku; na fundamentach zamku zbudowano dwie stajnie dla garnizonu rosyjskiego stacjonującego w budynkach klasztoru augustianów. Materiał pochodzący z rozbiórki ruin wykorzystywano do odbudowy miasta po pożarze w 1811 roku.

W latach 70. XX wieku część dawnego terenu zamku uległa zniszczeniu w trakcie budowy amfiteatru; na pozostałej części prowadzono w latach 1984, 1985 i 1998 badania archeologiczne, w których trakcie odkryto pozostałości wału ziemnego otaczającego zamek od wschodu oraz fragmenty muru ogrodzeniowego zbudowanego z opoki i cegieł łączonych zaprawą wapienno-piaskową. Na podstawie tych badań można sądzić, że zamek otoczono pierścieniem wałów i fos oraz podwójnym murem obronnym w pierwszej połowie XVI wieku, natomiast XVIII wieku dobudowano górną partię muru ogrodzeniowego.

Z zamku zachowały nieliczne elementy architektoniczne, rozproszone w różnych miejscach:

• kilka fragmentów nadproży wydobytych z Wieprza, przechowywanych w Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie
• fragment późnogotyckiego portalu wmontowanego w narożnik pałacu biskupiego w Krasnymstawie przy kościele św. Franciszka
• nadproże jednej z bram zamkowych przewiezione przez księżnę Izabelę Czartoryską do Puław

Gośćmi zamku w Krasnymstawie byli m.in. królowie Polski Władysław Jagiełło i Stanisław August Poniatowski.

Zobacz też

• Krasnystaw

Linki zewnętrzne

Widok zamku w Krasnymstawie na akwareli Zygmunta Vogla z 1794 roku w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (na stronie Piankoteka Zaścianek)

Bibliografia

1. Elżbieta Sobczuk, "Rozwój przestrzenny Krasnegostawu w świetle źródeł pisanych oraz badań i nadzorów archeologicznych", [w:] Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. V, Lublin 2000, s. 136-145 [1]
2. Elżbieta Sobczuk, "Krasnostawski zamek", „NESTOR”, Czasopismo Artystyczne, 2008, 1(3), s. 7.
3. Elżbieta Sobczuk, "Średniowieczny i nowożytny system obronny Krasnegostawu", „NESTOR”, Czasopismo Artystyczne, 2008, 1(3), s. 9.
4. Krasnystaw, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 641 .
5. Ludwik Grajewski, "Nie istniejący zamek w Krasnymstawie", Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1988, 1, s. 49-54
6. Tadeusz Marian Nowak, "Czy plan kwadratowego zamku bastionowego, znajdujący się w rękopisie Artylerii Józefa Naronowicza Narońskiego, przedstawia zamek w Krasnymstawie?" Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 1988, 1, s. 55-57
7. "Ruiny zamku w Krasnymstawie. Więzienie Maksymiliana w Krasnymstawie z rysunku Sierakowskiego", rysunek pióro, atram., 15,2x19,6; Rys. Pol. 2947, w: Rysunki z kolekcji J. I. Kraszewskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie, WAiF, s. 222, poz. 811, Warszawa 1961.
8. Jan Bodio, "Profesor doktor Wiktor Zin o zamku w Krasnymstawie", NESTOR, 2008, 2(4), 5.