Sobór Sofijski w Kijowie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy, drobne redakcyjne |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
}} |
}} |
||
[[Plik:Oranta-Kyiv.jpg|thumb|200px|left|Matka Boże ''Orantka'', mozaika w absydzie centralnej soboru z XI w., wykonana z wykorzystaniem szkła [[kobalt]]owego zwanego [[Smalta|smaltą]].]] |
[[Plik:Oranta-Kyiv.jpg|thumb|200px|left|Matka Boże ''Orantka'', mozaika w absydzie centralnej soboru z XI w., wykonana z wykorzystaniem szkła [[kobalt]]owego zwanego [[Smalta|smaltą]].]] |
||
[[Plik:Kyjiv sofienkathedrale.jpg|thumb|242px|Dzwonnica]] |
[[Plik:Kyjiv sofienkathedrale.jpg|thumb|242px|Dzwonnica z XVIII w. (zwieńczenie z XIX w.)]] |
||
'''Sobór Mądrości Bożej''', ''Sobór Sofijski'' ([[język ukraiński|ukr.]] ''Софійський Собор'') - [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] w [[Kijów|Kijowie]], wpisany na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO]], obecnie muzeum państwowe. |
'''Sobór Mądrości Bożej''', ''Sobór Sofijski'' ([[język ukraiński|ukr.]] ''Софійський Собор'') - [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] w [[Kijów|Kijowie]], wpisany na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO]], obecnie muzeum państwowe. |
||
===Historia=== |
|||
Pierwsze chrześcijańskie budowle sakralne miały istnieć w tym miejscu już w czasach panowania [[Olga Kijowska|św. Olgi]] ([[945]]-[[947]]). |
Pierwsze chrześcijańskie budowle sakralne miały istnieć w tym miejscu już w czasach panowania [[Olga Kijowska|św. Olgi]] ([[945]]-[[947]]). Obecną świątynię zaczęto budować za panowania [[Włodzimierz I Wielki|Włodzimierza I Wielkiego]], [[4 listopada]] [[1011]] roku<ref>[http://www.radiosvoboda.org/content/article/1949407.html Нове датування храму Святої Софії Київської]</ref>. Do XIII wieku była najważniejszą cerkwią miasta, pełniła funkcje katedry biskupiej, w tym [[prawosławna metropolia kijowska|metropolitalnej]]. Po najeździe Tatarów w 1240 roku została zrujnowana i opuszczona. W XVI wieku była już poważnie uszkodzona (nie posiadała dachów i kopuł). |
||
W XVII w. z inicjatywy metropolity Piotra Mohyły cerkiew została odbudowana w stylu [[barok]]owym przy udziale włoskiego architekta Octaviano Manciniego. Dzisiejszy kształt budynku pochodzi w większości z czasów rządów Iwana Mazepy (1687–1709). W XVIII wieku zbudowano dzwonnicę, bramę Zborowskiego, piekarnię, dom metropolity, bursę i inne zabudowania. |
W XVII w. z inicjatywy metropolity Piotra Mohyły cerkiew została odbudowana w stylu [[barok]]owym przy udziale włoskiego architekta Octaviano Manciniego. Dzisiejszy kształt budynku pochodzi w większości z czasów rządów Iwana Mazepy (1687–1709). W XVIII wieku zbudowano dzwonnicę, bramę Zborowskiego, piekarnię, dom metropolity, bursę i inne zabudowania. |
||
| Linia 26: | Linia 27: | ||
W [[1921]] r. w soborze wszechukraiński sobór wyświęcił protoprezbitera Wasyla Lypkiwśkoho na Metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy, głowę nowo utworzonego niekanonicznego [[Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny|Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego]]. Tego samego roku [[Narodowa Akademia Nauk Ukrainy]] utworzyła ''Komisję ds. cerkwi Mądrości Bożej'', w celu ratowania soboru przed zniszczeniem przez władze, w ramach regularnej akcji [[Ateizm|ateizacji]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. W [[1934]] r. w ramach akcji zamykania i burzenia świątyń w stolicy Ukrainy, cały zespół klasztorny Mądrości Bożej, razem z drugim głównym monasterem miasta, [[Ławra Pieczerska|Ławrą pieczerską]], zamieniono w muzeum. Rząd komunistyczny zakazał sprawowania [[Boska Liturgia|liturgii]] w soborze. Zabrano złote i srebrne przedmioty liturgiczne, [[Carskie wrota|carskie wrota]], ikony, kadzielnice, świeczniki, szaty i księgi liturgiczne. Pozłocony [[ikonostas]], po zdarciu złota, spalono. We wrześniu [[1941]], według świadectw byłego dyrektora sofijskiego muzeum, Oleksego Powstenki, władze próbowały zaminować sobór i wysadzić go w powietrze. Nie zdążyli zrobić tego przed przyjściem wojsk niemieckich. Saperzy niemieccy oczyścili obiekt. W [[1943]] r. podczas niemieckiej okupacji Kijowa rozgrabiono eksponaty soboru-muzeum, część cennych ikon i archiwum fotograficznego wywieziono do [[Niemcy|Niemiec]]. Późniejsza propaganda starannie otaczała milczeniem niszczycielskie działania władzy radzieckiej. |
W [[1921]] r. w soborze wszechukraiński sobór wyświęcił protoprezbitera Wasyla Lypkiwśkoho na Metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy, głowę nowo utworzonego niekanonicznego [[Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny|Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego]]. Tego samego roku [[Narodowa Akademia Nauk Ukrainy]] utworzyła ''Komisję ds. cerkwi Mądrości Bożej'', w celu ratowania soboru przed zniszczeniem przez władze, w ramach regularnej akcji [[Ateizm|ateizacji]] [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. W [[1934]] r. w ramach akcji zamykania i burzenia świątyń w stolicy Ukrainy, cały zespół klasztorny Mądrości Bożej, razem z drugim głównym monasterem miasta, [[Ławra Pieczerska|Ławrą pieczerską]], zamieniono w muzeum. Rząd komunistyczny zakazał sprawowania [[Boska Liturgia|liturgii]] w soborze. Zabrano złote i srebrne przedmioty liturgiczne, [[Carskie wrota|carskie wrota]], ikony, kadzielnice, świeczniki, szaty i księgi liturgiczne. Pozłocony [[ikonostas]], po zdarciu złota, spalono. We wrześniu [[1941]], według świadectw byłego dyrektora sofijskiego muzeum, Oleksego Powstenki, władze próbowały zaminować sobór i wysadzić go w powietrze. Nie zdążyli zrobić tego przed przyjściem wojsk niemieckich. Saperzy niemieccy oczyścili obiekt. W [[1943]] r. podczas niemieckiej okupacji Kijowa rozgrabiono eksponaty soboru-muzeum, część cennych ikon i archiwum fotograficznego wywieziono do [[Niemcy|Niemiec]]. Późniejsza propaganda starannie otaczała milczeniem niszczycielskie działania władzy radzieckiej. |
||
W soborze zachowały się pochodzące z XI i XII wieku [[fresk]]i i [[mozaika|mozaiki]], stworzone przez artystów [[Cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskich]] i ruskich. |
|||
Aktualnie na jej terenie znajduje się muzeum, a o jej przejęcie stara się [[Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego]]. |
Aktualnie na jej terenie znajduje się muzeum, a o jej przejęcie stara się [[Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego]]. |
||
===Architektura=== |
|||
Świątynia posiada 3 nawy z okresu średniowiecza i 2 dodatkowe nawy przy każdym z boków, które zostały dodane w okresie nowożytnym. Dach wieńczy 13 kopuł. Na piętro z dawną galerią dla możnowładców prowadzi spiralna klatka schodowa. W średniowieczu sobór był nieotynkowany<ref>Oleg Aleksejczuk, "Kijów i okolice", Pascal 2006, ISBN 978-83-7304-546-0</ref>. |
|||
===Wnętrze=== |
|||
W soborze zachowały się pochodzące z XI i XII wieku [[fresk]]i i [[mozaika|mozaiki]], stworzone przez artystów [[Cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskich]] i ruskich. W centralnej części za ikonostasem znajduje się 6 metrowa mozaika "Oranta" z XI wieku przedstawiająca Matkę Boską z uniesionymi dłońmi. We wnętrzu zachował się też dolna część ikonostasu z 1747 roku. W nawach bocznych eksponowane są średniowieczne kamienne sarkofagi książęce w tym grobowiec Jarosława Mądrego<ref>Oleg Aleksejczuk, "Kijów i okolice", Pascal 2006, ISBN 978-83-7304-546-0</ref>. |
|||
===Otoczenie=== |
|||
Na terenie kompleksu obok soboru znajdują się także<ref>Oleg Aleksejczuk, "Kijów i okolice", Pascal 2006, ISBN 978-83-7304-546-0</ref>: |
|||
* dzwonnica barokowa z XVIII wieku, nadbudowana w XIX |
|||
* rezydencję metropolity kijowskiego |
|||
* refektarz |
|||
* bursa |
|||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 12:50, 15 paź 2013
Nieprawidłowe parametry: {50|27|10|N|30|30|52|E}
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
.jpg) {{{opis grafiki}}} | |
| Państwo |
{{{państwo}}} |
|---|---|
| Typ |
kulturowe |
| Spełniane kryterium |
i, ii, iii, iv |
| Numer ref. | |
| Region[b] | |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
{{{data wpisu}}} |
| Dokonane zmiany |
{{{dokonane zmiany}}} |
Położenie na mapie brak  Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} | |
Sobór Mądrości Bożej, Sobór Sofijski (ukr. Софійський Собор) - cerkiew w Kijowie, wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO, obecnie muzeum państwowe.
Historia
Pierwsze chrześcijańskie budowle sakralne miały istnieć w tym miejscu już w czasach panowania św. Olgi (945-947). Obecną świątynię zaczęto budować za panowania Włodzimierza I Wielkiego, 4 listopada 1011 roku[1]. Do XIII wieku była najważniejszą cerkwią miasta, pełniła funkcje katedry biskupiej, w tym metropolitalnej. Po najeździe Tatarów w 1240 roku została zrujnowana i opuszczona. W XVI wieku była już poważnie uszkodzona (nie posiadała dachów i kopuł).
W XVII w. z inicjatywy metropolity Piotra Mohyły cerkiew została odbudowana w stylu barokowym przy udziale włoskiego architekta Octaviano Manciniego. Dzisiejszy kształt budynku pochodzi w większości z czasów rządów Iwana Mazepy (1687–1709). W XVIII wieku zbudowano dzwonnicę, bramę Zborowskiego, piekarnię, dom metropolity, bursę i inne zabudowania.
W 1882 roku zburzono od strony zachodniej ganek z czasów Iwana Mazepy, zastępując go stylizacją neobizantyjską.
W 1921 r. w soborze wszechukraiński sobór wyświęcił protoprezbitera Wasyla Lypkiwśkoho na Metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy, głowę nowo utworzonego niekanonicznego Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Tego samego roku Narodowa Akademia Nauk Ukrainy utworzyła Komisję ds. cerkwi Mądrości Bożej, w celu ratowania soboru przed zniszczeniem przez władze, w ramach regularnej akcji ateizacji ZSRR. W 1934 r. w ramach akcji zamykania i burzenia świątyń w stolicy Ukrainy, cały zespół klasztorny Mądrości Bożej, razem z drugim głównym monasterem miasta, Ławrą pieczerską, zamieniono w muzeum. Rząd komunistyczny zakazał sprawowania liturgii w soborze. Zabrano złote i srebrne przedmioty liturgiczne, carskie wrota, ikony, kadzielnice, świeczniki, szaty i księgi liturgiczne. Pozłocony ikonostas, po zdarciu złota, spalono. We wrześniu 1941, według świadectw byłego dyrektora sofijskiego muzeum, Oleksego Powstenki, władze próbowały zaminować sobór i wysadzić go w powietrze. Nie zdążyli zrobić tego przed przyjściem wojsk niemieckich. Saperzy niemieccy oczyścili obiekt. W 1943 r. podczas niemieckiej okupacji Kijowa rozgrabiono eksponaty soboru-muzeum, część cennych ikon i archiwum fotograficznego wywieziono do Niemiec. Późniejsza propaganda starannie otaczała milczeniem niszczycielskie działania władzy radzieckiej.
Aktualnie na jej terenie znajduje się muzeum, a o jej przejęcie stara się Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego.
Architektura
Świątynia posiada 3 nawy z okresu średniowiecza i 2 dodatkowe nawy przy każdym z boków, które zostały dodane w okresie nowożytnym. Dach wieńczy 13 kopuł. Na piętro z dawną galerią dla możnowładców prowadzi spiralna klatka schodowa. W średniowieczu sobór był nieotynkowany[2].
Wnętrze
W soborze zachowały się pochodzące z XI i XII wieku freski i mozaiki, stworzone przez artystów bizantyjskich i ruskich. W centralnej części za ikonostasem znajduje się 6 metrowa mozaika "Oranta" z XI wieku przedstawiająca Matkę Boską z uniesionymi dłońmi. We wnętrzu zachował się też dolna część ikonostasu z 1747 roku. W nawach bocznych eksponowane są średniowieczne kamienne sarkofagi książęce w tym grobowiec Jarosława Mądrego[3].
Otoczenie
Na terenie kompleksu obok soboru znajdują się także[4]:
- dzwonnica barokowa z XVIII wieku, nadbudowana w XIX
- rezydencję metropolity kijowskiego
- refektarz
- bursa
- ↑ Нове датування храму Святої Софії Київської
- ↑ Oleg Aleksejczuk, "Kijów i okolice", Pascal 2006, ISBN 978-83-7304-546-0
- ↑ Oleg Aleksejczuk, "Kijów i okolice", Pascal 2006, ISBN 978-83-7304-546-0
- ↑ Oleg Aleksejczuk, "Kijów i okolice", Pascal 2006, ISBN 978-83-7304-546-0
Linki zewnętrzne
| Kulturowe |
|
|---|---|
| Przyrodnicze |
- ↑ Wspólnie z Białorusią, Estonią, Finlandią, Litwą, Łotwą, Mołdawią, Norwegią, Rosją, Szwecją.
- ↑ Wspólnie z Polską.
- ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią i Włochami.