Ziemia lubawska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Kalamarnica (dyskusja | edycje)
9888 edycji
Nie podano opisu zmian
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 11: Linia 11:
[[Plik:Lubawa 2. pol. XVII wieku.jpg|mały|[[Lubawa]] w XVII w.]]
[[Plik:Lubawa 2. pol. XVII wieku.jpg|mały|[[Lubawa]] w XVII w.]]
W 1454 miasta ziemi lubawskiej opowiedziały się po stronie [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]], który poprosił króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza IV Jagiellończyka]] o włączenie regionu do Polski, po czym po kilku tygodniach król ogłosił akt [[Inkorporacja terytorium|inkorporacji]]. Na mocy [[Pokój toruński (1466)|pokoju toruńskiego (1466)]] kończącego [[Wojna trzynastoletnia|wojnę trzynastoletnią]] potwierdzono powrót ziemi lubawskiej do Polski. Administracyjnie stanowiła część [[Województwo chełmińskie|województwa chełmińskiego]]. Pomiędzy 1535 a 1539 na [[Zamek biskupów chełmińskich w Lubawie|zamku biskupów chełmińskich]] w [[Lubawa|Lubawie]] parokrotnie gościł [[Mikołaj Kopernik]]. Ziemi lubawskiej nie ominęły [[potop szwedzki]] i [[III wojna północna]]. Po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze Polski]] w 1772 trafiła do [[Zabór pruski|zaboru pruskiego]], ponownie pod kontrolą polską w latach [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] (1807-1815) i po odzyskaniu niepodległości od 1920. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] znajdowała się pod [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacją niemiecką]].
W 1454 miasta ziemi lubawskiej opowiedziały się po stronie [[Związek Pruski|Związku Pruskiego]], który poprosił króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza IV Jagiellończyka]] o włączenie regionu do Polski, po czym po kilku tygodniach król ogłosił akt [[Inkorporacja terytorium|inkorporacji]]. Na mocy [[Pokój toruński (1466)|pokoju toruńskiego (1466)]] kończącego [[Wojna trzynastoletnia|wojnę trzynastoletnią]] potwierdzono powrót ziemi lubawskiej do Polski. Administracyjnie stanowiła część [[Województwo chełmińskie|województwa chełmińskiego]]. Pomiędzy 1535 a 1539 na [[Zamek biskupów chełmińskich w Lubawie|zamku biskupów chełmińskich]] w [[Lubawa|Lubawie]] parokrotnie gościł [[Mikołaj Kopernik]]. Ziemi lubawskiej nie ominęły [[potop szwedzki]] i [[III wojna północna]]. Po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze Polski]] w 1772 trafiła do [[Zabór pruski|zaboru pruskiego]], ponownie pod kontrolą polską w latach [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] (1807-1815) i po odzyskaniu niepodległości od 1920. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] znajdowała się pod [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacją niemiecką]].

== Nazwa ==
Nazwa ziemi lubawskiej w formie ''terra Lubouie'' pojawiła się po raz pierwszy w 1216 r. w dokumencie papieskim Innocentego III zatwierdzającym nadanie ziemi lubawskiej biskupowi pruskiemu Chrystianowi przez pruskiego nobila Suwarbunę. Nazwa ta występuje w licznych XIII -wiecznych źródłach: Lubouia; terra Lvbaie; terra Lubovie; terra Loboviensis. Wywodzi się od nazwy miejscowej Lubawa<ref>{{Cytuj |autor = Sławomir Wadyl |tytuł = STUDIA NAD KSZTAŁTOWANIEM SIĘ POGRANICZA POMORSKO- I MAZOWIECKO-PRUSKIEGO WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU |data dostępu = 2019-12-19 |url = https://www.academia.edu/41340089/STUDIA_NAD_KSZTA%C5%81TOWANIEM_SI%C4%98_POGRANICZA_POMORSKO-_I_MAZOWIECKO-PRUSKIEGO_WE_WCZESNYM_%C5%9AREDNIOWIECZU |język = en}}</ref>.


== Miasta ==
== Miasta ==

Wersja z 12:55, 19 gru 2019

Ziemia chełmińska z ziemią lubawską w pocz. XV w.
Krainy historyczne dawnych Prus

Ziemia lubawska – kraina historyczna ściśle związana z dziejami ziemi chełmińskiej, jak również historycznych Prus.

Granice

Za czasów piastowskich rzeka Drwęca rozdzielała dwa terytoria – tereny położone na jej prawym brzegu (patrząc z biegiem rzeki) należały do ziemi chełmińskiej, na lewym zaś do ziemi lubawskiej. Granice ziemi lubawskiej przebiegały następująco: na zachodzie wzdłuż Drwęcy od ujścia Brynicy do ujścia Gizeli, następnie wzdłuż rzeki do grodziska Zajączki, a stamtąd do Omula i dalej do źródła strugi Rumienica, a stąd do Jeziora Rumian. Stamtąd do rzeki Wel i wzdłuż rzeki do jeziora Zarybinek, Tarczyńskie, Grądy. Następnie wzdłuż rzeki Wkra odcinkiem Martwicą, aż po Zieluń, następnie skręcała ku Jezioru Bryńskiemu, z którego wypływa Brynica i wzdłuż jej biegu do Drwęcy[1]. Ziemia lubawska graniczy z ziemią chełmińską, Mazowszem, Mazurami oraz Powiślem/Prusami Górnymi.

Historia

Ruiny XIV-wiecznego zamku kapituły chełmińskiej w Kurzętniku

W VIII w. osadnictwo słowiańskie z Mazowsza osiągnęło rubież po Trzcin i Tarczyn, następnie w IX wieku Leszcz aż po Kajkowo koło Ostródy[2][3]. W XI/XII wieku za czasów Bolesława Krzywoustego, a potem jego synów, z terenów Ziemi lubawskiej organizowano wyprawy krzyżowe na pogańskie Prusy oraz akcje kolonizacyjne związane z chrystianizacją ziemi lubawskiej[4]. w tym też czasie powstały polskie grody Klasztorek, Łanioch, Zwiniarz, Gutowo, Nowe Grodziczno[5]. Na okres XII w. przypada ekspansja ludności polskiej w okolice jezior Trupel, Karaś i Jeziora Skarlińskiego[6]. Załamanie się tej ekspansji mogło być spowodowane licznymi odwetowymi najazdami plemion pruskich i przejściowym opanowaniem ziemi lubawskiej przez pruskie plemię Sasinów około 1216 roku[7]. W 1216 r. papież Innocenty III potwierdził Chrystianowi z Oliwy – biskupowi pruskiemu – posiadanie Ziemi lubawskiej stanowiącej darowiznę od nowo nawróconego władcy pruskiego Surwabuno. O tym, że była to wcześniej własność mazowiecka świadczy dokument z 1240 roku, w którym książęta mazowieccy Konrad i Bolesław oświadczają, że prawnie Ziemia lubawska powinna należeć do nich[8]. Od 1257 roku Ziemia lubawska przeszły na własność biskupów chełmińskich i stała się centrum administracyjnym kompleksu dóbr biskupich zwanych kluczem lubawskim. W roku 1269 na Ziemię lubawską najechało pruskie plemię Sudowów. W XIV w. wszystkie miasta ziemi lubawskiej otrzymały prawa miejskie.

Lubawa w XVII w.

W 1454 miasta ziemi lubawskiej opowiedziały się po stronie Związku Pruskiego, który poprosił króla Kazimierza IV Jagiellończyka o włączenie regionu do Polski, po czym po kilku tygodniach król ogłosił akt inkorporacji. Na mocy pokoju toruńskiego (1466) kończącego wojnę trzynastoletnią potwierdzono powrót ziemi lubawskiej do Polski. Administracyjnie stanowiła część województwa chełmińskiego. Pomiędzy 1535 a 1539 na zamku biskupów chełmińskich w Lubawie parokrotnie gościł Mikołaj Kopernik. Ziemi lubawskiej nie ominęły potop szwedzki i III wojna północna. Po I rozbiorze Polski w 1772 trafiła do zaboru pruskiego, ponownie pod kontrolą polską w latach Księstwa Warszawskiego (1807-1815) i po odzyskaniu niepodległości od 1920. Podczas II wojny światowej znajdowała się pod okupacją niemiecką.

Nazwa

Nazwa ziemi lubawskiej w formie terra Lubouie pojawiła się po raz pierwszy w 1216 r. w dokumencie papieskim Innocentego III zatwierdzającym nadanie ziemi lubawskiej biskupowi pruskiemu Chrystianowi przez pruskiego nobila Suwarbunę. Nazwa ta występuje w licznych XIII -wiecznych źródłach: Lubouia; terra Lvbaie; terra Lubovie; terra Loboviensis. Wywodzi się od nazwy miejscowej Lubawa[9].

Miasta

Lubawa – największe miasto w całości położone w ziemi lubawskiej

Na terenie ziemi lubawskiej leżą miasta: Lubawa i Lidzbark (Welski), a także Kurzętnik, który jednak obecnie nie posiada praw miejskich. Sąsiednie Działdowo, które położone jest na Mazurach, związane jest z terenem historycznej ziemi lubawskiej dopiero od roku 1920, kiedy zostało przyłączone do Polski. Nowe Miasto Lubawskie natomiast założone zostało na prawym brzegu Drwęcy, tj. na ziemi chełmińskiej, a nie na ziemi lubawskiej, jednakże fragment miasta obecnie sięga ziemi lubawskiej. Współczesna nazwa miasta z przydomkiem „Lubawskie” istnieje dopiero od 1 września 1937 r. (Monitor Polski, nr 69 z 25 marca 1937 r.) i ma związek z faktem, iż Nowe Miasto (wcześniej Nowe Miasto nad Drwęcą) było siedzibą starostwa powiatu lubawskiego.

Na obszarze ziemi lubawskiej funkcjonuje stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Ziemia Lubawska.

Zobacz też

Bibliografia

  • Nowe Miasto z dziejów miasta i powiatu, wyd. Pojezierze, Olsztyn 1963.
  • Nowe Miasto Lubawskie, 1992.

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ http://pismo.pruthenia.pl/pruthenia_4/Pruthenia_4_2009_Bia%C5%82u%C5%84ski-G_O_zasiedleniu_ziemi_lubawskiej.pdf
  2. ↑ W.A.Moszczyński, Rubież słowiańsko-bałtyjska nad Wkrą w VIII–XI wieku na podstawie ceramiki ze stanowisk w Nowym Dworze, Tarczynach i Trzcinie, [w:] Pogranicze polsko-pruskie i krzyżackie, pod. red. K. Grążawskiego, Włocławek-Brodnica 2003, s.106–108
  3. ↑ J. Powierski, Sasinowie, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t.5, 1975, s.75
  4. ↑ G. Białuński,Studia z dziejów plemion pruskich i jaćwieskich, Olsztyn 1999, s. 26–27
  5. ↑ http://pismo.pruthenia.pl/pruthenia_2/Pruthenia_2_2006_Gr%C4%85%C5%BCawski-K_Z_najnowszych.pdf
  6. ↑ J. Bojarski, Z badań nad pograniczem słowiańsko-pruskim we wczesnym średniowieczu, Studia nad osadnictwem średniowiecznym ziemi chełmińskiej, t. 4, Toruń 2002, s.19, 21–2
  7. ↑ J. Powierski, Przekaz Dusburga o najazdach pruskich i przejściowej okupacji ziemi chełmińskiej, Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1971, nr 4, s. 379–425
  8. ↑ parentes eorum et ipsi acquisissent eam de manibus Prutenorum cum gladio et clipeo suo
  9. ↑ Sławomir Wadyl, STUDIA NAD KSZTAŁTOWANIEM SIĘ POGRANICZA POMORSKO- I MAZOWIECKO-PRUSKIEGO WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU [online] [dostęp 2019-12-19] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ziemia_lubawska&oldid=58294493”