Superintendentura kaliska
Superintendentura kaliska, także diecezja kaliska – jednostka organizacyjna Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej istniejąca w II Rzeczypospolitej i obejmująca grupę gmin kościelnych (zborów) czyli parafii tego Kościoła, mająca siedzibę w Kaliszu.
Superintendentura kaliska była kontynuacją dwóch poprzednich superintendentur kaliskich: ewangelicko-unijnej istniejącej w l. 1829-1849 i luterańskiej działającej w Królestwie Polskim, funkcjonującej na mocy ustawy rosyjskiej z dnia 20 lutego 1849, a następnie polskiej nowelizacji z dnia 27 kwietnia 1922[1][2].
W l.1829-1849 w jej skład wychodziła parafia ewangelicko-reformowana w Żychlinie koło Konina i parafia ewangelicko-reformowana w Zelowie.
W 1925 do superintendentury należało 16 zborów i 6 filiałów[3]. W 1938 liczyła 16 zborów i 7 filiałów[4], a w 1939 liczba parafii wzrosła do 18, a filiałów zmalała do 4.
Superintendenci kaliscy[edytuj | edytuj kod]
- 1829–1860 Ernest August von Modl[a] (1794–1860), proboszcz w Kaliszu, luteranin, superintendent Generalnego Konsystorza Wyznań Ewangelickich, po 1849 superintendent luterański
- 1860–1869 Franciszek Jan Władysław Stockmann (1820–1869), proboszcz w Kaliszu
- 1869–1890 Karol Ludwik Teichmann (1826–1890) proboszcz w Turku, syn pastora Fryderyka Jakuba Ludwika Teichmanna
- 1890–1902 Ludwik Juliusz Daniel Muller (1825–1907), proboszcz w Piotrkowie Trubunalskim
- 1902–1910 Edward Ignacy Boerner (1843–1910), proboszcz w Zduńskiej Woli
- 1910–1914 Rudolf Buse (1871–1917), proboszcz w Grodźcu, w 1914 deportowany do Saratowa, gdzie zmarł
- 1915–1939 Edward Wende (1874–1949), proboszcz w Kaliszu, od 1937 superintendent komisaryczny diecezji
Dane statystyczne z 1923 roku[edytuj | edytuj kod]
| Parafia[5] | Rok założenia[5] | Liczba wiernych (1923)[5] | Kościół parafialny | Ilustracja |
|---|---|---|---|---|
| Babiak | 1780 | 1550 | Dawny kościół ewangelicki w Babiaku (obecnie sklep) | 
|
| Chodecz[b] | 1800 | 3000 | Kościół ewangelicki w Chodczu | 
|
| Dąbie | 1806 | 3000 | Kościół ewangelicko-augsburski w Dąbiu | 
|
| Grodziec | 1796 | 5700 | Kościół ewangelicki w Grodźcu | |
| Izbica Kujawska[c] | 1910 | 1517 | Kościół poewangelicki w Izbicy Kujawskiej | 701_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_ewangelicki_k._XiX_Narutowicza_4_miasto_Izbica_Kujawska,_gm._Izbica_Kujawska_widok_od_frontuHWsnajper.JPG)
|
| Kalisz | 1795 | 2000 | Dawny kościół ewangelicki w Kaliszu | 
|
| Koło | 1835 | 1800 | Kościół Opatrzności Bożej w Kole | 
|
| Konin | 1826 | 3500 | Kościół Świętego Ducha w Koninie | 
|
| Łask[d] | 1809 | 2800 | Kościół św. Ducha w Łasku | 
|
| Maślaki[e] | 1842 | 1540 | ||
| Prażuchy | 1808 | 3000 | Kościół ewangelicki w Starych Prażuchach[6] | |
| Przedecz[b] | 1827 | 1940 | Budynek Kamienicy w dawnym zamku w Przedczu | 
|
| Sobiesęki | 1808 | 1500 | ||
| Sompolno | 1840 | 5000 | Kościół ewangelicko-augsburski w Sompolnie | |
| Stawiszyn | 1780 | 2800 | Kościół ewangelicko-augsburski w Stawiszynie | |
| Józefów (filia Stawiszyna) | 1843 | 1750 | 2 domy modlitwy | |
| Turek | 1837 | 3300 | Kościół ewangelicko-augsburski w Turku | 
|
| Wieluń[d] | 1820 | 3000 | Kościół ewangelicki w Wieluniu | 
|
| Władysławów | 1770 | 2000 | Kościół ewangelicko-augsburski we Władysławowie | |
| Zagórów | 1840 | 1042[f] | ||
| Lissewo-Pyzdry (filia Zagórowa) | 1858 | 1042[f] | ||
| Zduńska Wola | 1831 | 4000 | Kościół ewangelicko-augsburski w Zduńskiej Woli | 
|
| Sieradz (filia Zduńskiej Woli) | 1925 | 35 rodzin[7] | Dawny kościół ewangelicki w Sieradzu | .jpg)
|
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jego synem był Franciszek Modl, generał armii rosyjskiej.
- ↑ a b W 1938 do diecezji płockiej
- ↑ Najpierw filia Babiaka, w 1938 samodzielna parafia
- ↑ a b W 1938 do diecezji piotrkowskiej
- ↑ Najpierw filia Konina, w 1938 samodzielna parafia
- ↑ a b Łączna liczba parafii Zagórów z filią Lissewo-Pyzdry
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ustawa z dnia 27 kwietnia 1922 r. zmieniająca postanowienia §§ 152–162 ustawy dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim z dnia 20 lutego 1849 r. (Dz.U. z 1922 r. nr 32, poz. 257).
- ↑ Stefan Grelewski, Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937, s. 226.
- ↑ „Rocznik Ewangelicki”, s. 118, 1925.
- ↑ Wykaz parafii i ks. pastorów Warszawskiego Konsystorza ewangelicko-augsburskiego. „Przyjaciel Domu”, s. 120, 1938.
- ↑ a b c S. Grelewski, Wyznania..., 1937, s. 238–239.
- ↑ Opuszczony kościół ewangelicki w Starych Prażuchach koło Kalisza. onet.pl. [dostęp 2018-12-03].
- ↑ Nieistniejący kościół Ewangelicko-Augsburski w Sieradzu. sieradz-praga.pl. [dostęp 2018-12-03].