Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szpital Dziecięcy
Bersohnów i Baumanów
w Warszawie
Ilustracja
Pawilon główny szpitala w 1930 roku, widok od strony ul. Śliskiej
Data założenia

1878

Data likwidacji

1942

Typ szpitala

dziecięcy

Państwo

 Polska

Adres

ul. Śliska 51/Sienna 60

Dyrektor

Anna Braude-Hellerowa

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Szpital DziecięcyBersohnów i Baumanóww Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Szpital DziecięcyBersohnów i Baumanóww Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Szpital DziecięcyBersohnów i Baumanóww Warszawie”
Ziemia52°13′52,7160″N 20°59′50,2800″E/52,231310 20,997300
Multimedia w Wikimedia Commons
Budynek główny szpitala w 1878 roku, widok od ul. Śliskiej. Pierwotnie budynek był jednopiętrowy
Budynek główny szpitala współcześnie
Kompleks szpitala od strony ul. Siennej
Budynek laboratoryjny (okulistyczny) od strony północnej

Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów – nieistniejąca żydowska placówka medyczna funkcjonująca w latach 1878–1942 w Warszawie przy ul. Śliskiej 51/Siennej 60. Kompleks szpitala będzie przyszłą siedzibą Muzeum Getta Warszawskiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zamysł budowy szpitala dla leczenia dzieci żydowskich zrodził się na początku lat 70. XIX wieku. W 1873 roku dwie rodziny: Majer i Chaja Bersohn oraz ich córka Paulina Bauman wraz z mężem Salomonem zakupiły teren pod budowę szpitala. Początkowo placówka była przeznaczona dla 27 dzieci. Szpital wybudowano na terenie położonym pomiędzy dwiema równoległymi ulicami: Sienną i Śliską (stąd podawany jest z reguły podwójny adres: ul. Śliska 51/Sienna 60). Dzięki ich środkom finansowym w latach 1876−1878 powstał cały kompleks szpitalny, zaprojektowany przez Artura Goebla[1]. Pierwszym lekarzem naczelnym szpitala został Ludwik Chwat.

Szpital miał oddziały: wewnętrzny, zakaźny i chirurgiczny z salą operacyjną[2]. Leczył dzieci bezpłatnie[2].

W latach 1905–1912 w szpitalu pracował jako pediatra Janusz Korczak[2]. Jako tzw. lekarz miejscowy zajmował służbowe mieszkanie w pawilonie na terenie placówki, w zamian za co musiał być do dyspozycji chorych w każdej chwili[2].

Podczas I wojny światowej dramatycznie zmieniła się sytuacja finansowa szpitala, ze względu na to, że zapisy testamentowe i założycielskie uległy dewaluacji. W 1923 placówka została zamknięta. Sytuacja uległa zmianie po licznych interwencjach lekarki Anny Braude-Hellerowej, dzięki której zabudowania szpitalne od Zarządu Fundacji Bersohnów i Baumanów przejęło w 1930 roku Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Wkrótce podjęto starania o rozbudowę kompleksu szpitalnego, które sfinansowała warszawska gmina żydowska oraz Joint. Po rozbudowie szpital liczył 150 łóżek.

W dniu wybuchu wojny szpital dysponował ok. 250 łóżkami szpitalnymi. Budynki nie ucierpiały podczas obrony Warszawy. W listopadzie 1940 szpital znalazł się w granicach getta warszawskiego. Władze niemieckie mianowały komisarzem szpitala Wacława Skoniecznego z Inowrocławia.

W sytuacji przepełnienia szpitala wywołanego ogromnym wzrostem zachorowań dzieci na tyfus plamisty, w październiku 1941 dzięki staraniom Anny Braude-Hellerowej uruchomiono jego filię przy ulicy Żelaznej 86/88 róg ulicy Leszno 80/82. Nowo zorganizowany szpital mógł przyjąć 400 chorych.

Od lutego 1942 pracownicy szpitala brali udział w badaniach naukowych nad chorobą głodową w warszawskim getcie. Badania były prowadzone w tajemnicy przed Niemcami. Sekcje zwłok zmarłych z głodu pacjentów przeprowadzano w szopie na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej, w której oczekiwały one na pochówek w zbiorowych grobach[3]. Część maszynopisów z wynikami badań zostało przekazanych na stronę „aryjską”. Zostały one opublikowane w 1946 w książce pod redakcją Emila Apfelbauma Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim w roku 1942[4].

W wyniku zmniejszenia obszaru getta 10 sierpnia 1942 (likwidacja tzw. małego getta podczas wielkiej akcji deportacyjnej) ewakuowano macierzysty szpital wraz z pacjentami z ulicy Siennej. 13 sierpnia szpital przeniesiono do znajdujących się w obrębie Umschlagplatzu budynków dawnych szkół powszechnych przy ulicy Stawki 6/8. Lekarze i pielęgniarki zamieszkali w kamienicy przy ul. Pawiej 22. Personel szpitala mógł wchodzić na teren Umschlagplatzu zwartą kolumną, po drobiazgowej kontroli.

Na Umschlagplatzu Szpital Bersohnów i Baumanów połączył się z drugim żydowskim szpitalem funkcjonującym w getcie warszawskim − Szpitalem na Czystem. 11 września 1942 chorych i większość personelu (ok. 1000 osób) wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Adina Blady-Szwajger podała grupie dzieci morfinę, aby mogły umrzeć na miejscu, unikając cierpień wysiedlenia[5][6].

Jeszcze w czasie wojny, na początku 1943, w opuszczonych zabudowaniach szpitala ulokowano Klinikę Dziecięcą z ulicy Litewskiej[7]. Działała ona tam do powstania warszawskiego. Podczas powstania w budynku mieścił się szpital powstańczy[8].

Po zakończeniu wojny, w latach 1946–1950, po odbudowie, w zabudowaniach szpitalnych mieściła się siedziba i mieszkania pracowników Centralnego Komitetu Żydów Polskich[9]. W 1953 w budynku otwarto Szpital Zakaźny nr 3, od 1962 działający pod nazwą Szpital im. Dzieci Warszawy[10]. W pierwszych latach leczono w nim głównie dzieci chore na błonicę, biegunki, koklusz i chorobę Heinego-Medina[10]. W 1958, w czasie epidemii choroby Heinego-Medina, placówkę przeznaczono wyłącznie dla chorych na tę chorobę[10]. Szpital osiągnął znaczące sukcesy w jej diagnostyce i leczeniu[10].

W latach 1989–1992 kompleks szpitala poddano przebudowie i modernizacji[11]. Po modernizacji miał on 150 łóżek[11]. Leczono w nim m.in. zakażenia przewodu pokarmowego i wirusowego zapalenia wątroby[11]. W 2000 placówka została połączona ze Szpitalem Dziecięcym w Dziekanowie Leśnym, dokąd stopniowo przenoszono wszystkie oddziały[12]. W 2016 właściciel nieruchomości, samorząd województwa mazowieckiego, wystawił opróżnioną nieruchomość na sprzedaż[12].

W październiku 2018 samorząd wydzierżawił kompleks Szpitala Dziecięcego Bersohnów i Baumanów na 30 lat z przeznaczeniem na Muzeum Getta Warszawskiego[13]. Ekspozycja główna ma znaleźć się w czterokondygnacyjnym budynku głównym szpitala, a do budynku dawnego oddziału okulistycznego ma wprowadzić się jego dział edukacji[13].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • 20 kwietnia 2001 na ścianie głównego budynku szpitala (od strony ulicy Śliskiej) odsłonięto tablicę upamiętniającą Annę Braude-Hellerową, dyrektorkę szpitala w latach 1930–1942.

Pracownicy (m.in.)[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-07-10].
  2. ↑ a b c d Joanna Olczak-Ronikier: Korczak. Próba biografii. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2011, s. 139, 144. ISBN 978-83-7414-077-5.
  3. ↑ Marta Janczewska. Badania nad głodem w getcie warszawskim − problemy etyczne. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. 5, s. 328, 2009. Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN. ISSN 1895-247X. 
  4. ↑ Emil Apfelbaum (red.): Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942. Warszawa: American Joint Distribution Committee, 1946, s. 16.
  5. ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 300-301, 746. ISBN 978-83-63444-27-3.
  6. ↑ Adina Blady-Szwajger: I więcej nic nie pamiętam. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 101. ISBN 978-83-247-1830-6.
  7. ↑ Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 309.
  8. ↑ Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 723. ISBN 978-83-1113474-4.
  9. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 844. ISBN 83-01-08836-2.
  10. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 845. ISBN 83-01-08836-2.
  11. ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 846. ISBN 83-01-08836-2.
  12. ↑ a b Tomasz Urzykowski. Nie wszystko na sprzedaż. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 25 lipca 2016. 
  13. ↑ a b Tomasz Urzykowski. Muzeum Getta w szpitalu. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 20-21 października 2018. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szpital_Dziecięcy_Bersohnów_i_Baumanów_w_Warszawie&oldid=73081911”