Twardziak orzęsiony

Twardziak orzęsiony
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	twardziak
Gatunek	twardziak orzęsiony
	Nazwa systematyczna
	Lentinus substrictus (Bolton) Zmitr. & Kovalenko; International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 18(1): 35 (2016)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Twardziak orzęsiony, żagiew orzęsiona (Lentinus substrictus (Bolton) Zmitr. & Kovalenko) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lentinus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1792 r. James Bolton nadając mu nazwę Boletus substrictus. W 2016 r. Iwan Zmitrowicz i A.E. Kowalenko przenieśli go do rodzaju Lentinus i jest to nazwa uznana przez Index Fungorum^[1].

Synonimy^[2]:

Boletus nummulariformis L. Marchand 1826
Boletus substrictus Bolton
Favolus brasiliensis var. guarapiensis (Speg.) Rick 1960
Lentinus ciliatus (Fr.) Zmitr. 2010
Leucoporus brumalis var. ciliatus (Fr.) Quél. 1886
Leucoporus ciliatus (Fr.) Quél. 1886
Polyporellus ciliatus (Fr.) P. Karst. 1879
Polyporus brumalis var. expansus Velen. 1922
Polyporus ciliatus Fr. 1815
Polyporus ciliatus Fr. 1815 f. ciliatus
Polyporus ciliatus Fr. 1815 var. ciliatus
Polyporus ciliatus var. granulosus Velen. 1947
Polyporus ciliatus var. minor Velen. 1939
Polyporus ciliatus var. tropicus Dörfelt 2004
Polyporus coerulescens Velen. 1922
Polyporus guarapiensis Speg. 188
Polyporus saitoi Lloyd 1924
Polyporus ustalis Velen. 1922
Polyporus zonatus Velen. 1922

W 1967 r. Stanisław Domański podał polską nazwę żagiew orzęsiona, wcześniej Franciszek Błoński opisywał ten gatunek pod nazwą huba brunatnawa^[3]. Obydwie nazwy polskie są niespójne z aktualną nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardziak orzęsiony^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kapelusz

Średnica 1–12 cm, grubość 0,2–0,8 cm, kształt okrągły, płasko lub nieco wypukły, czasami z czubkiem, rzadko wklęsły. Brzeg ostry, cienki, podwinięty, czasami pofalowany lub płatowaty. Powierzchnia matowa, pokryta mniejszymi lub większymi łuskami, a u starszych okazów pokryta siateczką spękań. Jest szczeciniasto owłosiona na całej powierzchni lub tylko przy brzegach. Barwa bardzo zmienna; może być żółta, rdzawa, szarobrunatna, tabaczkowa, płowa lub niemal czarna^[5].

Hymenofor

Rurkowy. Rurki o długości 0,5–2 mm, z bardzo cienkimi ściankami i nieco zbiegające. Pory bardzo drobne, regularne. Mają średnicę 0,05–0,2 mm (na 1 mm mieści się ich 4-6). Barwa wyraźnie jaśniejsza od kapelusza^[5].

Trzon

Zazwyczaj centralny, rzadziej ekscentryczny. Wysokość 2–3 (wyjątkowo do 6) cm, grubość 0,2–0,7 cm. Jest twardy, czasami łukowato wygięty, walcowaty, czasami ze zgrubiałą podstawą. Powierzchnia gładka, włóknisto-łuskowata lub pokryta krótkimi, szczeciniastymi włoskami, kolor orzechowy, żółtoszary do jasnokasztanowego^[5].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy dymityczny, strzępki generatywne cienkościenne, bezbarwne, z widocznymi sprzążkami, o średnicy do 10 μm. Strzępki szkieletowe bezbarwne do jasnobrązowych, grubościenne, bez przegród, o średnicy do 8 μm. Podstawki zgrubiałe, 4-sterygmowe, o rozmiarach 16–22 × 4–6,5 μm ze sprzążkami w podstawie. Zarodniki o kształcie od kiełbaskowatego do cylindrycznego i rozmiarach 5–7 × 2 μm^[6].

Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]

W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, zanotowano jego występowanie w większości krajów. Poza Europą podano jego występowanie także w Argentynie, Paragwaju, Brazylii i na Tajwanie^[7]. W Polsce jest pospolity^[3].

Występuje w różnego typu lasach, w parkach i ogrodach na opadłych gałęziach drzew, na pniach drzew liściastych^[3]. Owocniki występują przez cały sezon wegetacyjny^[5], ale najczęściej pojawiają się wiosną, od kwietnia do maja, rzadziej jesienią – od sierpnia do listopada^[3]. Na drzewach iglastych spotykany jest rzadko^[6].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

Twardziak zimowy (Lentinus brumalis). Ma wyraźnie większe pory i pojawia się głównie zimą i wiosną. Jego trzon nie jest tak owłosiony^[5].
Twardziak włosistobrzegi (Lentinus arcularius). Ma duże pory.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2017-10-03] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2016-04-23] .
↑ ^a ^b ^c ^d WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e StanisławS. Domański StanisławS., Flora Polska. Grzyby (Fungi). Żagwiowate I (Polyporaceae I), Szczeciniakowate I (Mucronoporaceae I), PWN, 1965 .
↑ ^a ^b Polyporus ciliatus [online], Mycobank [dostęp 2016-04-23] .
↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10] .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2017-10-03] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2016-04-23] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[kom-4] Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19] .

[do-5] StanisławS. Domański StanisławS., Flora Polska. Grzyby (Fungi). Żagwiowate I (Polyporaceae I), Szczeciniakowate I (Mucronoporaceae I), PWN, 1965 .

[myco-6] Polyporus ciliatus [online], Mycobank [dostęp 2016-04-23] .

[disc-7] Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]