Wojny punickie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wojny punickie
Ilustracja
Hannibal przekracza Alpy w trakcie II wojny punickiej
Czas

264146 p.n.e.

Miejsce

zachodnia część basenu Morza Śródziemnego

Terytorium

Europa, Afryka i wyspy Morza Śródziemnego

Przyczyna

spory o wpływy polityczne i gospodarcze

Wynik

zwycięstwo Rzymu

Strony konfliktu
Republika rzymska Kartagina
brak współrzędnych

Wojny punickie – nazwa ogólna dla konfliktów zbrojnych między Republiką rzymską a Kartaginą, państwem powstałym z fenickiej (łac. PoeniFenicjanie, punicus – fenicki, bella punica – wojny fenickie) kolonii w Afryce Północnej (obecnie Tunezja), jakie rozegrały się z przerwami w okresie od 264 do 146 r. p.n.e.

Przyczyny[edytuj | edytuj kod]

Przyczyny wojen punickich skupiały się wokół sporów o wpływy polityczne i gospodarcze w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego.

W polityce Kartaginy w III wieku p.n.e. zarysowały się dwa kierunki dalszego rozwoju:

  • pierwszy, popierany przez kupiectwo i rzemieślników, głosił rozszerzenie wpływów w terytoriach zamorskich poprzez podboje i kolonizację (w tym handlową).
  • drugi, zgodny z interesem właścicieli ziemskich, stawiał za główny cel utrwalenie już posiadanych zdobyczy afrykańskich i ich jak najefektywniejsze zagospodarowanie.

Najwięcej zwolenników znalazł wariant pierwszy, gdyż podstawą ekonomicznego bytu Kartaginy był handel i handel pośredniczy. Transakcje zawierane przez Kartaginę dotyczyły w głównej mierze produktów rolnych, wyrobów rzemiosła, metali (w tym szlachetnych) oraz niewolników, na których oparte było stojące na bardzo wysokim poziomie rolnictwo. Penetracja militarna i handlowa Morza Śródziemnego prowadzona przez Kartaginę uzależniała od niej w dużej części handel tego rejonu. Jednak poważną przeszkodą w osiągnięciu całkowitej dominacji handlowej były wolne miasta greckie położone na Sycylii, która była uważana za spichlerz rejonów śródziemnomorskich. Dzięki jej położeniu na przecięciu morskich szlaków handlowych miała duże znaczenie gospodarcze, strategiczne i polityczne. W kartagińskim posiadaniu znajdowały się położone w zachodniej części Sycylii posiadłości: Lilibeum, Drepanum i Panormus, jednak ich znaczenie w porównaniu z Syrakuzami czy Mesyną było nieznaczne. Opanowanie lub uzależnienie od siebie tych miast było jednym z głównych celów ekspansji kartagińskiej. Sycylia pełniła równocześnie niebagatelną rolę w planach rzymskich. Wyspa miała służyć jako dostawca żywności do Miasta, a także stanowić rodzaj buforu ochronnego w razie agresji ze strony Kartaginy.

Podjęte przez Rzym kroki militarne i natychmiastowa odpowiedź ze strony Kartaginy zapoczątkowały wojny punickie.

Zarys przebiegu[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wojna punicka w latach 264241 p.n.e. toczyła się głównie na Sycylii i oblewających ją morzach.

Teatrem drugiej wojny punickiej w latach 218201 p.n.e. był obszar niemal całego wybrzeża zachodniej części Morza Śródziemnego, w szczególności Italia, południowa Hiszpania i Afryka północna.

Ostatnia, trzecia wojna punicka w latach 149146 p.n.e. miała miejsce w afrykańskich terytoriach Kartaginy i zakończyła się jej zdobyciem oraz zburzeniem.

Wynik i skutki[edytuj | edytuj kod]

Każda z wojen, pomimo zmiennego przebiegu i okresów przewag kartagińskich (szczególnie pod wodzą Hannibala w czasie drugiej wojny punickiej), przyniosła wygraną Rzymianom, którzy stopniowo przejmowali posiadłości i wpływy Kartaginy, by w końcu zniszczyć ją zupełnie, a jej ludność zgładzić lub wziąć w niewolę.

Zwycięstwa w wojnach punickich pozwoliły Rzymowi na stworzenie imperium rzymskiego w zachodniej części Morza Śródziemnego, jak też militarnych i gospodarczych podstaw do późniejszej ekspansji w kierunku wschodnim.

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Znaczenie w kulturze rzymskiej[edytuj | edytuj kod]

Zniszczenie Kartaginy pomimo zmiennych kolei wojen, było jednym z najistotniejszych zdarzeń kulturotwórczych, kształtujących świadomość społeczeństwa rzymskiego; świadectwem wytrwałości i bezwzględności[1] państwa, dążącego do rozszerzania wpływów politycznych i gospodarczych na jak największy obszar. Znienawidzona zaś postać Hannibala, również i w następnych stuleciach pozostała dla Rzymian symbolem najwyższego stopnia zagrożenia[2].

Wpływ na kulturę współczesną[edytuj | edytuj kod]

Od okresu Odrodzenia, wiedza o przebiegu wojen punickich i okolicznościach zagłady fenickiej kolonii stała się kanonem wykształcenia w kręgu kultury zachodniej, w tym studiów strategicznych i taktycznych na nowożytnych uczelniach wojskowych[3], jak też źródłem inspiracji dla wielu dzieł sztuki, w tym literatury pięknej[4].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Por. kontekst słów Katona Starszego Ceterum censeo Carthaginem esse delendam.
  2. Zob. np. Horacy, Epody, dzieło XVI (Altera iam teritur bellis civilibus aetas...); por. Hannibal ante portas.
  3. B.W.Tuchman, Sierpniowe salwy, tłum. M. J. i A. Michejd, wyd. II, Wydawnictwo MON, Warszawa 1988, s. 40 i n.; B.W.Tuchman, Wyniosła wieża. Świat przed pierwszą wojną 1890-1914, tłum. J.Zawadzka, wyd. Bellona, Warszawa 1997, s. 142; T.M.Holmes, Classical Blitzkrieg: The Untimely Modernity of Schlieffen’s Cannae Programme, The Journal of Military History, vol.67, no.3, July 2003.
  4. Por. wpływ na literaturę piękną (np. odniesienia do wojen punickich – K.Wierzyński Ballada o Kartaginie; przedstawienie zagłady Kartaginy – A.Asnyk Na polach Kartagi; przedstawienie upadku Syrakuz i śmierci Archimedesa w czasie drugiej wojny punickiejA.Słonimski Niemcom), czy sztukę filmową (np. inscenizacja cyrkowa bitwy pod Zamą w filmie Ridleya Scotta Gladiator).