Ulica św. Marka w Krakowie

św. Marka

{{{nazwa oryginalna}}}

{{{jednostki}}}
{{{opis zdjęcia}}}
Państwo	Polska
Miejscowość	{{{miejscowość}}}
Długość	ok. 660 m
Poprzednie nazwy	{{{poprzednie nazwy}}}
Plan
[[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan przebiegu ulicy|]]
Przebieg
ul. Reformacka ul. Pijarska ul. Sławkowska ul. św. Jana ul. Floriańska ul. Szpitalna ul. św. Krzyża ul. św. Tomasza
Położenie na mapie Krakowa Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa małopolskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}

{{Ulica infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | miejscowość = | jednostki = | plan = | poprzednie nazwy = | współrzędne = | opis zdjęcia = | nazwa oryginalna = Nieznane pola: "jedn1_nazwa", "miasto_herb", "zdjęcie_podpis", "państwo_flaga", "jedn1", "mapa", "rodzaj" oraz "miasto".

Ulica św. Marka – ulica na Starym Mieście w Krakowie. Biegnie równolegle do ul. św. Tomasza; od ul. Pijarskiej łącząc ulice: Sławkowską, św. Jana, Floriańską, Szpitalną i św. Krzyża.

Początkowo wschodnią część ulicy nazywano Szrotarską, mieszkał przy niej szrotmistrz miejski (na rogu z ul. Szpitalną). Przewoził beczki piwa i wina od producentów do szynków wraz z wynoszeniem z piwnic i wnoszeniem do nich oraz załadunkiem. Opłaty pobierane przez szrotmistrza związane z monopolem miasta na ten przewóz były w średniowieczu jednym z ważnych źródeł dochodów Krakowa. System tego miejskiego monopolu funkcjonował od końca XIV w. do co najmniej XVI w. Zachodnia część ulicy od strony Reformatów nosiła nazwę Rogackiej – od charakterystycznego rogatego kształtu kapeluszy zakonników klasztoru św. Marka. Wschodni odcinek ulicy był też nazywany ul. św. Scholastyki. Ulica otrzymała nazwę św. Marka w końcu XIX w.

Niektóre kamienice

• Budynek na rogu z ul. Pijarską (Pijarska nr 1) – gmach Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Krakowskiego wybudowany w latach 1897–1899 przez Tadeusza Stryjeńskiego. Jest siedzibą Banku PeKaO SA.
• Nr 7 – był siedzibą Konsulatu Generalnego Republiki Węgierskiej (do września 2009 r.)

• Pałac Tarnowskich (na rogu z ul. Sławkowską 13) – powstał w XVII wieku z połączenia dwóch domów. Zachowana barokowa sień oraz portale.

Budynki narożne z ul. św. Jana (numery 20, 11 i 13):

• Kamienica Kołłątajowska lub Popielów (ul. św. Jana 20) przerobiona przez Franciszka Placidiego z dwóch kamienic mieszczańskich na zlecenie cystersów z Jędrzejowa. W latach 1782–1791 zamieszkiwał tu ks. Hugo Kołłątaj. Na początku XIX w. należała do rodziny Wielogłosowskich, którzy w 1817 odsprzedali ją Konstantemu Popielowi. W tej kamienicy odbywały się spotkania czwartkowe gromadzące elitę intelektualną Krakowa.

• Pałac Wodzickich (ul. św. Jana 11) – powstał w XIX w. przez połączenie dwóch kamienic. Około 1780 r. był przebudowany na pałac przez starostę krakowskiego Przebedowskiego. Po pożarze z 1781 roku został zakupiony przez Franciszka Wodzickiego i przebudowany zgodnie z projektem Ferdynanda Naxa.

• Kamienica Chwalibogowskich (ul. św. Jana 13) – powstała przez połączenie czterech XV-wiecznych domów. Najprawdopodobniej zaprojektowana przez Franciszka Placidiego jako pałac w typie dworu. W 1. połowie XIX w. właścicielem został prawnik i polityk Konstanty Leon Chwalibogowski. Drugie i trzecie piętro nadbudowano kolejno w 2. połowie XIX i w 1. połowie XX w.

• Nr 17 – od 1961 r. siedziba przeniesionej z Arsenału Miejskiego Biblioteki Czartoryskich, budynek wybudowany specjalnie dla celów bibliotecznych, dzięki staraniom Dyrekcji Muzeum Narodowego, w oparciu o kredyty Społecznego Funduszu Ochrony Zabytków oraz wsparciu Ministerstwa Kultury i Sztuki. Zbiory liczą blisko 225 tys. druków.

• Dom pod Krzyżem (na rogu z ul. Szpitalną 21) – siedziba Muzeum Teatralnego im. Stanisława Wyspiańskiego, będącego oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Pierwotnie w budynku mieścił się szpital ubogich scholarów, od XVI w. noszący imię św. Rocha – patrona przyszpitalnej kaplicy. Dom stał się własnością szpitala św. Ducha w latach 1458–1460. Gruntowna przebudowa obiektu trwała do roku 1474. Kolejny gruntowny remont budynku przeprowadził pod koniec XVI w. prowizor Antoni Franckiewicz i reaktywował działalność szpitala. Z tego okresu pochodzi także połączona przewiązką z gmachem głównym piętrowa, renesansowa oficyna. Dom stanowi jedyny zachowany fragment dawnych średniowiecznych szpitalnych zabudowań wyburzonych pod koniec XIX wieku. Nazwa budynku pochodzi od krzyża, zawieszonego na jego zewnętrznej ścianie.

• Pałacyk Zieleniewskiego (nr 31) – niewielki, jednopiętrowy, neorenesansowy budynek wzniesiony dla znanego krakowskiego fabrykanta Ludwika Zieleniewskiego. Autorem opracowanego w 1857 r. projektu pałacyku był architekt Stanisław Gołębiowski. Budynek zwraca uwagę swoją charakterystyczną fasadą z umieszczoną po lewej stronie bramą wjazdową i trzema dużymi oknami w środkowej części pierwszego piętra. Środkowa część fasady na całej swojej wysokości jest nieco wysunięta do przodu, a parter oddziela od piętra szeroki gzyms. Według zachowanych planów, na parterze obok sieni przejazdowej znajdowała się półokrągła klatka schodowa, obok niej magazyn, a dalej kantor fabryczny, mieszkanie pisarza, mieszkanie przewodnika fabryki, kuchnia dla pisarza i sionka. Ta część domu stanowiła zatem połączenie mieszkań służbowych pracowników fabryki z biurem i zapleczem gospodarczym. Natomiast na pierwszym piętrze umieszczone zostały pomieszczenia typowo mieszkalne i reprezentacyjne. Nad sienią znajdowała się pracownia-gabinet właściciela pałacyku, obok zaś przedpokój z wejściem na klatkę schodową. Z przedpokoju szerokie drzwi wiodły do dużej sali oświetlonej przez wspomniane trzy wysokie okna, a obok znajdowała się sypialnia, jadalnia i niewielka oranżeria. Pałacyk Zieleniewskiego dotrwał do naszych czasów w dobrej formie i jest jednym z nielicznych, zachowanych w Krakowie przykładów XIX-wiecznego domu fabrykanckiego. Po II wojnie światowej mieściło się w nim kilka rozmaitych spółdzielni i firm.

Zobacz też

• Kościół św. Marka w Krakowie – na rogu ulic św. Marka i Sławkowskiej.

Linki zewnętrzne

• Kraków w XVIII w. według K. Bąkowskiego
• Archiwum fotografii miasta Krakowa