9 Dywizjon Taborów
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Kontynuacja |
9 szwadron taborów |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
9 Dywizjon Taborów – oddział taborów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
W okresie swojego istnienia jednostka przechodziła kilkakrotnie reorganizację. W 1923 dywizjon stacjonował w Brześciu. W 1939 w Brześciu stacjonowała kadra 9 dywizjonu taborów.
Forowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]W 1923 dywizjon podlegał Dowództwu Okręgu Korpusu Nr IX i stacjonował w Brześciu[1]. Dowódca dywizjonu pełnił jednocześnie funkcję szefa taborów Okręgu Korpusu Nr IX[2].
1 października 1925, w „związku z reorganizacją wojsk taborowych”, dywizjon został przeformowany w „9. Szwadron Taborów”. Jednocześnie zostało utworzone Szefostwo Taborów Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX[3][4]. W lipcu 1926, „w związku z redukcją stanów liczebnych formacji taborowych (rozkaz MSWojsk. Oddz. I Szt. Gen. L. 2579/org. i rozporządzenie wykonawcze Dep. II L. 1600/tab. tjn.)” szwadron został skadrowany[5][6][a].
12 września 1930 roku została wydana „Organizacja taborów na stopie pokojowej. Przepisy służbowe”, a 18 września 1930 roku został wydany rozkaz o wprowadzeniu w życie organizacji formacji taborowych. 9 skadrowany szwadron taborów został przeformowany w kadrę 9 dywizjonu taborów[6].
20 maja 1938 wszedł w życie nowy etat pokojowy Kadry, lepiej dostosowany do zadań mobilizacyjnych[8]. W 1939 kadra 9 dywizjonu taborów stacjonowała nadal w Brześciu[9]. Prawdopodobnie w 1940 Kadra zostałaby przeniesiona do nowego garnizonu (Wysokie Litewskie, Międzyrzecz lub Biała Podlaska)[8].
Kadra była jednostką mobilizującą[10]. Komendant kadry był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji[10]. Przed przystąpieniem do zadań mobilizacyjnych pokojowa kadra przechodziła na wojenny etat kadry mobilizacyjnej taborów nr 9 (organizacja wojenna L.3349/mob.org., ukompletowana zgodnie z zestawieniem specjalności L.33349/mob.AR oraz uzbrojona i wyposażona zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi L.3349/mob./mat.)[11]. Kadra mobilizacyjna taborów nr 9 mobilizowała się w alarmie (niejawnie), w grupie jednostek oznaczonych kolorem czerwonym[12].
23 marca 1939 na obszarze Okręgu Korpusu Nr IX zarządzona została mobilizacja między innymi jednostek czerwonych[13]. Na początku czerwca 1939 Sztab Główny polecił rozformować kadrę mobilizacyjną taborów nr 9 i przygotować mobilizację według poprawionego planu mobilizacyjnego „W”[14]. Pismem Oddziału I Sztabu Głównego L. 3590/mob.39 z 17 lipca 1939 kadra 9 dywizjonu taborów otrzymała zadanie przygotowania mobilizacji jedenastu jednostek taborów dla 35 Dywizji Piechoty, bez wpisywania ich na tabele mobilizacyjne (poza planem mob. „W”)[b].
27 sierpnia 1939 zarządzona została ponownie mobilizacja jednostek czerwonych na obszarze OK IX[16]. Rozwinięta powtórnie kadra mobilizacyjna taborów nr 9 rozpoczęła mobilizację następujących jednostek taborów:
- Okręgowej Składnicy Taborowej nr 9,
- kolumn sanitarnych konnych nr 91, 92 i 93[c],
- kolumn taborowych jednokonnych nr 905, 906, 907, 908, 913, 914, 915, 916, 921, 922, 923, 924, [931, 932, 933, 934, 935, 936, 937, 938], 961, 962, 963, 964, 965, 966, 967, 968, 969, 970, 971 i 972,
- Dowództw Grup Marszowych Służb typ I nr 91, 92, 93, 94, 95 i 96,
- Dowództw Grup Marszowych Służb typ II nr 901, 902, 909, 910, 917 i 918, [931, 932],
- [warsztatu taborowego nr 931],
- parku taborowego nr 91 i 92,
- zapasu koni nr 91 i 92,
- zapasu koni OK IX[17].
Wszystkie jednostki miały osiągnąć gotowość w mobilizacji powszechnej (pierwsza 3 dnia, a ostatnia 15 dnia mob. powszechnej)[17]. Po przeprowadzeniu mobilizacji kadra mobilizacyjna taborów nr 9 ulegała likwidacji[18][19]. Zmobilizowane jednostki należały pod względem ewidencyjnym do Ośrodka Zapasowego Taborów nr 2 w Radymnie[20].
| Planowany przydział jednostek taborowych dla wielkich jednostek i związków operacyjnych[21] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa wielkiej jednostki
lub związku operacyjnego |
Dowództwo Grupy
Marszowej Służb |
kolumna taborowajednokonna nr | warsztattab. nr | kolumna
sanitarna konna nr |
park
tab. nr |
zapas
koni nr |
Okręg.
Składnica Tab. nr |
zapas
koni OK | |
| typ I nr | Typ II nr | ||||||||
| 9 Dywizja Piechoty | 901, 902 | 905, 906, 907, 908 | |||||||
| 20 Dywizja Piechoty | 909, 910 | 913, 914, 915, 916 | |||||||
| 30 Dywizja Piechoty | 917, 918 | 921, 922, 923, 924 | |||||||
| 35 Dywizja Piechoty | 931, 932 | 931, 932, 933, 934, 935, 936, 937, 938 | 931 | ||||||
| Armia „Poznań” | 91, 95, 96 | 92 | 92 | ||||||
| Armia „Modlin” | 961, 962, 963, 964, 965, 966 | ||||||||
| Armia „Wołyń” | 92, 95, 96 | 963, 964, 969, 970, 971, 972 | 91 | 92 | 92 | ||||
| Odwód NW | 92, 93, 94 | 967, 968, 969, 970, 971, 972 | 92, 93 | 91 | 91 | ||||
| Okręg Korpusu Nr IX | 9 | IX | |||||||
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Organizacja dywizjonu w 1923[1]
- dowództwo dywizjonu
- cztery lub pięć szwadronów taborowych[d]
- skład i warsztat taborowy
- kadra szwadronu zapasowego
- kadra Okręgowego Szpitala Koni nr IX w Brześciu[22]
- kolumny przewozowe
Obsada personalna
[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy dywizjonu i szwadronu oraz komendanci kadry
- ppłk tab. Aleksander Stolarski (do 9 X 1923 → kierownik Centralnych Składów Taborowych[23][24][25])
- mjr / ppłk tab. Zygmunt Marian Janowski (15 XI 1923[26][27] – 1 X 1925 → szef Taborów DOK IX[28])
- mjr tab. Stefan Józef Michura (1 X 1925[28] – VII 1926 → p.o. szefa Szefostwa Taborowego DOK IX[29])
- rtm. Tadeusz Ignacy Misiak (p.o. od VII 1926[30])
- rtm. / mjr tab. Ludwik Skibiński-Orliński (IV 1929[31] – XI 1935 → dowódca 5 dtab)
- kpt. tab. Adam Jan Romanowski (do 31 III 1939[32])
- Zastępcy dowódcy dywizjonu
- mjr tab. Zygmunt Marian Janowski (do 15 XI 1923 → p.o. dowódcy dyonu[24])
- kpt. tab. Leon Staniek (p.o. od XII 1923[26])
- mjr tab. Zygmunt Bogusz (XI 1924[33][27] – 1 X 1925 → dowódca 4 szw. tab.[34])
- rtm. tab. Tadeusz Ignacy Misiak (1 X 1925[28] – VII 1926 → p.o. dowódcy szwadronu)
- kpt. tab. Ludwik Skibiński-Orliński (VII 1926[30] – IV 1929 → p.o. dowódcy szwadronu)
- por. tab. Antoni Kowarzyk (od IV 1929[31])
- Komendanci kadry szwadronu zapasowego
- komendant kadry – kpt. tab. Adam Jan Romanowski
- oficer mobilizacyjny – kpt. tab. Eugeniusz Wilczyński[39]
- oficer administracyjno-materiałowy – kpt. tab. Stanisław II Wąsowicz[40]
Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej
[edytuj | edytuj kod]Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[41]
| Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
|---|---|---|---|---|
| Pillich Adam[42] | podporucznik rezerwy | nauczyciel | Gimnazjum im. St. Kostki w Warszawie | Katyń |
| Żołna Sylwester[43] | podporucznik rezerwy | nauczyciel | szkoła powszechna | Charków |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W styczniu 1931 roku, ogłaszając zmiany personalne przeprowadzone w październiku 1930 roku, posługiwano się nazwą „b. 9 sk. szw. tab.”, czyli były 9 skadrowany szwadron taborów[7]
- ↑ Jednostki taborów dla 35 DP na poniższym wykazie jednostek zmobilizowanych zostały ujęte w nawiasy kwadratowe[15].
- ↑ Mobilizowały się według etatu kolumny kawaleryjskiej jednokonnej typ I.
- ↑ Spośród dziesięciu dywizjonów połowa miała w swoim składzie pięć szwadronów, a pozostałe, w tym 4 dtab – cztery szwadrony[2]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[38].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Almanach oficerski 1923 ↓, s. 73.
- ↑ a b Jarno 2001 ↓, s. 199.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 109 z 21 października 1925 roku, s. 586-587.
- ↑ Jarno 2001 ↓, s. 199 wg autora nowa organizacja taborów została wprowadzona 1 listopada 1925 roku.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 26 lipca 1926 roku, s. 230-231.
- ↑ a b Jarno 2001 ↓, s. 200.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 20.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2010 ↓, s. XCIX.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 832.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 526.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 526, 545, 1098.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 545.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 217.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXXI.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXL, 1083.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 218.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 545–546.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 526, 545.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 159.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 526, 545, 548.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXXV.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1394-1395.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 68 z 27 października 1923 roku, s. 726.
- ↑ a b c Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1036.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 948.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 79 z 22 grudnia 1923 roku, s. 737.
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 946.
- ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 109 z 21 października 1925 roku, s. 587.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 26 lipca 1926 roku, s. 229, 231.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 29 z 26 lipca 1926 roku, s. 231.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 119.
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 643.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 119 z 7 listopada 1924 roku, s. 665.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 109 z 21 października 1925 roku, s. 585-586.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 18 kwietnia 1923 roku, s. 256.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 939.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 832.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 278, ur. 3 października 1892.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 278, ur. 4 kwietnia 1893.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2852.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14492.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-08-18].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2/III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.