Andrzej Pityński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Andrzej Pityński
Data i miejsce urodzenia

15 marca 1947
Ulanów

Data i miejsce śmierci

18 września 2020
Mount Holly, New Jersey

Zawód, zajęcie

rzeźbiarz

Narodowość

polska

Uczelnia

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

Rodzice

Aleksander
Stefania

Krewni i powinowaci

Michał Krupa

Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Andrzej Piotr Pityński (ur. 15 marca 1947 w Ulanowie, zm. 18 września 2020 w Mount Holly w hrabstwie Burlington w stanie New Jersey[1][2]) – polski rzeźbiarz mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej w Warszawie

Urodził się jako syn pary partyzantów antykomunistycznych, Aleksandra Pityńskiego ps. „Kula” i Stefanii Pityńskiej ps. „Perełka”. Był siostrzeńcem Michała Krupy ps. „Pułkownik”. Pod koniec lat 50. wraz z ojcem wspomagał i zaopatrywał aktywnych żołnierzy wyklętych, w tym Michała Krupę.

Ukończył liceum ogólnokształcące w Ulanowie, następnie Technikum Wodno-Melioracyjne w Trzcianie[3] uzyskując zawód technika melioranta. Pracował jako starszy pomiarowy w geodezji w Ulanowie. Rodzina Pityńskich była poddana prześladowaniu, w postaci rewizji, najścia domu, przeszukań, pobić ze strony funkcjonariuszy komunistycznych władz (wiązały się z poszukiwaniem Michała Krupy, nadal aktywnego partyzanta). W wyniku prowokacji służb specjalnych PRL wobec niego i ojca w grudniu 1967, sprokurowaniu bójki, obaj zostali skazani w pokazowym procesie w Ulanowie. Następnie wyprowadził się z Ulanowa, podjął naukę w Studium Nauczycielskim w Krakowie, po czym studiował rzeźbę na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u profesorów Mariana Koniecznego i Jerzego Bandury. Jako student stworzył popiersie Ignacego Paderewskiego ustawione przed Collegium Paderevianum w Krakowie. 3 października 1974 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Początkowo utrzymywał się tam z pracy fizycznej na budowach, równocześnie studiując rzeźbę w Arts Students League w Nowym Jorku. Jego rzeźba pt. „Partyzanci I” stanowi upamiętnienie wspomnień autora ze spotkania z oddziałem partyzantów Michała Krupy z 1958 r. Monument był zrealizowany w 1979 r., został odsłonięty w 1983 r. w Bostonie, a ten dzień został nazwany przez władze miasta Dniem Partyzantów. W 2006 r. został przeniesiony w inne miejsce[4]. Inny pomnik „Partyzanci” autorstwa Pityńskiego stanął w Hamilton.

Został członkiem National Sculpture Society (NSS), profesorem rzeźby w Johnson Atelier Technical Institute of Sculpture w Mercerville, komendantem Placówki 123 SWAP[5].

W 1987 otrzymał obywatelstwo USA. W 1989 przyjechał ponownie do Polski. Był fundatorem i wykonawcą popiersia Jana Pawła II, ustawionego bez zgody władz na rynku w Ulanowie.

Jest autorem Pomnika Katyńskiego w Jersey City odsłoniętego w 1991 roku, upamiętniającego ofiary zbrodni katyńskiej. W 2013 roku otrzymał Nagrodę Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich[6].

14 sierpnia 1998, w przeddzień święta Wojska Polskiego i rocznicy bitwy warszawskiej, został odsłonięty i poświęcony w Warszawie zaprojektowany przez niego Pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej.

W roku 2010 powstał wg jego projektu Pomnik „Patriota” w Stalowej Woli, odsłonięto go oficjalnie 11 września 2011 roku[7].

Zaprojektowany przez Andrzeja Pityńskiego w 2017 r. na zamówienie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce pomnik ofiar rzezi wołyńskiej (1943–1944) po odlaniu w brązie w Gliwickim Zakładzie Urządzeń Technicznych miał zostać ustawiony w Parku Pamięci Narodowej w Toruniu[8][9]. Ostatecznie kamień węgielny pod ten pomnik wmurowano 10 lipca 2022 r., w Domostawie, obok parkingu przy drodze ekspresowej S19[10].

Ostatnim jego dziełem był Pomnik Żołnierzy Wyklętych w Jaśle, którego projekt wykonał bezpłatnie; jego odsłonięcie miało miejsce 27 września 2019[11].

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Twórczość Andrzeja Pityńskiego.

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Nie żyje prof. Andrzej Pityński, twórca Pomnika Katyńskiego w New Jersey. dorzeczy.pl. [dostęp 2020-09-18].
  2. Andrzej Pityński. rejestry-notarialne.pl.
  3. Historia szkoły | Zespół Szkół Techniczno-Weterynaryjnych w Trzcianie k. Rzeszowa [online], www.zstw.pl [dostęp 2018-11-21] (pol.).
  4. Polish Partisans Finds A Home In South Boston. mbta.com, 1 listopada 2014. [dostęp 2014-11-05]. (ang.).
  5. “Partyzanci” Andrzeja Pityńskiego. dziennik.com, 29 lutego 2012. [dostęp 2014-11-05].
  6. Nagroda Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich. Ewa Stachniak, 2013-06-11. [dostęp 2021-11-30].
  7. Pomnik Patriota - Stalowka.NET [online], www.stalowka.net [dostęp 2023-09-19].
  8. Pomnik Ofiar Rzezi Wołyńskiej. gazeta.pl. [dostęp 2018-05-08].
  9. Piotr Głuchowski: Pomnik Ofiar Rzezi Wołyńskiej wyląduje na Podkarpaciu. Nie chciał go nawet Rydzyk. wyborcza.pl, 11 października 2021. [dostęp 2021-10-11].
  10. Piotr, Wmurowano kamień węgielny pod pomnik "Rzeź Wołyńska" w Domostawie [foto] [online], Dzieje Się Na Podkarpaciu, 11 lipca 2022 [dostęp 2022-09-08].
  11. Odsłonięcie Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Jaśle | Moje Jasło [online], mojejaslo.pl, 28 września 2019 [dostęp 2019-09-28].
  12. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 99, nr 6 z 15 grudnia 1989. 
  13. M.P. z 1996 r. nr 55, poz. 509
  14. M.P. z 2018 r. poz. 40
  15. Prezydent wręczył Ordery Orła Białego. prezydent.pl, 2017-11-11. [dostęp 2017-11-11].
  16. Odznaka Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego. bip.podkarpackie.pl. [dostęp 2017-12-15].
  17. XXVI Gala Nagród im. Witolda Hulewicza – Witold Hulewicz [online] [dostęp 2022-07-05].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]