Andrzej Wilczkowski
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki | |
Odznaczenia | |
Andrzej Wilczkowski ps. „Wilk” (ur. 11 stycznia 1931 w Warszawie, zm. 13 lipca 2022 w Łodzi[1]) – polski wykładowca akademicki, wynalazca, taternik i alpinista, kierownik wypraw górskich m.in. w Hindukusz i góry Etiopii, autor opowiadań i książek o tematyce alpinistycznej. Działacz NSZZ „Solidarność”, z zamiłowania historyk.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Andrzej Wilczkowski urodził się 11 stycznia 1931 r. w Warszawie. Był synem profesora Eugeniusza Wilczkowskiego – psychiatry i wykładowcy Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Warszawskiego oraz Marii Gwizdalskiej[2], córki Teodora Edmunda Gwizdalskiego, właściciela majątku Duki, położonego na terenie miasta Tarczyn. Brat matki, Gustaw Gwizdalski był pilotem i oficerem Dywizjonu 303[3]. Starszą siostrą A. Wilczkowskiego była Krystyna – lekarz psychiatra (1929-1987)[2].
Wilczkowski studiował na Politechnice Łódzkiej, gdzie uzyskał tytuł inżyniera mechaniki w 1954 r. i magistra w 1957 r. Od 1964 r. był pracownikiem dydaktycznym na swojej Alma Mater, specjalistą w dziedzinie silników spalinowych, wynalazcą i autorem pięciu patentów w tej dziedzinie[4].
W 1955 r. poznał swoją przyszłą żonę, studentkę wyższej szkoły plastycznej Krystynę Łobzę, która robiła kostiumy i dekoracje dla Studenckiego Teatru Satyry „Pstrąg”. Dzięki niej sam rozpoczął współpracę z teatrem, która trwała ze zmiennym natężeniem przez dziesięć lat. Przez kilka lat był kierownikiem teatru, pisał teksty satyryczne i piosenki, a także dwie sztuki, z których jedną, o Noem i jego synach, zdjęła cenzura[5][6].
Wilczkowski był aktywnym działaczem społecznym. Od 1949 r. należał do Związku Harcerstwa Polskiego, potem był jednym z założycieli Łódzkiego Klubu Wysokogórskiego (ŁKW), w latach 1964–1972 należał do Łódzkiego Klubu Jeździeckiego. Od 1980 r. był działaczem NSZZ „Solidarność” działającego przy Politechnice Łódzkiej. Od 1983 r. był członkiem Społecznego Komitetu Pamięci Józefa Piłsudskiego, w latach 1992–2008 członkiem Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[7].
Taternik
[edytuj | edytuj kod]Przygodę ze wspinaczką i taternictwem rozpoczął w 1948 r.[8] Zaczął wspinać się bez żadnego wcześniejszego kursu przygotowującego razem ze swoim przyjacielem Zdzisławem Kozłowskim. Mistrzami i autorytetami byli dla niego Jan Staszel i Stanisław Groński[5]. Przez czterdzieści lat szkolił pokolenia taterników – zwłaszcza łódzkich. Był jednym z założycieli Łódzkiego Klubu Wysokogórskiego (ŁKW), którego był prezesem pierwszej kadencji i wielokrotnym członkiem władz klubowych oraz był członkiem honorowym ŁKW i Polskiego Związku Alpinizmu (PZA)[8].
Ma na swoim koncie 16 pierwszych zimowych przejść, z których jako najpiękniejsze Wilczkowski ocenił Wschodnia Mięguszowieckiego, ze Stanisławem Worwą i Andrzejem Pietschem, najtrudniejsze Kozia Wyżnia od północy, z Krzysztofem Berbeką i Ihla w Patrii w 1954 r. z Markiem Stefańskim jako pierwsze zimowe wejście na nazwany szczyt. Byli pierwszymi, którzy zimą wspięli się na tę turnię. W 1956 r. odbyła się pierwsza zagraniczna podróż wspinaczkowa, w skałki nad Łabą. W tym samym roku wspinał się pierwszy raz w Alpy Ötztalskie, w Austrii. W Alpy wracał jeszcze dwukrotnie: w 1957 i 1967 r. Podczas pierwszej wyprawy w Alpy zdobył szczyt Aiguille Verte wraz z Markiem Stefańskim i Jurkiem Mitkiewiczem[9].
W latach 1956–1957 wspinał się w Kaukazie, gdzie wraz z Bogną Wiśniewską-Sołomecką weszli na Elbrus. W 1963 r. był kierownikiem III Polskiej Wyprawy w Hindukusz. Udało im się wejść na szereg szczytów: Koh-e Keshni Khan (Kiszmi Chan) (6743 m n.p.m.), Kohe Naser Khosraw Tsuka (6350 m n.p.m.) [M-2], Languta-e Barfi (6827 m n.p.m.), Kohe Hawar (6200 m n.p.m.)[10][11]. W latach 1968–1969 był kierownikiem I Polskiej Wyprawy w góry Etiopii[12][13]. W 1973 r. był uczestnikiem wyprawy polarnej na Spitsbergen[7].
Pisarz
[edytuj | edytuj kod]Wilczkowski od 1951 r. pisał artykuły o taternictwie i alpinizmie w czasopismach m.in.: „Taternik Łódzki”, „Taternik”, „Vysoké Tatry”, „Bularz”, „Góry”, „Góry i Alpinizm”, „Dookoła Świata”, „Kontynenty”. W 1957 r. zadebiutował jako pisarz, w 1958 r. ukazała się książka Burza nad Alpami, której był współautorem. W 1969 r. ukazała się książka Śniegi Pokutujące, w której opisał wyprawę w Hindukusz[14].
W 1970 r. napisał wspólnie z Jerzym Woźniakiem telewizyjną sztukę teatralną Powrót o tematyce taterniczej. W 1971 r. ukazała się książka Alpinizm pod redakcją Macieja Popko, do której napisał rozdział Organizacja wyjazdów grupowych i wypraw[15].
W 1972 r. wydany został tom opowiadań o tematyce alpinistycznej Ludzie przed ścianą, w którym Wilczkowski łączy głębię filozoficzną z obrazem życia człowieka, jego fizyczny wysiłek i dramatyczne zmagania z przyrodą[16]. W 1976 r. ukazała się książka Każdemu według marzeń o wyprawie grupy alpinistów w góry Etiopii[17]. W 1982 r. wydano książkę Miejsce przy stole, w której Wilczkowski opisał panoramę powojennego środowiska wspinaczkowego i działalność tatrzańską w latach 1945–1955. Pozycja ta doczekała się kilku wznowień[18]. W 1992 r. ukazała się książka Anatomia Boju, rok później wydano dwie książki Wilczkowskiego: Trudna noc i Coś na Ząb. W 2005 r. ukazały się Dymy nad kartofliskiem[7].
W 1981 r. był członkiem redakcji czasopisma literackiego NSZZ Solidarność „Słowo obecności”. Od 1982 r. jako współzałożyciel i członek redakcji publikował teksty w tajnym czasopiśmie „Przedświt”. Posługiwał się pseudonimami W. Szary i K.T. Barnak. W latach 1992 i 1993 był felietonistą „Nowego Świata z Piotrkowskiej” i „Świata z Piotrkowskiej”. Publikował również w miesięczniku „Aspekt Polski”, „Orzeł Biały” wydawany w Londynie i w „Znad Wilii” publikowanym w Wilnie[7].
Dzięki zainteresowaniu historią otrzymał w 1989 r. stypendium Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku, gdzie przebywał do 1990 r. Biblioteka im J. Piłsudskiego w Łodzi wydała eseje: Józef Piłsudski a unowocześnienie armii, Złota i czarna legenda Marszałka Piłsudskiego[7].
W 2002 roku Andrzej Wilczkowski został uhonorowany Nagrodą Literacką im. Władysława Krygowskiego[19].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Rada Miejska w Łodzi w 1993 roku nadała Andrzejowi Wilczkowskiemu odznakę „Za Zasługi dla Miasta Łodzi” za działalność na rzecz Miasta godną uznania[20].
- Krzyż Wolności i Solidarności nadany przez prezydenta RP Andrzeja Dudę 23 czerwca 2017[21].
- Honorowe Obywatelstwo Gminy Miedźno – 29 sierpnia 2008 – Uchwała Nr 169/XXIV/2008 Rady Gminy Miedźno.
Miejsce spoczynku
[edytuj | edytuj kod]Został pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi[22].
Wybrane dzieła
[edytuj | edytuj kod]- Śniegi pokutujące, 1969
- Ludzie przed ścianą, 1972
- Każdemu według marzeń, 1976
- Miejsce przy stole, 1983
- Anatomia Boju: Wołyńska Brygada Kawalerii pod Mokrą, 1 września 1939, 1992
- Awarie silników spalinowych: uszkodzenia części stałych i napędów rozrządu, 1999
- Dymy nad kartofliskiem, 2005
- Zderzenia zdarzeń, 2014
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nie żyje nestor polskiej wspinaczki – Andrzej Wilczkowski „Wilk” (1931–2022) [online], Polski Związek Alpinizmu [dostęp 2023-05-18] (pol.).
- ↑ a b Rafał Wilczkowski , Historia rodu Wilczkowskich herbu Jelita, 2020, ISBN 978-83-7821-219-5 .
- ↑ Duki – Historia. Fundacja Danuty Lis – Lipowy Dwór w Dukach. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Wilczkowski Andrzej. Serwis tatrzański Z-ne.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ a b Damian Granowski: Andrzej Wilczkowski. Goryonline.com. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Andrzej Wilczkowski: Anachroniczny felieton?. Blogmedia24.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ a b c d e Andrzej Wilczkowski: Gawęda o alpinizmie z lat dawnych. Klub Wysokogórski Warszawa. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ a b Znani klubowicze. Łódzki Klub Wysokogórski. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Łódzki Klub Wysokogórski.
- ↑ Janusz Kurczab: Historia polskiego wspinania – Hindukusz Cz. I. Wspinanie.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Wilczkowski 1965 ↓, s. 31–38.
- ↑ Wilczkowski 1969 ↓, s. 155–157.
- ↑ Kozłowski i Wilczkowski 1969 ↓, s. 157–160.
- ↑ Śniegi pokutujące, Andrzej Wilczkowski. KsiazkiGor.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Alpinizm. KsiazkiGor.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Ludzie przed ścianą, Andrzej Wilczkowski. KsiazkiGor.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Każdemu według marzeń, Andrzej Wilczkowski. KsiazkiGor.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Miejsce przy stole, Andrzej Wilczkowski. KsiazkiGor.pl. [dostęp 2020-06-27].
- ↑ Zarząd Główny PTTK Warszawa , Kwartalnik „Gościniec” Nr 5 (13/2003), 2003 .
- ↑ Rada Miejska w Łodzi , Biuletyn Informacji Publicznej (BIP), 1993 .
- ↑ wp: Krzyże Wolności i Solidarności dla działaczy opozycji antykomunistycznej. dzienniklodzki.pl, 2017-06-23. [dostęp 2017-06-23].
- ↑ Nie żyje Andrzej Wilczkowski (1931-2022) [online] [dostęp 2022-08-16] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Wilczkowski. III Polska Wyprawa w Hindukusz (1993). „Taternik 1-2”, s. 31–38, 1965. Wydawnictwo Sport i Turystyka.
- Andrzej Wilczkowski. Wyprawa w góry Etiopii. „Taternik 4”, s. 155–157, 1969. Wydawnictwo Prasa Młodzieżowa i Sportowa.
- Zdzisław Kozłowski, Andrzej Wilczkowski. Walory alpinistyczne gór Etiopii. „Taternik 4”, s. 157–160, 1969. Wydawnictwo Prasa Młodzieżowa i Sportowa.
- Informacja o nadaniu Andrzejowi Wilczkowskiemu nagrody literackiej im. Władysława Krygowskiego wraz z notą biograficzną. krygowski.pttk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-31)].
- Informacja o działalności opozycyjnej Andrzeja Wilczkowskiego
- Absolwenci Politechniki Łódzkiej
- Członkowie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (1980–1989)
- Honorowi obywatele polskich gmin
- Laureaci Nagrody Miasta Łodzi
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Odznaczeni Krzyżem Wolności i Solidarności
- Odznaczeni Odznaką „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”
- Pochowani w części rzymskokatolickiej Starego Cmentarza w Łodzi
- Polscy pisarze
- Polscy twórcy literatury górskiej
- Polscy wspinacze
- Polscy wynalazcy
- Taternicy
- Wykładowcy Politechniki Łódzkiej
- Urodzeni w 1931
- Zmarli w 2022