Anna Nakwaska

Anna Nakwaska

A...; Anna Nak...; Pani T...ska (Trzaska); Polka; Une Polonaise

Marcello Bacciarelli, Portret Anny z 1815
Data i miejsce urodzenia	28 marca 1781 Warszawa
Data i miejsce śmierci	21 października 1851 Mała Wieś
Narodowość	polska
Język	polski
Dziedzina sztuki	pamiętniki, książki dla dzieci
Ważne dzieła
Ślubna obrączka Powstaniec litewski Czarna mara

Anna Nakwaska

Trzaska
Ojciec	Stanisław Kostka Krajewski
Matka	Franciszka Kluszewska
Mąż	Franciszek Salezy Nakwaski
Dzieci	Henryk Mirosław

Anna Nakwaska z Krajewskich pseud. i krypt.: A...; Anna Nak...; Autorka „Odwiedzin babuni”; Pani T...ska (Trzaska); Polka; Une Polonaise, (ur. 28 marca 1781 w Warszawie, zm. 21 października 1851 w Małej Wsi) – polska powieściopisarka, pamiętnikarka, autorka książek dla dzieci i pedagog.

Życiorys

Urodziła się w Warszawie, jako córka Stanisława Kostki Krajewskiego, instygatora królewskiego, i Franciszki z Kluszewskich. Pierwsze nauki pobierała w domu rodzinnym (Warszawa) i w Gołębiu (tam uczyła się wszystkich przedmiotów w języku francuskim). Żona senatora (od roku 1799), prefekta departamentu warszawskiego w Księstwie Warszawskim, następnie wojewody Królestwa Polskiego Franciszka Salezego Nakwaskiego. Zamieszkała wówczas w Lipinach (ziemia płocka), dość często jednak odwiedzała Warszawę, gdzie zaliczana była do towarzystwa Pałacu Pod Blachą. Przez wiele lat brała czynny udział w życiu kulturalnym Warszawy. W domu Stanisławostwa Sołtyków poznała m.in.: F.K. Dmochowskiego, L. Osińskiego i O. Kopczyńskiego. W okresie Księstwa Warszawskiego była wizytatorką szkół żeńskich i członkiem rady nadzorczej nad wychowaniem kobiet. Jednocześnie własnym sumptem dokształcała się w zakresie języka polskiego. Po upadku powstania listopadowego latem mieszkała w majątku Mała Wieś (ziemia płocka), a na zimę powracała do Warszawy. W 1831 po konfiskacie Kępy Polskiej majątku syna Henryka Mirosława za udział w powstaniu listopadowym natychmiast z powrotem wykupiła majątek od rządu. W roku 1837 wyruszyła do Szwajcarii, 7 lat później (1844) przemierzała Dolny Śląsk, odwiedzając Wrocław i lecząc się w Szczawnie.

Twórczość

Od roku 1816 prowadziła w Warszawie (ul. Świętojerska nr 1790) popularny przez wiele lat salon literacki, pisała powieści (Czarna mara, Obraz warszawskiego społeczeństwa w dwóch powieściach spisany), opowiadania dla dzieci, jak i utwory o tematyce powstańczej (Aniela, czyli Ślubna obrączka, Powstaniec litewski). W „Gazecie Warszawskiej” w roku 1852 wydano fragment jej pamiętnika, kilkadziesiąt lat później, w 1891 kolejny fragment opublikowano w „Kronice Rodzinnej”. Całości pamiętnika do tej pory nie wydano.

Ważniejsze dzieła

1. Trois nouvelles, publiées par une Polonaise, Warszawa 1821
2. Suite des Trois nouvelles, publiées par une Polonaise, Warszawa 1821
3. Obraz warszawskiego społeczeństwa w dwóch powieściach, powst. przed 31 grudnia 1830, wyd. Poznań 1842, (zawartość: Przedmowa; Szczęśliwa przygoda; Obligacja udziałowa)
4. Aniela, czyli ślubna obrączka. Powieść narodowa, Warszawa 1831; przekł. francuski: Angélique ou l'anneau nuptial. Nouvelle polonaise. Épisode de la dernière révolution. Publié par Adolphe comte de Krosnowski, Paryż 1833 (2 wydania); przekł. niemiecki: brak roku i miejsca wydania; przekł. włoski: L'Anello. Episodio della revoluzione polacca del 1830 w: Novelle polacche di diversi autori, Mediolan 1863 „Biblioteca Nuova” nr 19
5. Powstaniec litewski. Obraz romantyczny z czasów rewolucji w Polsce 1831 r., powst. 1832, wyd. Lipsk 1845, (wyd. pod pseudonimem: pani T...ka – który Estreicher odczytuje jako: pani T(rza)ska)
6. Odwiedziny babuni, czyli powieści dla zabawy grzecznych dzieci, Warszawa 1833–1834; wyd. 2: t. 1–2, Warszawa 1843-1844
7. Wody karlsbadzkie. Powieść z wydarzeń towarzyskich, powst. 1834, (wymienia ją Skimbirowicz)
8. Młodość Kopernika, „Jutrzenka” 1834, przedr. I. Polkowski w: Kopernikijana t. 3, Gniezno 1875; przekł. francuski: tłum. Leonardowa Chodźkowa, La Pologne historique, littéraire, monumentale et illustrée, Paryż 1839–1841, s. 227–234; przekł. polski z tego tłumaczenia ogł. noworocznik „Niezabudka” (Petersburg) 1844
9. Marguerite de Zembocin, „Revue du Nord” 1835
10. Wspomnienia z podróży po Szwajcarii i Tyrolu w roku 1837, „Przyjaciel Ludu” 1838; rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1289
11. Czarna mara. Powieść historyczna. Kronika dawnego zamku książąt mazowieckich, powst. 1838, wyd. Warszawa 1841; wyd. następne: Gródek 1890; Warszawa 1899
12. Wspomnienia z czasów pruskich i Księstwa Warszawskiego (1792-1830), powst. około roku 1840; fragm.: Wyjątki z pamiętników współczesnych, ogł. J. Korzeniowski, Gazeta Warszawska" 1852, nr 197-219; Ze wspomnień wojewodziny Nakwaskiej, „Kronika Rodzinna” 1891, nr: 4, 109, 135, 169, 197, 258, 293, 335, 356; rękopis był w posiadaniu S. Wasylewskiego; (F. Skarbek osnuł na tych wspomnieniach powieść: Pamiętniki Seglasa; wykorzystał je także J. Falkowski w: Obrazy z życia kilku ostatnich pokoleń w Polsce t. 1–5, Poznań 1877–1887
13. Niedzielne wieczory starego stolarza. Powieści dla rzemieślników, Leszno 1843; wyd. 2 Leszno 1858
14. Otton i Berta, „Pielgrzym” 1844, t. 1
15. Chrzestna matka w koronie, czyli pierwsze róże, „Pielgrzym” 1844, t. 2
16. Wspomnienia krótkiej podróży 1844 r. do Śląska, „Pielgrzym” 1845, t. 1–2
17. Testament. Powieść, niewydana, (inform. G. Korbut).

Ponadto swe artykuły i utwory umieszczała w czasopismach: „Jutrzenka” (1834), „Pamiętnik Warszawski” (tu: Odpowiedź na artykuł A.G. O przyczynach oziębłości mężczyzn dla kobiet, 1819; Krótki rzut oka na teraźniejsze wychowanie Polek, przez Polkę, 1820 – przedr. J. Sowiński: O uczonych Polkach, Warszawa 1821, s. 122), „Pielgrzym” (1844–1845), „Pierwiosnek” (1840–1843), „Przyjaciel Ludu” (1838), „Revue du Nord” (1835).

Przekłady

• M. Wirtemberska: Malvina, ou l'instinct du coeur. Traduit du polonais par une Polonaise t. 1–2, Warszawa 1817; wyd. 2: La Polonaise, ou l'instinct du couer... t. 1–2, Paryż 1822.

Listy

1. Od M. Radziwiłłówny (później Krasińskiej) z lat 1794–1802, do T. i E. Rastawieckich z lat 1807–1815; z rękopisu Muzeum Archeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego fragmenty ogł. J. Falkowski w: Obrazy z życia kilku ostatnich pokoleń w Polsce t. 1–5, Poznań 1877–1887
2. Listy z lat 1799–1830, ze zbiorów rodziny Rastawieckich; rękopis od roku 1870 znajdował się w Bibliotece Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, sygn. 361; obecnie zaginiony
3. Do siostry, T. Rastawieckiej, z lat 1806–1816 (w języku francuskim); fragm. z rękopisu Muzeum Archeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego fragmenty ogł. A. Bełcikowski: A. z Krajewskich Nakwaska, „Ateneum” 1887, t. 2
4. Do siostry, T. Rastawieckiej, z roku 1808, ogł. E. Rastawiecki: Obrazy towarzystwa warszawskiego w r. 1808, w dwóch wówczas pisanych listach przechowane, „Niezapominajki” 1845; fragm. listu z 26 marca 1808 przedr. S. Szenic: Ochmistrzyni i faworyty królewskie, Warszawa 1961, s. 142.

O listach do M. z Radziwiłłów Krasińskiej wspomina także S. Pruszakowa, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, t. 2, nr 166–167.

Bibliografia

• T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 367–369.
• Helena Michałowska, Nakwaska Anna (1781-1851) w: Polski Słownik Biograficzny tom XXII wyd. 1977 s.476–477

Linki zewnętrzne

• Dzieła Anny Nakwaski w bibliotece Polona