Anna Jadwiga Sapieżyna
._%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_(%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F)_(K._Wojniakowski,_1798).jpg)
| |
 Jelita | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
| Dzieci | |
| Rodzeństwo | |
Anna Jadwiga z hrabiów Zamoyskich księżna Aleksandrowa Sapieżyna (ur. 1 sierpnia 1772 w Zamościu, zm. 27 listopada 1859 w Paryżu) – polska ziemianka księżna, hrabina szydłowiecka, córka Andrzeja Hieronima Zamoyskiego, żona Aleksandra Antoniego, matka Leona Ludwika i Anny Zofii Czartoryskiej; malarka amatorka, miniaturzystka.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Upadłość majątkowa Radziwiłłów spowodowała, że w połowie 1802 r. ich dobra zostały wystawione na publiczną licytację, która odbyła się w Krakowie. Księżna Anna Sapieżyna nabyła hrabstwo szydłowieckie na publicznej licytacji od opiekunów nieletnich książąt Konstantego i Antoniny Radziwiłłów, sukcesorów Macieja Radziwiłła płacąc kwotę ponad 300 000 złotych polskich[a].
W 1803 roku wyjechała do Paryża, gdzie mieszkała do 1808 w wynajętej rezydencji Saint-Germain-en-Laye[1]. W 1819 roku, z jej fundacji wybudowano klasycystyczny budynek szkoły elementarnej. Zamieszkując na stałe w Warszawie dobrami szydłowieckimi zarządzała poprzez Filipa Pigłowskiego i Stanisława Staszica. Patronat właścicielki Szydłowca nad inicjatywami gospodarczo-kulturalnymi sprzyjał rozwojowi hrabstwa i miasta[2].
Była ostatnią prywatną właścicielką zamku oraz miasta Szydłowiec – 17 maja 1828 roku sprzedała dobra szydłowieckie (miasto, 22 wsie i folwarki) Skarbowi Państwa za sumę 2 554 454 złp. Jednak z czystej kurtuazji pozostała przy tytule hrabiny szydłowieckiej, który to tytuł został dziedziczony w rodzinie Sapiehów[3].
W latach 40. XIX wieku powróciła do Paryża na stałe. Z jej funduszy Czartoryscy zakupili Hotel Lambert[1].
Działalność patriotyczna
[edytuj | edytuj kod]Od najmłodszych lat była związana z nurtem patriotyczno-niepodległościowym: aktywna w czasie insurekcji kościuszkowskiej utrzymywała bliskie kontakty z tworzącymi się we Włoszech Legionami. Po upadku powstania listopadowego znalazła się na emigracji i związała z obozem zięcia, Adama Jerzego Czartoryskiego. Dbała o finanse obozu Czartoryskich z tak wielkim zaangażowaniem, że historycy nadali jej miano „ministra finansów Hôtelu Lambert”.
Działalność artystyczna
[edytuj | edytuj kod]Jako malarka amatorka malowała głównie motywy roślinne. Jej dwie owalne miniatury z 1812 roku przedstawiające kwiaty malowane na szkle i kości słoniowej znajdowały się w dawnej Ordynacji Zamojskiej[1].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pokonała ona kilku konkurentów do nabycia Szydłowca i hrabstwa. Jednym z nich był Tomasz Michał Dangel (Dangiel), właściciel wytwórni powozów w Warszawie, który proponował 80 000 czerwonych złotych, częściowo w ratach.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Makowska 2016 ↓, s. 74b.
- ↑ Wiech 1996 ↓.
- ↑ Pezda 2003 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Pezda: Ludzie i pieniądze. Finanse w działalności Adama Jerzego Czartoryskiego i jego obozu na emigracji w latach 1831–1848. Kraków: 2003. ISBN 83-242-0060-6.
- Stanisław Wiech: Anna Jadwiga z Zamoyskich Sapieżyna – ostatnia dziedziczka dóbr szydłowieckich, (w:) Zamek szydłowiecki i jego właściciele. Szydłowiec: 1996, s. 125-152.
- pod red. Urszula Makowska: Słownik artystów polskich (Sa-Się). Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-63877-89-7.