Antylopowiec

Antylopowiec
	Hippotragus
	Sundevall, 1845
	; Samiec antylopowca szablorogiego (H. niger)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	antylopowce
Rodzaj	antylopowiec
	Typ nomenklatoryczny
	Antilope equina É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803
Synonimy
	Egocerus Desmarest, 1822; Aegocera Berthold, 1827; Aigocerus C.H. Smith, 1827; Aigererus: Harris, 1838; Oegocerus Lesson, 1842; Aegocerus J.A. Wagner, 1844; Ozanna Reichenbach, 1845; Hippotragus Sundevall, 1845; Aegocoerus P. Gervais, 1859; Sivatragus Pilgrim, 1939; Hippotragoides Cooke, 1947;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 5 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Antylopowiec^[15] (Hippotragus) – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[16]^[17]^[18].

Morfologia

Długość ciała 175–219 cm, długość ogona 44–75 cm, wysokość w kłębie 126–145 cm, długość ucha 23–38 cm, długość tylnej stopy 51–55 cm; masa ciała samic 160–280 kg, samców 165–300 kg^[16]^[19]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {0}{3}}$ C ${\tfrac {0}{1}}$ P ${\tfrac {3}{3}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ (x2) = 32^[16].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1845 roku szwedzki zoolog Carl Jakob Sundevall w artykule poświęconym systematyce przeżuwaczy opublikowanym na łamach Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar^[1]. Na gatunek typowy Sundevall wyznaczył (oznaczenie monotypowe) antylopowca końskiego (H. equinus). Nazwa ta została w 2003 roku umieszczona w celu ustabilizowania systematyki Hippotragus na „Oficjalnej Liście Nazw Rodzajów w Zoologii” na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej^[3].

Etymologia

Egocerus (Aegocera, Aigocerus, Oegocerus, Aegocerus, Aegocoerus): gr. αιξ aix, αιγος aigos ‘koza, kozioł’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’^[20]. Gatunek typowy: Desmarest wymienił dwa gatunki – Antilope equina É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803 i †Antilope leucophaea Pallas, 1766 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) †Antilope leucophaea Pallas, 1766.
Hippotragus: gr. ἱππος hippos ‘koń’; τραγος tragos ‘kozioł’^[21].
Ozanna: najprawdopodobniej rodzima nazwa^[22]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił dwa gatunki – Antilope equina É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803, Antilope barbata C.H. Smith, 1826 (= Antilope equina É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803), †Antilope leucophaea Pallas, 1766, Aigocerus niger W.C. Harris, 1838 i Antilope grandicornis Hermann, 1804 (= Aigocerus niger W.C. Harris, 1838) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Aigocerus niger W.C. Harris, 1838.
Sivatragus: Siwalik, Indie^[23]; τραγος tragos ‘kozioł’^[24]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Sivatragus bohlini Pilgrim, 1939.
Hippotragoides: rodzaj Hippotragus Sundevall, 1845; -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[25]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hippotragoides broomi Cooke, 1947 (= Antilope equina É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803).

Podział systematyczny

W zależności od ujęcia systematycznego do rodzaju należą 3^[26]^[19] lub 4 (wyodrębniony z H. niger – H. roosevelti)^[16]^[17] współczesne^[d] gatunki; tutaj klasyfikacja współczesnych gatunków za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)^[26]^[19]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[15]	Podgatunki^[16]^[17]^[19]	Rozmieszczenie geograficzne^[16]^[17]^[19]	Podstawowe wymiary^[16]^[19]^[e]	Status IUCN^[28]
Hippotragus equinus	(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803)	antylopowiec koński	gatunek monotypowy	Senegal i Gwinea Bissau do zachodniej Etiopii, na południe przez zachodnią Ugandę, południowo-zachodnią Kenię, zachodnio-środkową Tanzanię (nie występuje na obszarach przybrzeżnych) do Angoli, północno-wschodniej Namibii, północnej Botswany i północno-wschodniej Południowej Afryki (Park Narodowy Krugera)	DC: 200–219 cm DO: 60–75 cm MC: 215–300 kg	LC
Hippotragus leucophaeus	(Pallas, 1766)	antylopowiec modry	gatunek monotypowy	tuż przed wymarciem ograniczał się do południowo-zachodniej części Prowincji Przylądkowej Zachodniej w Południowej Afryce, chociaż skamieniałości rozciągają zasięg na większą część południowej Południowej Afryki i Lesotho	DC: 155–190 cm DO: brak danych MC: 120–200 kg	EX
Hippotragus niger	(W.C. Harris, 1838)	antylopowiec szablorogi	4 podgatunki	południowo-wschodnia Kenia (Shimba), Tanzania (rezerwaty Sadani, Songea i Selous), południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga, Zimbabwe, Malawi, Mozambik oraz izolowana populacja w środkowej Angoli	DC: 175–194 cm DO: 44–53 cm MC: 160–230 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, EX – gatunek wymarły.

Opisano również gatunki wymarłe:

Hippotragus bohlini (Pilgrim, 1939)^[13] (plejstocen)
Hippotragus brevicornis (Pilgrim, 1939)^[29] (pliocen)
Hippotragus cookei Vrba, 1987^[30] (pliocen)
Hippotragus gigas Leakey, 1965^[31] (pliocen–plejstocen)

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień ICZN^[2]^[3].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Niepoprawna późniejsza pisownia Egocerus Desmarest, 1822, nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień ICZN^[2]^[3].
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Egocerus Desmarest, 1822.
↑ W teriologii za taksony współczesne uważa się również gatunki wymarłe po 1500 roku^[27].
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b C.J. Sundevall. Öfversigt af däggdjursordningen Pecora. „Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar”. 2 (3), s. 31, 1845. (łac.).
↑ ^a ^b Anonim. Opinion 109. Suspension of Rules for Hippotragus 1846. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 1B, s. 414, 1958. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ICZN. Opinion 2030 (Case 3178). Hippotragus Sundevall, 1845 (Mammalia, Artiodactyla): conserved. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 60 (1), s. 90–91, 2003. (ang.).
↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 475, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
↑ A.A. Berthold: Latreille’s natürliche Familien der Thierreichs aus dem Französischen mit Anmerkungen und Zusätzen. Weimar: Landes-Industrie Comptoir, 1827, s. 61. (niem.).
↑ C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 324. (ang.).
↑ W.C. Harris. [Aigererus niger]. „Athenaeum and Literary Chronicle”. 535, s. 71, 1838. (ang.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 179. (fr.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 482. (niem.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Vollständigste Naturgeschiehte des In- und Auslandes. Cz. 3: Säugethiere. Dresden und Leipzig: Expedition der Vollständigsten Naturgeschichte, 1845, s. 126. (niem.).
↑ C.J. Sundevall. Methodische Uebersicht der wiederkäuenden Thiere. „Archiv Skandinavischer Beiträge zur Naturgeschichte”. 1, s. 445, 1845. (niem.).
↑ P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés): ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. Wyd. 2. Paris: Arthus Bertrand, 1859, s. 139. (fr.).
↑ ^a ^b Pilgrim 1939 ↓, s. 80.
↑ H.B.S. Cooke. Some fossil hippotragine antelopes from South Africa. „South African Journal of Science”. 43, s. 228, 1947. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 185. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 685–686. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 348–350. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Hippotragus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 613–614. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 252.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 328.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 492.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 240.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 269.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 172.
↑ ^a ^b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Taxonomic overview. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).
↑ Pilgrim 1939 ↓, s. 83.
↑ E.S. Vrba. New species and a new genus of Hippotragini (Bovidae) from Makapansgat Limeworks. „Palaeontologia africana”. 26 (5), s. 49, 1987. (ang.).
↑ L.S.B. Leakey: Mammalian fauna: Bovidae. W: L.S.B. Leakey: Olduvai Gorge 1951-61. Cz. 1: Fauna and Background. Cambridge: Cambridge University Press, 1965, s. 49. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
G.E. Pilgrim. The fossil Bovidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 26, s. 1–356, 1939. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[uwaga1-4] Nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień ICZN^[2]^[3].

[uwaga2-6] Niepoprawna późniejsza pisownia Egocerus Desmarest, 1822, nazwa nieważna, odrzucona do celów nomenklatorycznych na mocy uprawnień ICZN^[2]^[3].

[9] Niepoprawna późniejsza pisownia Egocerus Desmarest, 1822.

[31] W teriologii za taksony współczesne uważa się również gatunki wymarłe po 1500 roku^[27].

[32] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Sundevall-1] C.J. Sundevall. Öfversigt af däggdjursordningen Pecora. „Öfversigt af Kongl. Vetenskaps-akademiens forhandlingar”. 2 (3), s. 31, 1845. (łac.).

[ICZN1-2] Anonim. Opinion 109. Suspension of Rules for Hippotragus 1846. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 1B, s. 414, 1958. (ang.).

[ICZN2-3] ICZN. Opinion 2030 (Case 3178). Hippotragus Sundevall, 1845 (Mammalia, Artiodactyla): conserved. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 60 (1), s. 90–91, 2003. (ang.).

[Desmarest-5] A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 2. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, s. 475, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).

[Berthold-7] A.A. Berthold: Latreille’s natürliche Familien der Thierreichs aus dem Französischen mit Anmerkungen und Zusätzen. Weimar: Landes-Industrie Comptoir, 1827, s. 61. (niem.).

[Smith-8] C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 324. (ang.).

[har-10] W.C. Harris. [Aigererus niger]. „Athenaeum and Literary Chronicle”. 535, s. 71, 1838. (ang.).

[Lesson-11] R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paris: A. Bertrand, 1842, s. 179. (fr.).

[Wagner-12] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 482. (niem.).

[Reichenbach-13] H.G.L. Reichenbach: Vollständigste Naturgeschiehte des In- und Auslandes. Cz. 3: Säugethiere. Dresden und Leipzig: Expedition der Vollständigsten Naturgeschichte, 1845, s. 126. (niem.).

[sun-14] C.J. Sundevall. Methodische Uebersicht der wiederkäuenden Thiere. „Archiv Skandinavischer Beiträge zur Naturgeschichte”. 1, s. 445, 1845. (niem.).

[Gervais-15] P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés): ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. Wyd. 2. Paris: Arthus Bertrand, 1859, s. 139. (fr.).

[CITEREFPilgrim193980-16] Pilgrim 1939 ↓, s. 80.

[coo-17] H.B.S. Cooke. Some fossil hippotragine antelopes from South Africa. „South African Journal of Science”. 43, s. 228, 1947. (ang.).

[miiz-18] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 185. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[hmw-19] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 685–686. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[icmw-20] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 348–350. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Wilson&Reeder-21] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Hippotragus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).

[amw-22] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 613–614. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655408_252]-23] Palmer 1904 ↓, s. 252.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655484_328]-24] Palmer 1904 ↓, s. 328.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655648_492]-25] Palmer 1904 ↓, s. 492.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=280_240]-26] Jaeger 1959 ↓, s. 240.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=309_269]-27] Jaeger 1959 ↓, s. 269.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=212_172]-28] Jaeger 1959 ↓, s. 172.

[mdd-29] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).

[mdd2-30] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Taxonomic overview. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).

[33] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-27]. (ang.).

[CITEREFPilgrim193983-34] Pilgrim 1939 ↓, s. 83.

[vrba-35] E.S. Vrba. New species and a new genus of Hippotragini (Bovidae) from Makapansgat Limeworks. „Palaeontologia africana”. 26 (5), s. 49, 1987. (ang.).

[lea-36] L.S.B. Leakey: Mammalian fauna: Bovidae. W: L.S.B. Leakey: Olduvai Gorge 1951-61. Cz. 1: Fauna and Background. Cambridge: Cambridge University Press, 1965, s. 49. (ang.).

[1]

[a]

[4]

[b]

[5]

[6]

[c]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[3]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[d]

[e]

[28]

[29]

[30]

[31]

[2]

[27]