Awahi wełnisty

Awahi wełnisty
	Avahi laniger
	(J.F. Gmelin, 1788)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	indrisowate
Rodzaj	awahi
Gatunek	awahi wełnisty
Synonimy
	Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788; Lemur brunneus Link, 1795; Indris longicaudatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796; Lemur lanatus von Schreber, 1798; Habrocebus lanatus: J.A. Wagner, 1840; Semnocebus avahi Lesson, 1840; Lichanotus Avahi van der Hoeven, 1844; Avahis laniger orientalis Lorenz, 1898;
	Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788; Lemur brunneus Link, 1795; Indris longicaudatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796; Lemur lanatus von Schreber, 1798; Habrocebus lanatus: J.A. Wagner, 1840; Semnocebus avahi Lesson, 1840; Lichanotus Avahi van der Hoeven, 1844; Avahis laniger orientalis Lorenz, 1898;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Awahi wełnisty^[10] (Avahi laniger) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny indrisowatych (Indridae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1788 roku niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin, nadając mu nazwę Lemur laniger^[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Madagaskar (łac. habitat in Madagascar)^[1], tj. Zatoka Antongila, Betanimena, Madagaskar^[11]^[12]. Gmelin swój opis oparł na „Maquis à bourres” Pierre’a Sonnerata z 1782 roku^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[14].

Etymologia

Avahi: malgaska nazwa avahi używana wśród plemienia Betanimena na określenie awahi wełnistego^[15].
laniger: łac. lana „wełna”^[16]; -gera „noszenie”, od gerere „nosić, dźwigać”^[17].

Zasięg występowania

Awahi wełnisty występuje w północno-wschodnim i wschodnim Madagaskarze od rzeki Bemarivo na południe do rzek Mangoro/Nesivolo; przed rewizją taksonomiczną przeprowadzoną w XXI wieku uważano, że gatunek ten obejmuje obszar przez prawie całą długość lasów deszczowych wschodniego Madagaskaru, od masywu Ankarana na skrajnej północy do regionu Tôlanaro na skrajnym południu^[14].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 27,7–32,2 cm, długość ogona 30,4–36,6 cm; masa ciała 1,1–1,3 kg^[18]^[19]. Futro ma barwę rudobrązową lub szarobrązową, odcień jest charakterystyczny dla danego osobnika. Ramiona i łapy są białe, ogon pomarańczowy. W odróżnieniu od innych przedstawicieli rodziny sierść tego lemura ma wełnistą strukturę, od której pochodzi jego nazwa. Twarz pokryta krótkimi włosami, uszy małe, schowane w sierści. Oczy duże, pysk krótki. Samce odróżnia od samic nieco większa czaszka i zęby trzonowe.

Ekologia

Zachowanie

Awahi wełniste prowadzą nocny, nadrzewny tryb życia. Żyją w stadach rodzinnych na terytorium wynoszącym średnio 1–2 hektary (choć czasami dochodzi do czterech). Żywią się roślinami, głównie młodymi liśćmi, choć jedzą też kwiaty i owoce.

Rozmnażanie

Awahi wełniste łączą się w pary na całe życie. Okres godowy trwa od marca do maja. Po 135-dniowej ciąży samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode, które karmi następnie mlekiem przez pół roku. Młode osiągają dojrzałość w wieku 2 lat.

Przez pierwsze dwa miesiące życia młode podróżują uczepione brzucha matki. W trzecim miesiącu przechodzą na grzbiet, a także zaczynają poruszać się samodzielnie i oddalać od matki. W tym okresie także uczą się, które rośliny nadają się do spożycia. Po sześciu miesiącach lemury uczą się sprawnie poruszać po drzewach, skacząc z gałęzi na gałąź. Po roku mogą już żyć samodzielnie, ale nadal przebywają blisko matki i dopiero po kolejnym roku stają się całkowicie niezależne.

Relacje z ludźmi

Hodowla awahi wełnistych jest wyjątkowo trudna. Zwierzęta te nigdy nie rozmnażają się w niewoli, a wywiezione z Madagaskaru umierają już po kilku miesiącach. Zwierzęta te są czasami łapane i zjadane przez rodowitych mieszkańców Madagaskaru.

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)^[9]. Największym zagrożeniem dla niego, jak dla większości fauny Madagaskaru, jest wycinka lasów i degradacja środowiska.

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788.
↑ Kombinacja nazw.
↑ Młodszy homonim Semnocebus avahi Lesson, 1840.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d J.F. Gmelin: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. T. 1. Cz. 1. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer., 1788, s. 44. (łac.).
↑ J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 65. (niem.).
↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire sur les rapports naturels des Makis Lemur. „Magasin Encyclopédique”. 1, s. 46, 1796. (fr.).
↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1798, s. ryc. xliia. (niem.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1840, s. 258, ryc. xlii.a. (niem.).
↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 210. (fr.).
↑ J. van der Hoeven. Bijdragen tot de kennis van de Lemuridae of Prosimii. „Tijdschrift voor natuurlijke geschiedenis en physiologie”. 11, s. 44, 1844. (niderl.).
↑ L. von Lorenz-Liburnau. Säugethiere von Madagaskar und Sansibar. „Abhandlungen der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft”. 21, s. 452, 1898. (niem.).
↑ ^a ^b E. Patel 2020, Avahi laniger, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-26] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 32–33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Avahi laniger. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-26].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Avahi laniger (J.F. Gmelin, 1788). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
↑ P. Sonnerat: Voyage aux Indes orientales et a la Chine: fait par ordre du roi, depuis 1774 jusqu’en 1781: dans lequel on traite des mœurs, de la religion, des sciences & des arts des Indiens, des Chinois, des Pégouins & des Madégasses: suivi d’observations sur le cap de Bonne-Espérance, les isles de France & de Bourbon, les Maldives, Ceylan, Malacca, les Philippines & les Moluques, & de recherches sur l’histoire naturelle de ces pays. T. 2. Paris: Chez l’Auteur, rue Saint-André-des-Arts, vis-à-vis la rue de l’Éperon, maison de M. Ménissier, Marchand d’étosses de soies; Chez Froullé, Libraire, pont Notre-Dame, vis-à-vis le quai de Gêvres; Chez Nyon, rue de Jardinet; Chez Barrois, 1782, s. 142, ryc. 89. (fr.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 154. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 130, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 119.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 96.
↑ R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 164. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 98. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).
Avahi laniger. Animal Diversity Web. [dostęp 2010-03-01]. (ang.).

[2] Nowa nazwa dla Lemur laniger J.F. Gmelin, 1788.

[6] Kombinacja nazw.

[9] Młodszy homonim Semnocebus avahi Lesson, 1840.

[Gmelin-1] J.F. Gmelin: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. T. 1. Cz. 1. Lipsiae: Impensis Georg. Emanuel. Beer., 1788, s. 44. (łac.).

[link-3] J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 65. (niem.).

[Geoffroy-4] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire sur les rapports naturels des Makis Lemur. „Magasin Encyclopédique”. 1, s. 46, 1796. (fr.).

[sch-5] J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1798, s. ryc. xliia. (niem.).

[Wagner-7] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1840, s. 258, ryc. xlii.a. (niem.).

[les-8] R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 210. (fr.).

[Hoeven-10] J. van der Hoeven. Bijdragen tot de kennis van de Lemuridae of Prosimii. „Tijdschrift voor natuurlijke geschiedenis en physiologie”. 11, s. 44, 1844. (niderl.).

[Lorenz-Liburnau-11] L. von Lorenz-Liburnau. Säugethiere von Madagaskar und Sansibar. „Abhandlungen der Senckenbergischen Naturforschenden Gesellschaft”. 21, s. 452, 1898. (niem.).

[iucn-12] E. Patel 2020, Avahi laniger, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-26] (ang.).

[Cichocki&inni-13] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 32–33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Avahi laniger. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-26].

[mdd-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Avahi laniger (J.F. Gmelin, 1788). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).

[son-16] P. Sonnerat: Voyage aux Indes orientales et a la Chine: fait par ordre du roi, depuis 1774 jusqu’en 1781: dans lequel on traite des mœurs, de la religion, des sciences & des arts des Indiens, des Chinois, des Pégouins & des Madégasses: suivi d’observations sur le cap de Bonne-Espérance, les isles de France & de Bourbon, les Maldives, Ceylan, Malacca, les Philippines & les Moluques, & de recherches sur l’histoire naturelle de ces pays. T. 2. Paris: Chez l’Auteur, rue Saint-André-des-Arts, vis-à-vis la rue de l’Éperon, maison de M. Ménissier, Marchand d’étosses de soies; Chez Froullé, Libraire, pont Notre-Dame, vis-à-vis le quai de Gêvres; Chez Nyon, rue de Jardinet; Chez Barrois, 1782, s. 142, ryc. 89. (fr.).

[Burgin&inni-17] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 154. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-18] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 130, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=149_119]-19] Jaeger 1944 ↓, s. 119.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=126_96]-20] Jaeger 1944 ↓, s. 96.

[Mittermeier&inni-21] R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr. & M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 164. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-22] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 98. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[b]

[5]

[6]

[c]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]