Bacillus atticus
| Bacillus atticus | |
| Brunner von Wattenwyl, 1882 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Bacillus atticus |
Bacillus atticus – gatunek straszyka z rodziny Bacillidae i podrodziny Bacillinae. Występuje w środkowej i wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Żeruje głównie na pistacji kleistej.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten został opisany naukowo w 1882 roku przez Carla Brunnera von Wattenwyla. Wyróżnia się w jego obrębie 4 podgatunki[1]:
- Bacillus atticus atticus Brunner von Wattenwyl, 1882
- synonimy: B. a. caprai Nascetti et Bullini, 1982, B. a. muelleri Bullini, 1982
- Bacillus atticus baccettii Nascetti et Bullini, 1983
- Bacillus atticus carius Mantovani et Scali, 1985
- synonim: B. rhodius Mantovani et Scali, 1985
- Bacillus atticus cyprius Uvarov, 1936 – opisany jako odrębny gatunek (B. cyprius)[2]
Opis[edytuj | edytuj kod]
Samice osiągają od 71 do 95 mm (zwykle od 75 do 87 mm) długości ciała[2], zaś jedyny znany samiec miał 63,7 mm długości ciała[3]. Pokrój ciała samicy jest stosunkowo tęgi jak na patyczaka. W ubarwieniu zwykle dominują odcienie brązu, od rudobrązowego po ciemnobrązowy, ale zdarzają się też osobniki z dominacją barwy szarej lub zielonej[2]. U samca na śródpleczu i zapleczu widnieją szerokie brązowoszare pasy[3]. Głowa jest gładka, dłuższa niż szeroka[2], o jednolicie brązowych oczach[3], u samicy czasem z czarnymi przepaskami wokół oczu. Czułki u samicy są krótkie, zbudowane z 20–25 członów[2], zaś u samca relatywnie dłuższe i smuklejsze, zbudowane z 22–23 członów, długości około 14 mm[3]. Oskórek śródtułowia i zatułowia, a niekiedy także przedplecza jest w różnym stopniu granulowany. Golenie odnóży środkowej i tylnej pary mają mniej lub bardziej wgłębione pólka wierzchołkowe (łac. areae apicale) o trójkątnym kształcie. Płytka subgenitalna samicy jest ścięta i prawie osiąga koniec dziewiątego segmentu odwłoka[2]. U samca płytka sugenitalna jest kopulasto wysklepiona, zwężona, nieco wcięta na tylnej krawędzi i sięga trochę za połączenie dziewiątego i dziesiątego sternitu odwłoka[3]. Przysadki odwłokowe obu płci są krótkie, zwarte i zaokrąglone na końcach[2][3]. Vomer samca jest błoniasty, zwarty, położony pododbytowo, u nasady szeroki, a na szczycie spiczasty, długości 1,3 mm[3].
Rozród i rozwój[edytuj | edytuj kod]
B. atticus jest gatunkiem obligatoryjnie partenogenetycznym. Jedyny okaz samca znaleziono w latach 80. XX wieku na Sardynii i przypuszczalnie powstał w wyniku spontanicznego błędu w chromosomie X, podobnie jak to ma miejsce u partenogenetycznych samców B. rossius. Wiadomo też, że około miliona lat temu samce występowały na Sycylii. Wówczas samiec B. atticus zapłodnił partenogenetyczne jajo hybrydy B. whitei (B. rossius × grandii), doprowadzając do powstania partenogenetycznie rozmnażającej się trihybrydy: B. lynceorum (B. rossius × grandii × atticus). Współcześnie również dochodzi u tego gatunku do hybrydyzacji. U samic B. atticus zaplemnionych przez samce B. rossius lub B. grandii z niewielkiego odsetka jaj mogą się wykluć diploidalne lub triploidalne hybrydy[3].
Osobniki dorosłe aktywne są nocą. Samice produkują w ciągu życia kilkaset jaj, które upuszczają na ziemię lub rozrzucają na niewielką odległość. Jaja są szeroko owalne, ciemnobrązowe do czarnych, z rzeźbą w postaci kilku żeberek (łac. cristae). Ich przeciętne wymiary wynoszą 2,6 mm długości, 1,5 mm szerokości i 1,8 mm wysokości. Wieczko mają płaskie, zaopatrzone w wyraźnie wyniesiony pierścień. Seria nieregularnych, zbieżnych ku środkowi żeberek tworzy w pseudocapitulum różną liczbę komór. Długa, prawie eliptycznego kształtu płytka mikropylowa zakrywa niemal całą grzbietową powierzchnię jaja. Klucie następuje po kilku miesiącach. Świeżo wyklute larwy (nimfy) są zielone, ale w następnych stadiach zyskują zdolność dostosowywania barwy do otoczenia. Ich rozwój trwa 2–3 miesiące. Owady dorosłe dożywają 3–6 miesięcy[2].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Główną rośliną pokarmową tego owada jest pistacja kleista. W Izraelu odnotowano również jego żerowanie na krwiściągu ciernistym i roślina ta była z powodzeniem podawana w hodowli. W hodowlach owad ten obok dwóch wymienionych gatunków przyjmuje także szakłaka Rhamnus alaternus, w tym jego odmiany uprawne. W literaturze jednokrotnie wzmiankowano jako jego rośliny pokarmowe czystek i sosnę, jednak przynajmniej druga z nich jest wysoce wątpliwa[2].
Patyczak ten jest stosunkowo szeroko rozprzestrzeniony w środkowej i wschodniej części basenu Morza Śródziemnego[2][3]. Występuje na Sardynii, Sycylii, w kontynentalnych Włoszech, Chorwacji, Grecji włącznie z Kretą, Rodos i Samos, w południowo-zachodniej części Turcji, na Cyprze, w Izraelu i Libii[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paul D. Brock, David C. Eades, Daniel Otte, Ed Baker, Rainer Piller: species Bacillus atticus Brunner von Wattenwyl, 1882. [w:] Phasmida Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2019-01-12].
- ↑ a b c d e f g h i j k Paul D. Brock, Alex Shlagman. The stick-insects (Phasmatodea) of Israel, including the description of a new species. „Israel Journal of Entomology”. 26, s. 101–117, 1994.
- ↑ a b c d e f g h i V. Scali. A “ghost” phasmid appearance: the male Bacillus atticus (Insecta: Phasmatodea). „Italian Journal of Zoology”. 80 (2), s. 227–232, 2013. DOI: 10.1080/11250003.2013.786142.