Białaszewo (wieś)
53°30′38″N 22°30′27″E/53,510556 22,507500| wieś | |
 Remiza OSP | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
19-200[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BGR |
| SIMC |
0397351[5] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Grajewo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu grajewskiego  | |
| 53°30′38″N 22°30′27″E/53,510556 22,507500[1]
| |
Białaszewo – wieś w Polsce położona na trasie Ciemnoszyje–Klimaszewnica w województwie podlaskim, w powiecie grajewskim, w gminie Grajewo[5][6]. Urbanistycznie wieś jest typową ulicówką.
W miejscowości znajduje się kościół, który jest siedzibą parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Grajewo.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Jan z Godaczy herbu Gozdawa, podpisek i wójt łomżyński, noszący przydomek Białas, założył wieś nazwaną Białaszewo na 21 włókach lasu kupionych w 1524 roku od księcia Janusza III na obszarze książęcej puszczy Dybła. W 1553 roku spadkobiercami Białasa zostali jego zięciowie. Hieronim Kępisty z żoną Urszulą oraz Wojciech Rzewuski z żoną Anną z Godaczewskich. W drugiej połowie XVI wieku Białaszewo było w posiadaniu Wojsławskich, Płońskich i Turowskich. Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radziłowskim ziemi wiskiej województwa mazowieckiego[7]. W 1693 roku w dokumentach dotyczących Białaszewa wzmiankowani są Zodia z Białaszewskich i Gabriel Kurzenicki, podkomorzy brański. W początkach XVIII wieku Białaszewo zostało wykupione przez Stanisława Antoniego Szczukę, podkanclerzego litewskiego.
Około 1724 roku Białaszewo było w posiadaniu Łukasza Szczuki, skarbnika łomżyńskiego. W 1739 roku właścicielem Białaszewa został Józef Szczuka, skarbnik upicki. W drugiej połowie XVIII wieku jako właściciela Białaszewa wymienia się Jerzego Zagrzejewskiego, podstolego bracławskiego, zmarłego w 1767 roku i Władysława Wołk-Łaniewskiego. Od 1782 roku do początku XIX wieku właścicielami Białaszewa byli Ignacy Klimaszewski, w 1812 roku Jan Grądzki, w 1827 roku Konstanty Grądzki, w 1830 roku Konstanty hrabia Starzeński. Od 1850 do 1865 roku Białaszewo należało do Kaliksta Świderskiego.
W 1827 r. wieś liczyła 121 mieszkańców w 20 domach. Należała do gminy Białaszewo, powiat szczuczyński[8]. Majątek ziemski posiadał tu Przemysław Świderski (756 mórg)
W czasie powstania styczniowego 31 marca 1863 oddział pod dowództwem płk Konstantego Ramotowskiego „Wawra” stoczył w dworze w Białaszewie bitwę. Dzięki obronie tylnej straży oddział zdołał wycofać się w stronę Osowca, tracąc 2 zabitych i 8 rannych. Po odejściu powstańców zabudowania dworskie zostały przez wojska carskie splądrowane i spalone. Kilku zaś członków rodziny dziedzica Kaliksta Świderskiego oraz paru ludzi ze służby folwarcznej zostało zabitych. Sam dziedzic wraz z parobkami został dotkliwie pobity.
W 1905 roku Białaszewo należało do Władysława Świderskiego.
W 1929 r. wieś należała do gminy Białaszewo. Mieszkało w niej 263 osób. Majątek ziemski posiadał tu Przemysław Świderski (756 mórg). Były tu trzy sklepy kolonialne, dwa wiatraki. We wsi był jeden kowal, murarz, dwóch rzeźników, stolarz i szewc[9].
W sierpniu i wrześniu oddziały niemieckie wysiedliły mieszkańców wsi. Budynki rozebrano i materiał z nich uzyskany wykorzystano do budowy umocnień frontowych. W czasie akcji Niemcy zamordowali Antoniego Okrasińskiego[10].
Do 1954 wieś należała i była siedzibą gminy Białaszewo, po reformie administracyjnej gromady Białaszewo, po kolejnej reformie w 1973, do 1976 powtórnie gminy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]W Białaszewie znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa. Parafia pierwotnie pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela i Katarzyny, została erygowana w 1534 roku przez biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego przy istniejącym kościele. W 1532 roku kościół ufundował Jan z Godaczy zwany Białas. W dokumencie erekcyjnym Jan z Godaczy nazwany już Białaszewskim. Kościół wybudowany został z drewna, wzmiankowany w dokumentach był w 1609 roku. W latach 1703–05 wybudowano nowy kościół z fundacji Seweryna Szczuki, biskupa sufragana chełmińskiego. W 1887 roku kościół został rozbudowany. W 1944 roku w czasie działań wojennych kościół został zniszczony. W latach 1954–62 został wzniesiony obecny, murowany kościół. Na przedniej fasadzie znajduje się nowo powstała wieża. Dach dwuspadowy kryty dachówką ceramiczną.
Czasy współczesne
[edytuj | edytuj kod]Instytucje:
- Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej; Pomnik 1000-lecia Państwa Polskiego,
- Ośrodek zdrowia,
- Kościół parafialny pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika.
Placówki usługowo-handlowe:
- sklep odzieżowy „Dla każdego coś taniego”,
- punkt apteczny „Panaceum”,
- dwa sklepy spożywcze,
- magazyn materiałów budowlanych „Biał-Rol”,
- kuźnia artystyczna,
- agencja pocztowa.
Znaczna część mieszkańców zajmuje się rolnictwem, ze szczególnym nastawieniem na produkcję mleka.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4475
- ↑ Wieś Białaszewo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-05-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 24 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2017-03-31].
- ↑ The 1929 Polish Business Directory Project [online], data.jewishgen.org [dostęp 2017-03-31].
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 217.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Rudnicki: Zabytki Ziemi Łomżyńskiej TOM II. Rajgród: Towarzystwo Miłośników Rajgrodu, 2001. ISBN 83-88371-04-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Białaszewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 182.
