Bitwa pod Małujowicami
| Wojna o sukcesję austriacką | |||
 Natarcie piechoty pruskiej w bitwie pod Małujowicami | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo Prus | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski  | |||
| 50°51′00″N 17°24′36″E/50,850000 17,410000 | |||
Bitwa pod Małujowicami (niem. Schlacht bei Mollwitz) – starcie zbrojne, jakie miało miejsce 10 kwietnia 1741 roku między wojskami pruskimi Fryderyka II i wojskami austriackimi generała von Neipperga[a] podczas I wojny śląskiej.
Wprowadzenie
[edytuj | edytuj kod]Prusacy pragnęli utrzymać opanowany szybko w kampanii zimowej 1740/1741 Śląsk, czemu zdecydowanie przeciwstawiła się Austria, gromadząc tymczasem siły do podjęcia ofensywy wiosennej. Zimując na Opolszczyźnie 1/3 swych wojsk, Fryderyk spodziewał się ofensywy austriackiej dopiero w maju. Cesarska armia gen. Neipperga wkroczyła jednak na Śląsk już w końcu marca, nie tylko zaskakując nieprzyjaciela na leżach zimowych, ale mając nad nim także mobilną przewagę ze swą bardzo liczną kawalerią i niewieloma działami. Choć sprzyjało jej też rozproszenie wojsk pruskich, ich udane skoncentrowanie umożliwiła powolność działań Neipperga, kierującego się najpierw na oblegane przez Prusaków Brzeg i Nysę, a następnie na Oławę, do której już nie dotarł[1]. Fryderyk, który odnotował kolejny sukces po kapitulacji Głogowa (9 marca), w obawie o zagrożone tyły i magazyny zaopatrzeniowe swych wojsk, uznał konieczność rozbicia sił Neipperga w walnej bitwie[2].
Działania wstępne
[edytuj | edytuj kod]Rano 10 kwietnia Prusacy podeszli pod pozycje niespodziewającego się ataku przeciwnika, zajmowane we wsiach pod Brzegiem (piechota w Małujowicach, kawaleria w Zielęcicach i Psarach)[b]. Nie wykorzystując jednak momentu zaskoczenia, król pruski zwlekał z atakiem do popołudnia, dzięki czemu Neipperg miał czas na ustawienie w szyku większości swych oddziałów. Na polu walki stanęło przeciw sobie 18 tysięcy Austriaków i 22 tysiące Prusaków; pierwsi mieli przewagę w kawalerii (8 tys. jazdy wobec 4 tys. pruskiej), drudzy – w artylerii (57 armat na 19 cesarskich)[3]. Siły Prusaków liczyły 33 szwadrony jazdy i 31 batalionów piechoty, austriackie – 86 szwadronów i 18 batalionów[2]. Obie strony przyjęły klasyczny szyk dwuliniowy z piechotą w centrum i kawalerią na skrzydłach[c]. Istotny w skutkach okazał się fakt, że szyk pruskiej kawalerii wzmocniono trzema grenadierskimi batalionami piechoty (dwoma na prawym skrzydle, jednym na lewym)[4].
Bitwa
[edytuj | edytuj kod]Starcie rozpoczęło się od celnego ostrzału austriackiej kawalerii przez ciężką artylerię Prusaków, a ok. 13:30 ich piechota ruszyła na linie austriackie. Dowodzący cesarską jazdą lewego skrzydła (36 szwadronów, ok. 4500 ludzi) gen. von Römer, zniecierpliwiony bezczynnością i unikając większych strat od ostrzału w swych oddziałach, a także dając Neippergowi czas na sformowanie reszty szyków – ok. 14:00 rzucił ją do nagłej szarży, która zaskakując Prusaków, jako znacznie lepsza bojowo rozbiła oddziały ich kawalerii (10 szwadronów) na prawym skrzydle i zajęła 9 wrogich armat. Jedynie 2 bataliony grenadierów oparły się temu uderzeniu. Wobec kryzysowej sytuacji feldmarszałek Kurt Christoph von Schwerin skłonił króla Prus do opuszczenia pola bitwy[d], osobiście przejmując dowodzenie[5].
Piechota pruska skutecznie oparła się też następnemu z kolei natarciu lewoskrzydłowej austriackiej piechoty dowodzonej przez Szwajcara, gen. Goldleina (poległego po pierwszej salwie), dysponując dwukrotnie większą szybkostrzelnością niż przeciwnik. Rozbić jej szyku nie potrafiła również pięciokrotnie atakująca cesarska jazda, odparta regularnym ogniem karabinowym batalionów, którym jednakże wyczerpywała się amunicja[6].
W tej sytuacji, po uporządkowaniu pruskich szyków, po godz. 16:00 von Schwerin natarł masą piechoty z lewego skrzydła, gdzie wcześniej jego słabsza kawaleria powstrzymała jazdę Austriaków, wykorzystując osłonę Strumienia Pępickiego. Prowadzące w marszu nieustanny ogień i nacierające w zwartym szyku pruskie bataliony wywarły psychologiczne wrażenie na przeciwniku, a ich ataku na bagnety nie była w stanie powstrzymać piechota Austriaków. Przedtem wyczerpał się impet natarcia ich jazdy na prawym skrzydle, które ostatecznie osłabło (zwłaszcza po śmierci Römera) wobec skutecznego tam oporu pruskiej piechoty. Około 18:00 Neipperg, unikając dalszych strat i uznając się za pokonanego, dał rozkaz do odwrotu[7]. Pościg Prusaków, którzy opanowali pole bitwy, był wykluczony nie tylko z uwagi na wyczerpanie, ale i ze względu na osłonowe działanie silnej austriackiej kawalerii[6].
Następstwa
[edytuj | edytuj kod]Prusacy starcie wygrali, lecz przeciwnik nie został skutecznie rozbity. Pod Małujowicami ujawnił się brak umiejętności dowodzenia u Fryderyka II[e], a przy tym zwycięzcy ponieśli większe straty od zwyciężonych. Choć w wojnie o sukcesję austriacką przynosiła ona rozwiązanie tymczasowe, bitwę tę można uważać za swoisty punkt zwrotny w historii Europy Środkowej, gdyż wojska pruskie pierwszy raz pokonały armię habsburską, co było wstępnym etapem na drodze do mocarstwowości zmilitaryzowanego i agresywnego państwa pruskiego.
Bitwa stanowiła też jedno z najbardziej pamiętnych wydarzeń w historii ziem śląskich. Jej doraźne skutki polityczne wyraziły się w niedługim powstaniu antyhabsburskiej kolacji, gdy do zwycięskich Prus dołączyły Francja, Bawaria, Saksonia i Hiszpania. Bitwa pod Małujowicami stworzyła również podstawy legendy o niezrównanych walorach pruskiej armii i o nadzwyczajnych zaletach pruskiego piechura[8].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nie był on feldmarszałkiem, jak zazwyczaj podaje się błędnie w polskiej historiografii, lecz miał stopień generała artylerii (Feldzeugmeister), odpowiadający obecnie generałowi broni (R. Kisiel, s. 28).
- ↑ Przypadek (napotkanie miejscowego przewodnika) pozwolił ustalić pozycje oddalonych o kilkanaście kilometrów wojsk austriackich (A. Seaton, s. 14).
- ↑ Prusacy w dwóch liniach odległych o ok. 300 m (wymagany bezpieczny zasięg ognia karabinowego), każda złożona z 3 szeregów (A. Seaton, s. 15).
- ↑ Fryderyk II faktycznie uciekł z pola bitwy aż do Opola, z przekonaniem o przegranej i przedwcześnie zawiadamiając też o tym Berlin (R. Kisiel, s. 38).
- ↑ Tuszowana w późniejszych opisach kompromitacja króla Prus znalazła wyraz w jego pamiętniku (Histoire du mon temps), gdzie stwierdził: „Mollwitz to była szkoła króla i jego oddziałów: książę ten głęboko przemyślał wszystkie błędy, które popełnił, i postarał się następnie je naprawić” (St. Salmonowicz, s. 62).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kisiel 2007 ↓, s. 28-30.
- ↑ a b Salmonowicz 1981 ↓, s. 62.
- ↑ Kisiel 2007 ↓, s. 31n.
- ↑ Kisiel 2007 ↓, s. 35.
- ↑ Kisiel 2007 ↓, s. 35n.
- ↑ a b Seaton 2002 ↓, s. 15.
- ↑ Kisiel 2007 ↓, s. 38-40.
- ↑ Kisiel 2007 ↓, s. 5, 40n.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Robert Kisiel: Małujowice 1741. Wrocław: Cadus/Mewa, 2007. ISBN 83-917616-8-1.
- Stanisław Salmonowicz: Fryderyk II. Wrocław: Ossolineum, 1981, seria: biograficzna. ISBN 83-04-00790-8.
- Albert Seaton: The Austro-Hungarian Army of the Seven Years War. Oxford: Osprey, 2002, seria: Men-at-Arms. ISBN 0-85045-149-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Adam Tomków: Bitwa małujowicka i jej znaczenie dla historii Śląska. idb.com.pl. [dostęp 2018-04-09].