Krocionóg krwawoplamy
| Blaniulus guttulatus[1][2] | |||
| (Bosc, 1792) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Eugnatha | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd |
Julida | ||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
krocionóg krwawoplamy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
Krocionóg krwawoplamy[5][6][7][8] (Blaniulus guttulatus) – gatunek dwuparca z rzędu Julida i rodziny Blaniulidae[1][2]. Ma ciało drobne, cienkie[9], barwy białawej, z czerwonymi plamami po bokach oraz bardzo dużą i zmienną liczbę nóg – od 59 do 103 par[10]. Jest gatunkiem pochodzącym z południowo-zachodniej Europy, ale został szeroko rozprzestrzeniony. Występuje także jako gatunek obcy w Polsce. Opisywany jest jako szkodnik upraw rolnych[9].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Krocionóg krwawoplamy ma ciało drobne, cienkie, barwy białawej lub żółtoszarej[9], z czerwonymi bocznymi plamami[9][10], po jednej parze na segment tam gdzie są[10]. Osiąga długość 7,5-16 mm i szerokość 0,4-0,7 mm[9].
Posiada charakterystyczne dla dwuparców gruczoły obronne. Brak ich na segmentach bez nóg[9]. Są widoczne jako wspomniane czerwone plamy na bokach[7]. Wydzielany przez nie płyn ma kolor czerwony[9]. Zawiera m.in. benzochinony i estry kwasów tłuszczowych[7].
Ma bardzo dużą i zmienną liczbę odnóży krocznych – od 59 do 103 par[10], na segmentach od 2–go do 4–go za głową po jednej parze, dalej po 2 pary[10][9]. U samca obydwie pary odnóży 7-go segmentu są przekształcone w nóżki kopulacyjne. Wystają one na zewnątrz ciała, nie są ukryte w kieszonkach. Zmieniona jest również pierwsza para odnóży samca[9].
Pierwszy segment za głową (szyjny) jest największy. Przedostatni segment (preanalny[10]) tworzy płytkę ogonową bez wyrostka, ostatni (analny[10]) pokrywy odbytowe i płytkę odbytową[9]. Według niektórych autorów segment analny dwuparców jest częścią preanalnego, stanowiącego wtedy ostatni pierścień (telson)[10].
Na zapierścieniach diplosegmentów (segmentów podwójnych) i pokrywach odbytowych ma szczecinki[9].
Na głowie znajdują się siedmioczłonowe czułki. Krocionóg krwawoplamy jest zwierzęciem ślepym – nie ma oczu[9]. Nie ma też narządów Tömösváry’ego[10].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Krocionóg krwawoplamy jest gatunkiem synantropijnym[9][10], czyli związanym z człowiekiem[7].
Jest polifagiem, czyli zwierzęciem wielożernym. Odżywia się nie tylko pokarmem roślinnym, ale żeruje również na odchodach i zwłokach[9][10] bezkręgowców i kręgowców[10]. Jest też spotykany w gniazdach mrówek[9].
Posądza się go o bycie szkodnikiem upraw rolnych[9][10] na polach, w ogrodach, szklarniach i inspektach[6]. Dotyczy to szczególnie[6] upraw ziemniaków i truskawek[9][6][7]. Pojawia się również na innych warzywach i owocach – burakach cukrowych, ogórkach, fasoli, grochu[9][6][7], roślinach ozdobnych w szklarniach, marchwi, pietruszce, poziomkach, kukurydzy, słoneczniku[6] a nawet w szkółkach leśnych[9][6][10].
Żeruje na kiełkujących nasionach (szczególnie ogórkach i fasoli[9])[9][6][10], młodych roślinach[6], korzeniach (np. grochu[9][10])[9][6][10], bulwach, owocach, liściach[6].
W ciągu dnia na podziemnych częściach roślin, w nocy na powierzchni[6][7].
Często podejrzewa się, gatunek ten uważany jest za szkodnika prawdopodobnie niesłusznie[10][9]. Wynika to stąd, że żeruje na roślinach tylko w specyficznych warunkach[9]:
- gdy części roślin są uszkodzone, gnijące[9][6], lub rośliny zostały wcześniej zaatakowane przez inne szkodniki, jak na przykład ziemniaki zarażone Phytophthora infestans[6]. Z tego powodu można go uznać nawet za gatunek pożyteczny, ponieważ usuwa gnijące substancje. Narządy zmysłowe tego krocionoga są pobudzane, gdy przez uszkodzoną powierzchnię rośliny wydostają się cukry[9]. Niektórzy jednak uważają, że krocionóg krwawoplamy jest pierwotnym szkodnikiem[6].
- przy małej wilgotności powietrza. Wtedy źródłem wilgoci mogą stać się dla niego kiełkujące rośliny[9].
Zdarzają się pojawy masowe, inwazyjne tego krocionoga – na przykład w 2011 roku w Krakowie i w 2010 roku w Lublinie[7].
Krocionóg krwawoplamy obwiniany jest również o to, że:
- przenosi bakterie chorobotwórcze mogące wywołać zapalenie płuc i zaburzenia przewodu pokarmowego[7]
- dotknięty może wywołać miejscowe zapalenie skóry[7]
- broniący się wydziela nieprzyjemny zapach[7]
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Krocionóg krwawoplamy pochodzi z południowo–zachodniej Europy. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Blaniulus, który rozprzestrzenił się na wschód jako gatunek synantropijny[9].
Jego zasięg obejmuje środkową część Europy od Francji do zachodniej Rosji i od Włoch do Skandynawii. Jest też na Wyspach Kanaryjskich[11]. W Polsce występuje w całym kraju, synantropijnie. Może wydostawać się ze szklarni i inspektów do ogrodów, na pola uprawne, do parków[9].
Został również introdukowany w Amerycje Północnej (Stany Zjednoczone, Kanada)[12][2], Australii, Nowej Zelandii, na Azorach, w Ameryce Południowej (Boliwia, Argentyna)[2][3].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Sierwald, P.; Spelda, J. (2019). MilliBase. Blaniulus guttulatus (Bosc, 1792). Accessed at: http://millibase.org/aphia.php?p=taxdetails&id=945117 on 2020-02-16
- ↑ a b c d Blaniulus guttulatus (Bosc, 1792) in GBIF Secretariat (2019). GBIF Backbone Taxonomy. Checklist dataset https://doi.org/10.15468/39omei accessed via GBIF.org on 2020-02-16.
- ↑ a b Sierwald, P.; Spelda, J. (2019). MilliBase. Blaniulus guttulatus (Fabricius, 1798). Accessed at: http://millibase.org/aphia.php?p=taxdetails&id=945118 on 2020-02-16
- ↑ Blaniulus guttulatus (Fabricius, 1798) in GBIF Secretariat (2019). GBIF Backbone Taxonomy. Checklist dataset https://doi.org/10.15468/39omei accessed via GBIF.org on 2020-02-16.
- ↑ J.W. Ruszkowski. Wyniki badań nad szkodliwą fauną Polski na podstawie materjałów z lat 1919 – 1930. „Rocznik Ochrony Roślin. Część B. Szkodniki Roślin”. 1 (Zeszyt 1/3, obejmuje okres 1919 – 1930 r.), 1933. Warszawa: Z zasiłku Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych. [dostęp 2020-02-16]. (PDF)
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Grzegorz Kania: Znaczenie gospodarcze krocionogów (Diplopoda). W: Nauki rolnicze i przyrodnicze – wybrane zagadnienia. Mirosław Szala (red.), Kamil Maciąg (red.). Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL, 2017, s. 103– 121. ISBN 978-83-65598-76-9.
- ↑ a b c d e f g h i j k Małgorzata Kłyś, Natalia Malejky. Gleba – środowisko życia wielu organizmów. „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa”. 2017/4, s. 41-46, 2017. [dostęp 2020-02-16]. (PDF)
- ↑ Agnieszka Kosewska, Mariusz Nietupski: Zeszyt do ćwiczeń z zoologii. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019. [dostęp 2020-02-16].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Wanda Stojałowska: Krocionogi (Diplopoda) Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961. Cytat: Polska Akademia Nauk, Instytut Zoologiczny.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jadwiga Kaczmarek: 5.2. Gromada: Diplopoda – dwuparce. W: Eugeniusz Grabda, Hieronim Dastych, Jadwiga Kaczmarek, Stanisław L. Kazubski, Jan Koteja, Izabella Mikulska, Stanisław Smreczyński, Witold Stefański, Kazimierz Sembrat, Jarosław Urbański, Józef Wilkjalis: Zoologia; Bezkręgowce. Eugeniusz Grabda (red.). Wyd. drugie zmienione. T. 2. Cz. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 368–391. ISBN 83-01-05178-7.
- ↑ Blaniulus guttulatus (Fabricius, 1798). Fauna Europaea. [dostęp 2020-02-10]. (ang.).
- ↑ Ralph V. Chamberlin, Richard L. Hoffman. Checklist of the millipeds of North America. „United States National Museum, Bulletin”. 212, 1958. Washington, D. C.: Smithsonian Institution. [dostęp 2020-02-16]. (ang.).
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Wanda Stojałowska: Krocionogi (Diplopoda) Polski. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Zoologiczny; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.