Bracia Manaki

Janaki Manaki
Milton Manaki

Data i miejsce urodzenia	Janaki: 1878 Milton: 9 września 1882 Avdela, Imperium Osmańskie
Data śmierci	Janaki: 1954, Saloniki Milton: 5 marca 1964, Bitola
Zawód	fotografik reżyser scenarzysta producent filmowy
Lata aktywności	1905-1921

Janaki i Milton Manaki (znani też jako Bracia Manaki) – fotograficy i filmowcy, pionierzy filmu bałkańskiego.

Życiorys

Pochodzili z niewielkiej wsi Avdela, w pobliżu Metsova, należącej wówczas do wilajetu bitolskiego Imperium Osmańskiego (dzis. Grecja). Urodzili się w rodzinie aromuńskiej. Z uwagi na brak jednoznacznej deklaracji narodowościowej bracia i ich twórczość jest włączana przez poszczególne kraje bałkańskie do ich własnego dorobku kulturowego. Konsekwencją jest także używanie różnych zapisów ich imion i nazwisk - w języku macedońskim Јанаки i Милтон Манаки; w języku greckim Γιαννάκης i Μιλτιάδης Μανάκιας, a w języku albańskim – Janaq i Milto Manaqi.

Janaki pracował początkowo jako nauczyciel, ale zafascynowany fotografią w 1898 uruchomił w Janinie pierwsze studio, w którym wkrótce podjął pracę jego brat. Poza świadczeniem usług dla ludności bracia poświęcali się pasji fotografowania życia codziennego i miejscowych obyczajów. W swoich kolejnych wyjazdach docierali nie tylko do Macedonii, ale także na tereny Epiru i Albanii. W 1904 przenieśli swoje studio fotograficzne do Bitoli. Sława bałkańskich fotografików skłoniła Karola I do zaproszenia ich do Rumunii, do królewskiej rezydencji Sinaia. Zafascynowanemu ich fotografiami władcy bracia opowiedzieli o planach zakupu kamery filmowej. Z uwagi na wysoki koszt sprzętu, król obiecał ich wspomóc finansowo.

W 1905 starszy z braci wyjechał do Londynu, gdzie kupił kamerę Bioscope 300 wyprodukowaną przez firmę Charles Urban Trading. Pierwszy film nakręcony tym sprzętem dokumentował 114 urodziny Despiny Manaki w Avdeli i trwał 60 sekund. Był to zarazem pierwszy film zrealizowany na obszarze Półwyspu Bałkańskiego. Kolejne filmy powstawały w związku z wizytami oficjalnymi w Bitoli - sułtana Mehmeda V, króla Serbii Piotra I wraz z następcą tronu i króla Grecji – Konstantyna I. Równie cenne w dorobku filmowym braci Manaki były dokumentowane przez nich ludowe obrzędy. Okres I wojny światowej Manaki spędzili w Płowdiwie, gdzie zostali internowani. W 1921 filmy nakręcone przez braci prezentowano licznie zgromadzonej publiczności w Bitoli, początkowo pod gołym niebem, a od 1923 w specjalnie do tego celu zaadaptowanym budynku kinoteatru. Kinoteatr przetrwał do 1939, kiedy to budynek doszczętnie spłonął.

Dziedzictwo

Oprócz kilkudziesięciu krótkich filmów bracia pozostawili po sobie także zbiór ponad 17 000 fotogramów. W 1955 zbiór filmów braci Manaki został objęty opieką ministerstwa kultury Jugosławii, a od 1976 znajduje się w Bitoli. Część materiałów fotograficznych znajduje się w Bukareszcie.

Ulica w Bitoli, po prawej plakat festiwalu filmowego

Fragmenty filmów braci Manaki znalazły się w filmie fabularnym Teo Angelopoulosa – Spojrzenie Odyseusza. Dla uczczenia dorobku pierwszych bałkańskich filmowców organizowany jest od 1979 roku corocznie w Bitoli Międzynarodowy Festiwal Operatorów Filmowych „Braci Manaki”.

Filmografia

• 1905: Babka Despina
• 1906: Tkająca kobieta (Avdela)
• 1911: Pogrzeb metropolity Emilianosa w Grevenie
• 1918: Powitanie króla Grecji i pretendenta do tronu przez Generała Bojovicia w Bitoli

Bibliografia

• Exarchos, Giorgis. Αδελφοί Μανάκια: πρωτοπόροι του κινηματογράφου στα Βαλκάνια και το „Βλαχικόν ζήτημα” (Bracia Manaki: pionierzy kina na Bałkanach i „kwestia wołoska”). Athens: Gavriilidis, 1991.
• Abaz Hoxha: Enciklopedi e kinematografise shqiptare. Tirana: 2002. ISBN 99927-1-555-3. (alb.).brak strony w książce
• Igor Stardelov, Preservation of Manaki Brothers Film Heritage, „Journal of Film Preservation”, April 1997, 's. 27-30.

Linki zewnętrzne

• Janaki Manaki
  Milton Manaki w bazie IMDb (ang.)
• Biogram braci Manaki. unet.com.mk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
• Strona Międzynarodowego Festiwalu Filmowego
• Fragment filmu: Pogrzeb metropolity Emilianosa w Grevenie