Bytoń
52°33′26″N 18°35′42″E/52,557222 18,595000
| wieś | |
 Kościół pw. św. Stanisława BM w Bytoniu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
491[2] |
| Strefa numeracyjna |
54 |
| Kod pocztowy |
88-231[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CRA |
| SIMC |
0859892 |
Położenie na mapie gminy Bytoń  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu radziejowskiego  | |
| 52°33′26″N 18°35′42″E/52,557222 18,595000[1]
| |
Bytoń – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie radziejowskim, w gminie Bytoń[4][5].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Wieś królewska, położona w II połowie XVI wieku w powiecie radziejowskim województwa brzeskokujawskiego, należała do starostwa radziejowskiego[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Bytoń.
Historia miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Wieś pierwotnie stanowiła królewszczyznę[7]. Dobra królewskie w Bytoniu w roku 1784 przekazane zostały w dożywotnie użytkowanie Wincentemu Modlińskiemu, a w wypadku jego śmierci, to użytkowanie przechodziło na żonę Annę z Wodzińskich. W czasie administrowania majątkiem przez wdowę po Modlińskim w latach 1790–1791 sprowadzono niemieckich kolonistów, którym dano pod wycięcie królewski las. Koloniści wykarczowali 436 mórg lasu. W ten sposób powstała wieś Holendry Bytońskie[7], która należy do sołectwa Nowy Dwór. Dobra Bytoń, leżące w Prusach Południowych nadane zostały w latach 1796-1797 generałowi porucznikowi von Bischofswerder[8]. W roku 1881 właścicielem majątku ziemskiego w Bytoniu o powierzchni 811 mórg był Sylwester Kłobukowski.
Historia parafii[edytuj | edytuj kod]
Kościół murowany w Bytoniu był wystawiony w roku 1516. Kościół ten na mocy przywileju króla Zygmunta I podlegał kanonikom laterańskim w Lubrańcu. W czasie reformacji, w roku 1562, Rafał Leszczyński, który w tym czasie miał rezydencję w Płowcach, wypędził miejscowego proboszcza. Był to epizod w historii parafii, kiedy kościół przez kilkadziesiąt lat funkcjonował jako zbór kalwiński. Przy kościele funkcjonował szpital dla ubogich (głównie jako schronisko dla starców). Po pożarze kościoła, nowy drewniany wystawiono staraniem prepozyta lubranieckiego Pawła Kołaczkowskigo w roku 1753. Do roku 1821 parafia była pod zarządem kanoników laterańskich w Lubrańcu.
W 1881 roku było tu 1820 parafian, a proboszczem był Władysław Grabowski. Istniejący obecnie kościół w Bytoniu wybudowany został z produkowanej na miejscu cegły. Jego budowę zakończono w 1908 roku. W roku 1940 okupant niemiecki aresztował miejscowego proboszcza, a kościół został zamknięty dla wiernych.
Znane osoby[edytuj | edytuj kod]
Urodzony w Bytoniu bł. ks. Leon Nowakowski jest jednym ze 108 męczenników.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
W roku 1881 w Bytoniu funkcjonowała szkoła początkowa.
Demografia i gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W roku 1827 było tutaj 41 domów i 377 mieszkańców, a mniej w roku 1881 – 32 domy i 330 mieszkańców. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 491 mieszkańców[2]. Obecnie jest największą miejscowością gminy Bytoń.
W 1881 w Bytoniu były dwie cegielnie, destylarnia, browar, a w okolicy kilka kopalni torfu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 14223
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 139 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-08-03].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Zenon Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń 1964, s. 76, 100.
- ↑ a b Bytoń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 520.
- ↑ Jan Wąsicki, Ziemie pruskie pod zaborem pruskim, Zielona Góra 1978, s. 64.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom I (str. 520), Warszawa, 1880
- Bytoń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 290.
- Maksymilian Borucki, Ziemia Kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym i statystycznym opisana..., Warszawa, 1882
