Chyszów

Chyszów
Osiedle nr 9 „Chyszów"
	Część miasta Tarnowa
	; Lasek Chyszowski w barwach jesieni
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miasto	Tarnów
W granicach Tarnowa	1 stycznia 1951
SIMC	0981587
Populacja (2022); • liczba ludności	; 1 956
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	33-100
Tablice rejestracyjne	KT
	Plan Chyszowa;
	Położenie na mapie Tarnowa;
	50°01′01,0″N 20°57′38,9″E/50,016944 20,960806
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chyszów – dzielnica Tarnowa, osiedle nr 9 będące jednostką pomocniczą Gminy Miasta Tarnowa. Obszar Chyszowa włączono do Tarnowa w 1951 roku.

Lokalizacja

Osiedle Chyszów położone jest w środkowej i zachodniej części miasta. Leży na prawym brzegu Białej. Przez rzekę graniczy ze Świerczkowem, częścią Mościc. Od wschodu sąsiaduje ze Strusiną, sięgając ulic Osiedle i Obywatelskiej. Rozciąga się na południe od Klikowej, od Rowu Chyszowskiego (na północy) po linię kolejową nr 91 (na południu).

Historia

Pierwsze wzmianki o Chyszowie, jako wsi, pochodzą z początku XV wieku. 4 marca 1426 roku podkomorzy sandomierski Andrzej z Żelichowa ustalił granicę pomiędzy dobrami Jana z Tarnowa a Chyszowem, należącym do szlachetnych Jana i Piotra^[2]. Wieś została założona przez Jana Romera, za zgodą króla Władysława Jagiełły^[3] i przez wieki była siedzibą rodu Romerów. Na przełomie XVI i XVII wieku Romerowie opuścili Chyszów, przesiedlając się do Bieździedzy. W XIX wieku Chyszów był własnością folwarczną książąt Sanguszków^[4].

Po I rozbiorze Polski Chyszów znalazł się w Królestwie Galicji i Lodomerii. W 1884 roku w Chyszowie funkcjonowały dwa młyny wodne^[5]. W 1892 roku władze austriackie otworzyły we wsi pierwszą szkołę^[6]. Książę Eustachy Stanisław Sanguszko zbudował tu stadninę koni, w której hodowano m.in. konie czystej krwi arabskiej. W 1906 roku oddano do użytku biegnącą przez Chyszów linię kolejową nr 115^[7]. W 1915 roku, w czasie I wojny światowej, na terenie Chyszowa otwarto cmentarz wojskowy. W 1917 roku rozpoczęły działalność warsztaty naprawy taboru kolejowego, w 1951 roku przekształcone w Zakłady Mechaniczne „Tarnów”^[8].

Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku reformy rolnej, stadninę i dobra folwarczne Sanguszków upaństwowiono. W 1951 roku obszar Chyszowa został włączony do Tarnowa^[9]. W 1966 roku ukończono, rozpoczętą dwa lata wcześniej, budowę nowej szkoły podstawowej. W latach 70. XX wieku część Chyszowa zadrzewiono, tworząc lasek Chyszowski – strefę ochronną dla Zakładów Azotowych^[10].

Po roku 1990 teren dawnego folwarku został opuszczony, część zabudowań wyburzono, w 2011 roku otwarto tu plac targowy „Chyszów”. W 2023 roku uchwałą rady miasta utworzono osiedle nr 9 „Chyszów", jednostkę pomocniczą Gminy Miasta Tarnowa^[11].

Demografia

Chyszów jest najmniejszym pod względem liczby ludności osiedlem Tarnowa, na koniec 2022 roku mieszkało w nim 1956 osób^[12].

W 1921 roku we wsi Chyszów znajdowało się 66 budynków mieszkalnych, w który mieszkało 500 osób^[13]. W połowie 1965 roku w tarnowskiej dzielnicy Chyszów, o powierzchni 364 ha, zameldowanych na stałe było 1591 mieszkańców^[14]. Największą populację Chyszów odnotował w 2018 roku, od tego czasu liczba ludności systematycznie spada.

Liczba ludności osiedla nr 9 Chyszów w latach 2007-2022 (dane z raportów o stanie miasta)

Zabytki

Cmentarz wojenny nr 200

Cmentarz z okresu I wojny światowej zaprojektowany przez Antona Müllera, otwarty w 1915. Pochowano na nim 1358 żołnierzy.

Osobny artykuł: Cmentarz wojenny nr 200 – Tarnów-Chyszów.

Linki zewnętrzne

Chyszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 669 .

Przypisy

↑ Dz.U. z 1951 r. nr 35, poz. 272
↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
↑ KasperK. Niesiecki KasperK., Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, S. J. Powiększony dodatkami z późniejszych autorów rękopismów, dowodów, Breitkopf i Haertel, 1841 [dostęp 2017-09-12] (pol.).
↑ KrzysztofK. Gzyl KrzysztofK., Szlak Sanguszków [online], www.it.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
↑ Tadeusz Rutowski (red.), Rocznik statystyki przemysłu i handlu krajowego, Rocznik I, zeszyt 1 Młynarstwo s. 107, Lwów 1886
↑ Historia szkoły ← Szkoła Podstawowa Integracyjna Nr 11 [online], spi11.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
↑ Szczucinka [online], szczucinka.pl [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-13] (pol.).
↑ https://www.zmt.tarnow.pl/ Historia Zakładów Mechanicznych "Tarnów"
↑ Kalendarium / Historia miasta / [online], www.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
↑ Lasek Chyszowski przy SP 11 w Tarnowie [online], www.parki.org.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
↑ Nowe granice osiedli [online], tarnow.pl [dostęp 2023-07-15] (pol.).
↑ Spada liczba mieszkańców Tarnowa. Ile osób mieszka na poszczególnych osiedlach? [online], www.eska.pl [dostęp 2023-07-05] .
↑ Skorowidz Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. XII s. 34, GUS Warszawa 1925
↑ Instytut Geografii PAN, Prace geograficzne nr 82 - Prace z geografii średnich miasta w Polsce. Problematyka Tarnowa. s.232; PWN, 1971

[1] Dz.U. z 1951 r. nr 35, poz. 272

[2] Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].

[3] KasperK. Niesiecki KasperK., Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, S. J. Powiększony dodatkami z późniejszych autorów rękopismów, dowodów, Breitkopf i Haertel, 1841 [dostęp 2017-09-12] (pol.).

[4] KrzysztofK. Gzyl KrzysztofK., Szlak Sanguszków [online], www.it.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).

[5] Tadeusz Rutowski (red.), Rocznik statystyki przemysłu i handlu krajowego, Rocznik I, zeszyt 1 Młynarstwo s. 107, Lwów 1886

[6] Historia szkoły ← Szkoła Podstawowa Integracyjna Nr 11 [online], spi11.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).

[7] Szczucinka [online], szczucinka.pl [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-13] (pol.).

[8] ttps://www.zmt.tarnow.pl/ Historia Zakładów Mechanicznych "Tarnów"

[9] Kalendarium / Historia miasta / [online], www.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).

[10] Lasek Chyszowski przy SP 11 w Tarnowie [online], www.parki.org.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).

[11] Nowe granice osiedli [online], tarnow.pl [dostęp 2023-07-15] (pol.).

[12] Spada liczba mieszkańców Tarnowa. Ile osób mieszka na poszczególnych osiedlach? [online], www.eska.pl [dostęp 2023-07-05] .

[13] Skorowidz Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. XII s. 34, GUS Warszawa 1925

[14] Instytut Geografii PAN, Prace geograficzne nr 82 - Prace z geografii średnich miasta w Polsce. Problematyka Tarnowa. s.232; PWN, 1971

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Części miasta wg TERYT	Chyszów Dąbrówka Infułacka Grabówka Gumniska Klikowa Krzyż Rzędzin Strusina Świerczków Zabłocie
Inne (poza TERYT)	Koszyce Mościce Piaskówka Pogwizdów Śródmieście Terlikówka Zawale
Podział administracyjny Tarnowa	Osiedle nr 1 „Starówka” Osiedle nr 2 „Strusina” Osiedle nr 3 „Piaskówka” Osiedle nr 4 „Grabówka” Osiedle nr 5 „Rzędzin” Osiedle nr 6 „Gumniska-Zabłocie” Osiedle nr 7 „Krakowska” Osiedle nr 8 „Mościce” Osiedle nr 9 „Chyszów” Osiedle nr 10 „Klikowa” Osiedle nr 11 „Krzyż” Osiedle nr 12 „Jasna” Osiedle nr 13 „Westerplatte” Osiedle nr 14 „Legionów Henryka Dąbrowskiego” Osiedle nr 15 „Koszyce” Osiedle nr 16 „Zielone”