Przejdź do zawartości

Chyszów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Chyszów
Osiedle nr 9 „Chyszów"
Część miasta Tarnowa
Ilustracja
Lasek Chyszowski w barwach jesieni
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miasto

Tarnów

W granicach Tarnowa

1 stycznia 1951[1]

SIMC

0981587

Populacja (2022)
• liczba ludności


1 956

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

33-100

Tablice rejestracyjne

KT

Plan Chyszowa
Plan Chyszowa
Położenie na mapie Tarnowa
Położenie na mapie
50°01′01,0″N 20°57′38,9″E/50,016944 20,960806

Chyszów – dzielnica Tarnowa, osiedle nr 9 będące jednostką pomocniczą Gminy Miasta Tarnowa. Obszar Chyszowa włączono do Tarnowa w 1951 roku.

Lokalizacja

[edytuj | edytuj kod]

Osiedle Chyszów położone jest w środkowej i zachodniej części miasta. Leży na prawym brzegu Białej. Przez rzekę graniczy ze Świerczkowem, częścią Mościc. Od wschodu sąsiaduje ze Strusiną, sięgając ulic Osiedle i Obywatelskiej. Rozciąga się na południe od Klikowej, od Rowu Chyszowskiego (na północy) po linię kolejową nr 91 (na południu).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wzmianki o Chyszowie, jako wsi, pochodzą z początku XV wieku. 4 marca 1426 roku podkomorzy sandomierski Andrzej z Żelichowa ustalił granicę pomiędzy dobrami Jana z Tarnowa a Chyszowem, należącym do szlachetnych Jana i Piotra[2]. Wieś została założona przez Jana Romera, za zgodą króla Władysława Jagiełły[3] i przez wieki była siedzibą rodu Romerów. Na przełomie XVI i XVII wieku Romerowie opuścili Chyszów, przesiedlając się do Bieździedzy. W XIX wieku Chyszów był własnością folwarczną książąt Sanguszków[4].

Po I rozbiorze Polski Chyszów znalazł się w Królestwie Galicji i Lodomerii. W 1884 roku w Chyszowie funkcjonowały dwa młyny wodne[5]. W 1892 roku władze austriackie otworzyły we wsi pierwszą szkołę[6]. Książę Eustachy Stanisław Sanguszko zbudował tu stadninę koni, w której hodowano m.in. konie czystej krwi arabskiej. W 1906 roku oddano do użytku biegnącą przez Chyszów linię kolejową nr 115[7]. W 1915 roku, w czasie I wojny światowej, na terenie Chyszowa otwarto cmentarz wojskowy. W 1917 roku rozpoczęły działalność warsztaty naprawy taboru kolejowego, w 1951 roku przekształcone w Zakłady Mechaniczne „Tarnów”[8].

Zdjęcie przedstawia budynek szkoły podstawowej nr 11 na Chyszowie. Na pierwszym planie widać biało-szary budynek, z kilkoma oknami, zadaszonym wejściem i białym wysokim kominem. Przed budynkiem stoi ogrodzenie i brama pomalowane na zielono. Po prawej stronie, od bramy, ciągnie się chodnik, wzdłuż którego rosną sięgające ziemi iglaste drzewa. W tle zdjęcia, za szkołą widać więcej wysokich drzew.
Szkoła Podstawowa Integracyjna nr 11 im. Marii Dąbrowskiej

Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku reformy rolnej, stadninę i dobra folwarczne Sanguszków upaństwowiono. W 1951 roku obszar Chyszowa został włączony do Tarnowa[9]. W 1966 roku ukończono, rozpoczętą dwa lata wcześniej, budowę nowej szkoły podstawowej. W latach 70. XX wieku część Chyszowa zadrzewiono, tworząc lasek Chyszowski – strefę ochronną dla Zakładów Azotowych[10].

Po roku 1990 teren dawnego folwarku został opuszczony, część zabudowań wyburzono, w 2011 roku otwarto tu plac targowy „Chyszów”. W 2023 roku uchwałą rady miasta utworzono osiedle nr 9 „Chyszów", jednostkę pomocniczą Gminy Miasta Tarnowa[11].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Chyszów jest najmniejszym pod względem liczby ludności osiedlem Tarnowa, na koniec 2022 roku mieszkało w nim 1956 osób[12].

W 1921 roku we wsi Chyszów znajdowało się 66 budynków mieszkalnych, w który mieszkało 500 osób[13]. W połowie 1965 roku w tarnowskiej dzielnicy Chyszów, o powierzchni 364 ha, zameldowanych na stałe było 1591 mieszkańców[14]. Największą populację Chyszów odnotował w 2018 roku, od tego czasu liczba ludności systematycznie spada.

Liczba ludności osiedla nr 9 Chyszów w latach 2007-2022 (dane z raportów o stanie miasta)

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Zdjęcie przedstawia cmentarz wojenny nr 200 na Chyszowie. Na fotografii, na pierwszym planie widać wiele prostych betonowych nagrobków, z białymi tablicami i krzyżami stojącymi na górnej części pomników. Nagrobki te ciągną się w głąb zdjęcia. W tle zdjęcia i po jego prawej stronie widać rosnące na cmentarzu drzewa.
Cmentarz wojenny nr 200

Cmentarz wojenny nr 200

Cmentarz z okresu I wojny światowej zaprojektowany przez Antona Müllera, otwarty w 1915. Pochowano na nim 1358 żołnierzy.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Chyszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 669.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Dz.U. z 1951 r. nr 35, poz. 272
  2. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
  3. Kasper Niesiecki, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, S. J. Powiększony dodatkami z późniejszych autorów rękopismów, dowodów, Breitkopf i Haertel, 1841 [dostęp 2017-09-12] (pol.).
  4. Krzysztof Gzyl, Szlak Sanguszków [online], www.it.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
  5. Tadeusz Rutowski (red.), Rocznik statystyki przemysłu i handlu krajowego, Rocznik I, zeszyt 1 Młynarstwo s. 107, Lwów 1886
  6. Historia szkoły ← Szkoła Podstawowa Integracyjna Nr 11 [online], spi11.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
  7. Szczucinka [online], szczucinka.pl [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-13] (pol.).
  8. https://www.zmt.tarnow.pl/ Historia Zakładów Mechanicznych "Tarnów"
  9. Kalendarium / Historia miasta / [online], www.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
  10. Lasek Chyszowski przy SP 11 w Tarnowie [online], www.parki.org.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
  11. Nowe granice osiedli [online], tarnow.pl [dostęp 2023-07-15] (pol.).
  12. Spada liczba mieszkańców Tarnowa. Ile osób mieszka na poszczególnych osiedlach? [online], www.eska.pl [dostęp 2023-07-05].
  13. Skorowidz Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. XII s. 34, GUS Warszawa 1925
  14. Instytut Geografii PAN, Prace geograficzne nr 82 - Prace z geografii średnich miasta w Polsce. Problematyka Tarnowa. s.232; PWN, 1971