Crempog

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Crempog
deser
{{{alt grafiki}}}
Crempogau wykonane według przepisu z Anglesey
Inne nazwy

Ffroes

Rodzaj

naleśnik amerykański

Kuchnia

walijska

Miejsce powstania

Walia

Składniki
Multimedia w Wikimedia Commons

Crempog (l.mn. crempogau) – walijski naleśnik zrobiony z mąki, maślanki, jajek, octu i solonego masła. Tradycyjnie przyrządzany na kamieniach do pieczenia lub patelniach. Przepis przyrządzania crempog jest jednym z najstarszych przepisów w Walii. Znany jest również jako ffroes, pancos i cramoth. Jest zwykle podawany w grubych stosach i posmarowany masłem. Jest tradycyjnie serwowany w Walii podczas uroczystości takich, jak Shrove Tuesday (wtorek przed Środą Popielcową) i urodziny.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Słowo „crempog” ma swój początek w języku walijskim, ale jest podobne do bretońskiego słowa krampouezh, który jest również rodzajem naleśnika[1][2]. Porównania są często dokonywane między dwoma językami celtyckimi, które mają wspólne pochodzenie jako języki brytańskie, chociaż krampouezh jest bardziej wyrafinowany niż crempog i jest dziś bliżej crêpe lub naleśnika, niż naleśnika amerykańskiego[3][4].

Angielskie słowo „crumpet” może pochodzić od crempog lub kornijskiego krampoeth[1][5].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kobiety z crempogau na tradycyjnym tańcu zapustowym w Trewern (1940)

Historia żywności w Walii jest słabo udokumentowana, a wiele z tego, co wiadomo, pochodzi z przekazów ustnych i dowodów archeologicznych. Walia ma długą historię pieczenia przy użyciu płyty do pieczenia (po walijsku: maen), dużego okrągłego przenośnego płaskiego kamienia[6]. Płaski kamień został zastąpiony metalową płytą znaną jako gradell (ang. griddle), która pojawiła się na liście przedmiotów wykonywanych przez kowali w „Cyfraith Hywel” (XIII wiek)[7]. Kamienie do pieczenia były powszechnie używane w wiejskiej Walii do pieczenia podpłomyków, a dowody ich użycia można znaleźć w gospodarstwach rolnych i domach szlachty[7] Wczesne płyty do piecznia były umieszczane na trójnogu nad otwartym ogniem, chociaż na wielu obszarach, zwłaszcza w południowo-zachodniej Walii, stosowano specjalnie zaprojektowaną okrągłą żelazną ramę z półokrągłą rękojeścią[7]. Na początku XX wieku piekarniki wbudowane w ścianę były już powszechne w kuchniach w Walii, chociaż były to piece opalane drewnem i węglem[8]. Tradycja używania kamieni do pieczenia współistniała z korzystaniem z tych nowszych piekarników. Ogrzewanie dużych pieców ograniczało się na ogół do jednego dnia w tygodniu, służyły one do robienia chleba i ciast, które starczały rodzinie na następny tydzień[8], dodając wszystko, co można było upiec nad ogniem w kominku korzystając z kamienia do pieczenia[8]. Popularne potrawy przyrządzane tą metodą to cacen radell (ciasto), bara crai’ (chleb przaśny), cacen gri (ciasto w cętki) i crempog[8].

Chociaż nie ma udokumentowanych świadectw na najwcześniejszy przepis na crempog, podstawowe składniki, łatwo dostępne w Walii, sugerują długą historię. Przepis na crempog odzwierciedla bardzo stare tradycje kulinarne, które były kiedyś powszechne na terenie Brytanii[9]. Bobby Freeman, pisząc w 1980 roku, stwierdza, że crempog wraz z cawl (tradycyjna walijska zupa), są jedynymi walijskimi potrawami, które przetrwały z przeszłości[9]. Crempog, pomimo bycia w dawnych czasach podstawą kuchni walijskiej ze względu na łatwość przygotowania, jest również związany z tradycyjnymi uroczystościami[9]. Podaje się go w całej Walii w „ostatki”, jest też związany z urodzinami, zwłaszcza w południowej Walii, gdzie stos crempogau jest pocięty na kliny i podawany jak ciasto[9][10].

Przygotowanie[edytuj | edytuj kod]

W przypadku standardowego przepisu na crempog masło jest rozpuszczane w ciepłej maślance, a następnie wlewane do naczynia z mąką i ubijane. Mieszanina ma stać przez kilka godzin. Drugą mieszankę przygotowuje się z cukru, sody oczyszczonej, octu i ubitych jajek. Mieszanki są następnie łączone, aby uzyskać gładkie, gęste ciasto[11].

Gęste ciasto wylewa się na gorący kamień do pieczenia lub patelnię na umiarkowanym ogniu. Crempog jest pieczony na złoty kolor z obu stron i podawany w stosie, z masłem posmarowanym na każdym naleśniku[9].

Odmiany[edytuj | edytuj kod]

Na wyspie Anglesey i w Caernarfonshire crempogau są przygotowywane jako crempog furum (naleśnik z drożdży) lub crempug wen, gdzie zwykle gruba mąka została zastąpiona mąką bieloną[12]. Te naleśniki były przeznaczone dla rodziny, w domu, w którym służącym serwowano crempog surgeirch lub bara bwff (naleśniki na bazie płatków owsianych[12].

Chociaż crempog jest terminem najczęściej kojarzonym z walijskimi naleśnikami, były one znane pod różnymi nazwami w całym kraju. Crempog był terminem najczęściej używanym w północnej Walii, podczas gdy w częściach Carmarthenshire i Glamorgan były one znane jako cramwythen (l. poj. cramoth)[9]. W innych częściach Glamorgan były znane jako ffrosen (l. mn. ffroes), podczas gdy w Cardiganshire nazywano je poncagen (l. mn. poncagau)[9]. Na niektórych obszarach Cardiganshire i Carmarthenshire znae były jako pancosen[13].

Podobnie jak w przypadku większości posiłków, nie ma konkretnego przepisu na crempog[13]. Ffroes z Glamorganshire są prawie identyczne ze szkockimi naleśnikami drop scones, które mogły zostać sprowadzone do regionu przez szkockich robotników podczas industrializacji zagłębi węglowych południowej Walii, ale układanie ich w stos pokryty masłem nawiązuje do tradycji walijskich[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Terry Breverton: The Tudor Kitchen: What the Tudors Ate & Drank. Amberley Publishing Limited, 2015. ISBN 978-1-4456-4875-0. (ang.).
  2. ↑ Comments and Criticisms by Cochfarf. [w:] Evening Express [on-line]. 1901-03-04. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-03-19)]. (ang.).
  3. ↑ Davies i in. 2008 ↓, s. 915.
  4. ↑ Freeman 1980 ↓, s. 15–16.
  5. ↑ Celtic Lexicon: Cornish. University of York. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-03-19)]. (ang.).
  6. ↑ Tibbott 2002 ↓, s. 80–81.
  7. ↑ a b c Tibbott 2002 ↓, s. 81.
  8. ↑ a b c d Tibbott 2002 ↓, s. 86.
  9. ↑ a b c d e f g Freeman 1980 ↓, s. 153.
  10. ↑ Tibbott 2002 ↓, s. 86–87.
  11. ↑ Freeman 1980 ↓, s. 156.
  12. ↑ a b Tibbott 2002 ↓, s. 87.
  13. ↑ a b c Freeman 1980 ↓, s. 154.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • John Davies, Nigel Jenkins, Baines Menna, Peredur I. Lynch: The Welsh Academy Encyclopaedia of Wales. Cardiff: University of Wales Press, 2008. ISBN 978-0-7083-1953-6. (ang.).
  • Bobby Freeman: First Catch Your Peacock, a Book of Welsh Food. Griffithstown, Gwent: Image Imprint, 1980. ISBN 0-9507254-1-2. (ang.).
  • S. Minwel Tibbott: Domestic Life in Wales. Cardiff: University of Wales Press, 2002. ISBN 0-7083-1746-4. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Crempog&oldid=71416136”