Czapla nadobna
| Egretta garzetta[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
czapla nadobna | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania bez E. garzetta dimorpha obszary lęgowe zimowiska obecne przez cały rok sezonowość występowania niepewna | |||
Czapla nadobna (Egretta garzetta) – gatunek dużego ptaka z rodziny czaplowatych (Ardeidae), zamieszkujący Eurazję, Australazję i Afrykę. Nie jest zagrożony.
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Czapla nadobna zamieszkuje w zależności od podgatunku[2][3]:
- czapla nadobna[5] (E. garzetta garzetta) – Palearktyka od Hiszpanii, Francji i północno-zachodniej Afryki na wschód po Półwysep Koreański i Japonię, porozrzucane populacje w Indiach, Azji Południowo-Wschodniej, na Bliskim Wschodzie i pozostałej części Afryki. Podgatunek w większości wędrowny, zimuje w Afryce i na południu Azji. Odlatuje na zimowiska we wrześniu i październiku, a nawet w listopadzie, wraca od marca do maja. Pod koniec XX wieku rozpoczęła kolonizację Wysp Brytyjskich, gdzie lęgnie się (pierwsze stwierdzenie lęgu w 1996 roku) i zimuje[6].
- Do Polski regularnie zalatuje, zwłaszcza na południe; dwukrotnie stwierdzono jej lęgi – w 2003 i 2012 roku[7].
- czapla wyspowa[5] (E. garzetta nigripes) – wyspy południowo-wschodniej Azji i południowo-zachodniego Pacyfiku.
- E. garzetta immaculata – Australia i Nowa Zelandia; IOC włącza tę populację do E. g. nigripes.
- czapla zmienna[5] (E. garzetta dimorpha) – pas od Kenii po Mozambik oraz Madagaskar. Takson o niepewnej pozycji taksonomicznej, przez niektórych systematyków podnoszony do rangi gatunku[3][8], zaś na wykorzystywanej przez IUCN liście ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World uznawany jest za podgatunek czapli rafowej (E. gularis)[9].
- Dwa kolejne taksony, uznawane kiedyś za podgatunki czapli nadobnej (E. g. gularis i E. g. schistacea)[2], wydzielono w osobny gatunek – czaplę rafową (E. gularis)[3][5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Cechy gatunku
- Upierzenie śnieżnobiałe, dziób niebieski, nogi ciemne, stopy jaskrawo żółte. W okresie godowym u nasady szyi, na grzbiecie i na ogonie wyrastają długie pióra, lekko uniesione o rozdzielonych promieniach, tworzące delikatną pelerynę. Te pióra mające 18–21 cm i będące jej ozdobą okazały się dla człowieka atrakcją: od średniowiecza po XVIII wiek sporządzano z nich kity zdobiące hełmy rycerstwa, czapki szlachty (także polskiej) i kapelusze wyższych oficerów, a nawet przybrania głów koni należących do możnowładców; modną dekoracją damską stały się w XIX wieku (egreta). Upierzenie spoczynkowe jest podobne, ale bez ozdobnych piór. Mniejsza w porównaniu z innymi czaplami. Można usłyszeć jej dźwięczne okrzyki „kark”. Jest 2 razy mniejsza od podobnej czapli białej, która nie ma piór ozdobnych na głowie, a tylko na grzbiecie (dł. 50 cm) oraz ma czarny dziób u nasady żółty.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 55–65 cm[10]
rozpiętość skrzydeł ok. 88–95 cm[10]
masa ciała ok. 450–600 g
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Wszelkie wody, zarówno słodkie jak i słone, o ile znajdują się na brzegu krzewy lub drzewa, na których można zbudować gniazdo. Spotkać ją można na bagnach. Poza okresem lęgowym ten warunek nie jest konieczny.
- Gniazdo
- Na ziemi pod osłoną krzewów, na drzewach, czasem w trzcinach. Zbudowane z cienkich łodyg, suchych wiech trzcin dostarczanych przez samca. Samica buduje gniazdo i broni go przed sąsiadami, którzy chętnie rozkradają go z materiałów pod jej nieobecność. Towarzyski ptak, tworzy kolonie lęgowe, często z innymi gatunkami czapli, a także kormoranami.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 3–6 niebieskawych jaj[11]. Składa je na północy w marcu – czerwcu, w Azji południowej w lipcu – wrześniu, a w Afryce podczas pory deszczowej.
- Wysiadywanie i dorastanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 20–25 dni przez obydwoje rodziców[11]. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 30 dniach. Rodzice karmią je płazami, wodnymi stawonogami, drobnymi ssakami, mięczakami, a nawet pisklętami innych gatunków ptaków. Pod nieobecność rodziców wychodzą z gniazda na pobliskie gałęzie i wracają, dopiero gdy wrócą, są jeszcze wtedy słabo opierzone. Okres ten trwa 6 tygodni. Gdy na dobre opuszczą gniazdo, przebywają jeszcze przez pewien czas w pobliżu rodziców w okolicy kolonii.
- Pożywienie
- Drobne zwierzęta wodne. Żerują w płytkich wodach stojących, pokonując niekiedy 10–20 km dziennie.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje czaplę nadobną za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[4]. Liczebność światowej populacji (wraz z E. g. dimorpha), według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 0,66–3,15 milionów osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[4].
W Polsce jest objęta ścisłą ochroną gatunkową[12].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Czapla nadobna -
Czapla nadobna w okresie godowym -
Czapla nadobna -
Czapla nadobna w locie, Kolkata – Zachodni Bengal (Indie)
.jpg)
.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Egretta garzetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Little Egret (Egretta garzetta). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)]. (ang.).
- ↑ a b c d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
- ↑ a b c Egretta garzetta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-20].
- ↑ Little egret. The Royal Society for the Protection of Birds (RSPB). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 29. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2012. „Ornis Polonica”. 54, s. 109–150, 2013.
- ↑ Egretta dimorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2019-09-03] (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-02-18].
- ↑ a b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 46-47. ISBN 83-7311-341-X.
- ↑ a b E. Keller, prof. dr J.H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 55. ISBN 83-7227-891-1.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).