Divín (powiat Łuczeniec)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Ján Koza[1] |
| Powierzchnia |
23,93[2] km² |
| Wysokość |
434[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 47[3] |
| Kod pocztowy |
985 52[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LC |
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 48°27′02″N 19°31′58″E/48,450556 19,532778 | |
| Strona internetowa | |
.jpg)
Divín (węg. Divény) – wieś (obec) na południu Słowacji, położona w kraju bańskobystrzyckim, w powiecie Łuczeniec.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Divín leży na pograniczu Pogórza Rewuckiego i niewielkiego pasma górskiego, wyodrębnianego pod nazwą Ostrôžky, 21 km na północny zachód od Łuczeńca.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1329[6]. Powstała zapewne na przełomie XIII i XIV w. z osady rozwijającej się jako podgrodzie miejscowego zamku. Od 1715 r. funkcjonowała jako prywatne miasteczko szlacheckie, dysponując niektórymi prawami miejskimi. Mieszkańcy zajmowali się głównie wieloma dziedzinami rzemiosła[7].
Ludność[edytuj | edytuj kod]
Według danych z dnia 31 grudnia 2012, wieś zamieszkiwało 2061 osób, w tym 1041 kobiet i 1020 mężczyzn[8].
W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[9]:
Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2001 roku następująco[9]:
- Katolicy rzymscy – 86,16%
- Grekokatolicy – 0,25%
- Ewangelicy – 4,04%
- Prawosławni – 0,1%
- Ateiści – 6,85%
- Przedstawiciele innych wyznań – 0,1%
- Nie podano – 1,92%
Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky
Zamek[edytuj | edytuj kod]
Na wzgórzu nad Divínem znajdują się ruiny zamku z przełomu XII i XIII wieku. Na początku należał do rodów Tomaj i Lossonczy, był przez nich stopniowo przebudowywany[11]. Po buncie magnatów w 1471 przeszedł we władanie króla Macieja Korwina, później został przejęty siłą przez najbogatszego w środkowej Słowacji magnata Zygmunta Balassę.[12]
Po zdobyciu Fiľakova przez Turków w 1554 zamek został rozbudowany i ufortyfikowany[11]. Na przedzamczu dobudowano wówczas budynki mieszkalne dla załogi i pomieszczenia gospodarcze. Zamek miał kształt trójkąta z dwiema basztami i bastionem, przystosowanymi do rozmieszczenia w nich dział. Mimo umocnień zamek został zdobyty przez Turków w 1575. Trafił ponownie do rodziny Balassów po udanym oblężeniu w 1593[12].
Balassowie napadali i grabili okoliczne wsie, dlatego wojsko cesarskie zamek zdobyło, podpaliło i wysadziło w powietrze, a majątek rodziny cesarz skonfiskował. Stało się to w 1673, 1674 lub 1679[12], albo może dopiero w 1683, po śmierci Imricha Balassy[11]. Zamek przekazano rodzinie Zichych, nigdy go jednak nie odbudowano[12].
Kasztel[edytuj | edytuj kod]
W Divínie znajduje się renesansowy ufortyfikowany dwór obronny (kasztel), z czterema bastionami, zbudowany w 1670 na miejscu wcześniejszego średniowiecznego z XV w., będącego częścią zamku Divín. Pierwszym właścicielem dworu był Imrich Balassa, później od 1686 aż do 1945 należał do rodu Zichy.
Ostatni przedstawiciel rodu, Stefan VI Zichy, w 1945 na podstawie dekretów Beneša został wraz z rodziną wysiedlony na Węgry. Wówczas dwór przeszedł na własność państwa. Do 1952 był siedzibą administracji leśnej, potem spółdzielni rolniczej. Wykorzystywano go na magazyn nawozów i innych materiałów, spichlerz i wylęgarnię kurcząt. Gdy spółdzielnia zaprzestała użytkowania, dwór popadał w ruinę. W 1970 naprawiono dachy. Plany odbudowy, przygotowywane najpierw w 1969, potem w 1989, nie zostały zrealizowane.
Od 2011 do 2015 prowadzona była rekonstrukcja dworu, finansowana w większości z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Odrestaurowany zabytek ma służyć celom kulturalnym, społecznym i krajoznawczym: oprócz muzeum ma być to miejsce na imprezy kulturalne, warsztaty dla artystów i wystawy ich prac oraz szkolenia[13][14].
Kościół i plebania[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
W Divínie znajduje się barokowy kościół Wszystkich Świętych z 1657 i plebania z 1761 z najstarszym zegarem słonecznym w regionie Novohrad[15].
Kościół w tym miejscu zbudowano jeszcze w średniowieczu. Pierwsze wzmianki o kościele i plebanii, wraz z zamkiem i podzamczem, pochodzą z roku 1393. Parafia Divín pojawia się potem w spisie parafii arcybiskupstwa ostrzyhomskiego z 1397. Wg tradycji podgrodzie wraz z kościołem zostały zniszczone w 1440 w czasie walk Jana Jiskry z Janem Hunyadym, zakończonych bitwą pod Łuczeńcem w 1451. Jest to przekaz wiarygodny, ale nieudokumentowany. Po bitwie pod Mohaczem cały Novohrad znalazł się pod panowaniem tureckim, opierał się jedynie zamek Divín. Podczas próby zdobycia zamku w 1554 kościół został poważnie uszkodzony.
Ján Balassa, właściciel zamku w 2. połowie XVI wieku, polecił odbudować kościół. Ponieważ sam był wychowany już w nowej wierze luterańskiej, wygnał księdza katolickiego i na jego miejsce sprowadził kaznodzieję ewangelickiego, przez co parafia stała się ewangelicka.
Podczas powstań na Węgrzech w 1605 kościół został ponownie zniszczony. W 1621 Divín nadal jest wzmiankowany jako wieś luterańska.
Znacząca zmiana nastąpiła w 1639, kiedy to wdowa po Imrichu II Balassie, Judyta z domu Bosniaková, wygnała ewangelickiego proboszcza i osadziła księdza katolickiego. Stopniowo i ludność przechodziła ponownie na katolicyzm. W tym samym czasie w Novohradzie pojawili się misjonarze jezuici. Od 1647 Divín jest parafią katolicką, i tak pozostało aż do dziś.
W 1657 kolejny pan na zamku, Imrich III Balassa, polecił rozbudować pierwotny gotycki kościół, a także otoczyć go murem obronnym z narożnymi basztami. Magnat ten jednak napadał i grabił okoliczne wsie, co wywołało gniew cesarza. Wojsko cesarskie oblegało zamek, ucierpiał wówczas również kościół, zwłaszcza w latach 1674 i 1679. Później na rozkaz cesarza kościół naprawiono na koszt Balassy.
Po 1686, kiedy właścicielem Divína został Stefan I Zichy, nastały dla miasteczka spokojniejsze czasy, przerwane dopiero w 1708 powstaniem Rakoczego. Dwukrotnie kościół był zniszczony w wielkich pożarach: W 1722 i 1773.
W 1909 kościół rozbudowano, przy czym rozebrano sklepienia i całkowicie przebudowano nawę. Z pierwotnego kościoła zachowano tylko zakrystię, dwie wieże i kruchtę. Protokoły z wizytacji kanonicznych z XVIII i XIX w. dają pewne wyobrażenie o kościele i jego wyposażeniu przed przebudową. Budowla była jednonawowa z wielobocznym prezbiterium, do którego przylegała renesansowa zakrystia. Po zachodniej stronie stały dwie wieże, pod nimi przestronna kruchta i chór. Ściany były pobielone wapnem, bez malowideł, posadzka ceglana. Do kościoła wchodziło się z dwóch stron. Wieże miały bulwiaste dachy pokryte blachą miedzianą, wisiały w nich cztery dzwony i zegar.
Kościół po przebudowie z 1909 otrzymał trzy nowe ołtarze, ambonę i nowe organy. Pomalował go w 1915 malarz Ďurkovič z Łuczeńca. Ksiądz Ján Neyman zakupił w 1920 Drogę Krzyżową. Mur kościelny wraz z czterema narożnymi wieżami odrestaurowano w 1931 roku z inicjatywy księdza Tihayia. Na pamiątkę na dziedzińcu kościoła posadzono cztery lipy i "ochrzczono" je imionami czterech ewangelistów – Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Drzewa jednak uległy chorobom i po 1970 zostały wycięte[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lista wybranych wójtów, burmistrzów gmin i miast w wyborach do organów gminy. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 23,93S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statystyki ogólne miejscowości. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
- ↑ Vladimír Adamec, Nora Jedličková: Slovensko. Turistický lexikon. Bratislava: Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, 1991, s. 52. ISBN 80-7096-152-X.
- ↑ Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. (słow.).
- ↑ a b Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09]. (ang.).
- ↑ Databáza, Štatistický úrad Slovenskej republiky [zarchiwizowane 2014-08-24] (słow.).
- ↑ a b c Hrady, zámky a kaštiele na Slovensku 1:400 000. Banská Bystrica: BB Kart s.r.o, 2003, s. 40. ISBN 80-89134-06-8.
- ↑ a b c d Divín – historia zamku. [dostęp 2015-05-11]. (pol.).
- ↑ DIVÍN: Rekonštrukcia kaštieľa sa pre technické problémy predĺži. 2013-07-29. [dostęp 2015-05-24]. (słow.).
- ↑ Architrend: Rekonštrukcia kaštieľa v Divíne. [dostęp 2015-05-24]. (słow.).
- ↑ Zamek Divín. [dostęp 2015-05-24]. (pol.).
- ↑ Kostol Všetkých Svätých. [dostęp 2015-05-25]. (słow.).
