Driakiew
 Morfologia (driakiew gołębia) | |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Nadklasa | |||||
| Klasa | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
driakiew | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Scabiosa L. Sp. Pl.: 98 (1753)[3] | |||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
| |||||
Driakiew (Scabiosa L.) – rodzaj roślin w zależności od ujęcia zaliczany do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae lub szczeciowatych Dipsacaceae. Należy do niego blisko 70 gatunków[3], ewentualnie więcej w przypadku włączenia tu gatunków z rodzaju Lomelosia[5][6]. Rośliny te występują w strefie umiarkowanej w Europie i Azji (po Japonię i Tajwan na wschodzie) oraz w górach we wschodniej i południowej Afryce[5][3]. W Polsce rosną dziko cztery gatunki: driakiew gołębia S. columbaria, driakiew lśniąca Scabiosa lucida, driakiew wonna S. canescens i driakiew żółta S. ochroleuca[7].
Rośliny z tego rodzaju rosną zwykle na łąkach, murawach, na terenach skalistych i w widnych lasach[5]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły, motyle i muchówki[5].
Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne i wykorzystywane lokalnie w ziołolecznictwie. Sproszkowane korzenie driakwi gołębiej używane były jako zasypka dla niemowląt[6]. Nazwa driakiew (teriak) w przeszłości oznaczała stosowane od starożytności lekarstwo o uniwersalnym zakresie stosowania, a czasem dowolne lekarstwo[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne (tylko dwa gatunki[9]), dwuletnie i byliny[10][5], rzadko także półkrzewy[11] i niskie krzewy[5]. Osiągają do 1 m wysokości[5]. Łodyga jest zwykle krótko owłosiona[9].
- Liście
- Ulistnienie nakrzyżległe. Dolne liście zwykle całobrzegie, ząbkowane lub pierzasto wcinane, górne klapowane pierzasto[5]. Dolne liście zwykle skupione w rozety przyziemne[9].
- Kwiaty
- Zebrane w spłaszczone koszyczki lub kulistawe główki (dno kwiatostanowe jest nagie, wypukłe lub półkuliste), wsparte miękkimi listkami okrywy zakończonymi szydlasto. Kwiaty brzeżne są wyraźnie większe od znajdujących się wewnątrz kwiatostanu[5][11]. Kolor kwiatów u różnych gatunków od białego poprzez żółty, różowy do purpurowoniebieskiego[5]. Kwiat u nasady okryty jest kubkowatym kieliszkiem z 8 bruzdami, w górze z talerzykowato rozpostartym rąbkiem[11]. W czasie owocowania kieliszek powiększa się i staje się papierzasty[5]. Kielich u dołu zrośnięty, w górze zwieńczony 5 szczecinkami. Korona z 5 łatkami na końcu, silnie grzbiecista[11]. Pręciki cztery. Zalążnia dolna, jednokomorowa, z jednym zalążkiem. Szyjka słupka pojedyncza[5].
- Owoce
- Niełupki okryte trwałym kielichem i kieliszkiem, z 5 ośćmi[5][11].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do rodziny szczeciowatych Dipsacaceae. Rodzina ta od systemu APG II z 2003 włączana jest w randze podrodziny Dipsacoideae Eaton do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (opcjonalnie, a od systemu APG III z 2009 już definitywnie)[2][12].
W niektórych ujęciach zaliczane są tu także gatunki z rodzaju Lomelosia (np. S. caucasica)[5][6].
- Scabiosa adzharica Schchian
- Scabiosa africana L.
- Scabiosa albanensis R.A.Dyer
- Scabiosa amoena J.Jacq.
- Scabiosa andryalifolia (Pau) Devesa
- Scabiosa angustiloba (Sond.) B.L.Burtt ex Hutch.
- Scabiosa arenaria Forssk.
- Scabiosa atropurpurea L. – driakiew purpurowa
- Scabiosa austroafricana Heine
- Scabiosa balcanica (Velen.) Velen.
- Scabiosa × beauverdiana Palez.
- Scabiosa bipinnata K.Koch
- Scabiosa buekiana Eckl. & Zeyh.
- Scabiosa canescens Waldst. & Kit. – driakiew wonna
- Scabiosa cartenniana A.Pons & Quézel
- Scabiosa cephalarioides Lojac.
- Scabiosa cinerea Lapeyr. ex Lam. – driakiew szara
- Scabiosa colchica Steven
- Scabiosa columbaria L. – driakiew gołębia
- Scabiosa comosa Fisch. ex Roem. & Schult.
- Scabiosa correvoniana Sommier & Levier
- Scabiosa corsica (Litard.) Gamisans
- Scabiosa crinita Kotschy & Boiss.
- Scabiosa daucoides Desf.
- Scabiosa delminiana Abadžić
- Scabiosa drakensbergensis B.L.Burtt
- Scabiosa eremophila Boiss.
- Scabiosa farinosa Coss.
- Scabiosa fumarioides Vis. & Pančić
- Scabiosa galianoi Devesa, Ortega Oliv. & J.López
- Scabiosa holosericea Bertol. – driakiew jedwabista
- Scabiosa hyrcanica Steven
- Scabiosa imeretica (Sommier & Levier) Sulak.
- Scabiosa incisa Mill.
- Scabiosa ispartaca Yıld.
- Scabiosa japonica Miq. – driakiew japońska
- Scabiosa jezoensis Nakai
- Scabiosa lacerifolia Hayata
- Scabiosa lachnophylla Kitag.
- Scabiosa libyca Alavi
- Scabiosa lucida Vill. – driakiew lśniąca
- Scabiosa × lucidula Beck
- Scabiosa mollissima Viv.
- Scabiosa nitens Roem. & Schult.
- Scabiosa ochroleuca L. – driakiew żółta
- Scabiosa owerinii Boiss.
- Scabiosa paphlagonica Bornm.
- Scabiosa parielii Maire
- Scabiosa parviflora Desf.
- Scabiosa praemontana Privalova
- Scabiosa pyrenaica All.
- Scabiosa semipapposa Salzm. ex DC.
- Scabiosa silenifolia Waldst. & Kit. – driakiew lepnicowata
- Scabiosa sirnakia Yıld.
- Scabiosa sivrihisarica Yıld.
- Scabiosa solymica (Parolly, Eren & Nordt) Göktürk
- Scabiosa sosnowskyi Sulak.
- Scabiosa taygetea Boiss. & Heldr.
- Scabiosa tenuis Spruner ex Boiss.
- Scabiosa thysdrusiana Le Houér.
- Scabiosa transvaalensis S.Moore
- Scabiosa triandra L.
- Scabiosa triniifolia Friv.
- Scabiosa tschiliensis Grüning
- Scabiosa turolensis Pau
- Scabiosa tuzluca Yıld.
- Scabiosa tysonii L.Bolus
- Scabiosa velenovskiana Bobrov
- Scabiosa vestina Facchini ex W.D.J.Koch – driakiew okryta
- Scabiosa webbiana D.Don
Uprawa
[edytuj | edytuj kod]Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce najczęściej uprawia się driakiew purpurową S. atropurpurea[7]. Jednoroczne gatunki rozmnaża się przez wysiew nasion na wiosnę, byliny przez wysiew nasion jesienią przez sadzonki i podział. Najlepiej rosną na stanowisku słonecznym, na glebach przepuszczalnych o odczynie od obojętnego do lekko zasadowego[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
- ↑ a b c d e Scabiosa L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-23].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 323. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 832, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 161-162, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ driakiew [online], Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego sjp.pwn.pl.
- ↑ a b c K. Kubitzki (red.), The Families and Genera of Vascular Plants, t. XIV. Flowering Plants. Eudicots, Springer, 2016, s. 159-160, ISBN 978-3-319-28532-0.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d e Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XIII. Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1972, s. 16-17.
- ↑ Genus: Scabiosa L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-06-30].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 160-161. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.