Endymion (mitologia)
 Selene i Endymion, Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhaga | |
| Mityczny król Elidy | |
| Dane biograficzne | |
| Ojciec | |
|---|---|
| Matka | |
Endymion (stgr. Ἐνδυμίων Endymíōn, łac. Endymion) – w mitologii greckiej piękny młodzieniec, ukochany bogini Selene i boga Hypnosa, królewicz i król Elidy[1][2][3].
Uchodził za syna króla Elidy, Aetliosa (lub boga Zeusa), i Kalyke[1][3]. Według jednej z wersji zakochał się w bogini Herze. Został za to ukarany przez Zeusa snem wiecznym (nieprzerwanym snem)[3]. Każdej nocy odwiedzała go w grocie góry Latmos (gdzie spoczywał), zakochana w nim, bogini Księżyca[1][3][4][5]. Na prośbę Selene został obdarzony przez Zeusa wieczną młodością[3].
Pewnej nocy Selene, jadąc po niebie, ujrzała śpiącego Endymiona. Pokochała go i odtąd ilekroć wyjeżdża na swym srebrnym wozie, zatrzymuje się nad grotą latmijską i długo patrzy w oblicze pasterza. Mówią, że nieraz, w porze kiedy śpiewają słowiki – schodzi na ziemię i gładząc złote włosy młodzieńca szepce nad nimi zaklęcia, które go jednak obudzić nie mogą[6].
Symbolizuje piękno śmierci. W sztuce przedstawiany jest jako piękny i młody pasterz, w towarzystwie bogini Księżyca (greckiej Selene lub rzymskiej Luny).
Wyobrażenie o Endymionie przejawia się w greckim malarstwie wazowym (malowidła wazowe z V wieku p.n.e.) i rzymskim malarstwie ściennym (malowidła ścienne w Pompejach i malowidła ścienne w Herkulanum), w rzeźbie (reliefy na rzymskich sarkofagach), w malarstwie olejnym (m.in. Tintoretto, A. van Dyck), w muzyce (J.S. Bach), w literaturze (Endymion Adama Asnyka, Nie myśl, nie pisz... Cypriana Norwida, Endymion Johna Keatsa, La luna somnambula Wiaczesława Iwanowa, )[3][7][8].
Imieniem królewicza nazwano jedną z planetoid – (342) Endymion oraz rodzaj roślin z rodziny szparagowatych – Endymion (hiacyncik).
„Endymionem poezji” nazywa Krasińskiego Juliusz Słowacki w liście poprzedzającym Lillę Wenedę[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 83. ISBN 83-04-04673-3.
- ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 151, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
- ↑ a b c d e f Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 116. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
- ↑ Bóstwa ciał niebieskich i wiatrów. W: Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 168. ISBN 83-221-0111-2.
- ↑ Początki świata. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 48. ISBN 83-7391-077-8.
- ↑ Bogowie światła i powietrza. W: Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 75. ISBN 83-210-0677-9.
- ↑ Norwid Cyprian Kamil: *** (Nie myśl, nie pisz...). poezja.org. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ Wiaczesław Iwanow: La Luna somnambula. mitencyklopedia.w.interia.pl. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-02)].
- ↑ Juliusz Słowacki: Lilla Weneda. Wrocław: 1954, s. 37.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Aaron J. Atsma: Endymion. theoi.com. [dostęp 2010-12-07]. (ang.).
- Endymion. mythindex.com. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-16)]. (ang.).
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 225. ISBN 83-01-03529-3.
- Carlos Parada: Endymion. maicar.com. [dostęp 2010-12-07]. (ang.).
- Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 213: Endymion. ancientlibrary.com. [dostęp 2011-12-07]. (ang.).
- William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Endymion. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).
- Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Endymion. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-10]. (ang.).