Franz Thonner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Franz Thonner (ur. 1863, zm. 1928) – austriacki botanik, eksplorator i etnolog; autor kluczy do oznaczania roślin, obejmujących bardzo duże obszary (świat, kontynenty).

Życiorys i zainteresowania badawcze[edytuj | edytuj kod]

Franz Thonner (fot. L. Grillich, 1910)

Franz Thonner urodził się 11 marca 1863 w Wiedniu. Studiował najpierw prawo, a następnie nauki przyrodnicze (w Wiedniu i Berlinie), ale prawdopodobnie nie uzyskał żadnego dyplomu. W 1891 ożenił się z Czeszką Marie Svobodą. Dzięki posiadanemu majątkowi mógł pracować nad interesującymi go zagadnieniami, nie zajmując formalnie żadnego stanowiska. Odbył dwie wyprawy badawcze do Konga (wówczas belgijskiego; 1896, 1909); jego doskonałe przygotowanie do prac terenowych obrazuje fakt, że ze 120 okazów roślin zebranych podczas pierwszej wyprawy 50 okazało się nowymi dla badanego obszaru, a 23 – nowymi gatunkami[1]. Do 1902[2] lub 1903[1] Franz Thonner mieszkał z żoną w Dreźnie, następnie w Wiedniu, a w 1920 przeprowadzili się do Smíchova (od 1922 dzielnica Pragi). Zmarł w Pradze 21 kwietnia 1928.

Zainteresowania badawcze Thonnera koncentrowały się na wielkoskalowych syntezach systematycznych: jego głównymi dziełami botanicznymi są kilkakrotnie modyfikowany, tłumaczony i adaptowany na różne języki klucz do oznaczania roślin całego świata (do poziomu rodziny) oraz klucze do oznaczania roślin Europy i Afryki (do poziomu rodzaju)[1].

Jego opisy wypraw zawierają również obserwacje etnologiczne i lingwistyczne[2].

Zielnik Franza Thonnera znajduje się w Belgii (herbarium BE według Index Herbariorum), natomiast jego zbiory etnograficzne w większości w Wiedniu[3].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Klucze do oznaczania roślin[edytuj | edytuj kod]

  • Klucz do oznaczania rodzin roślin nasiennych całego świata:
    • Anleitung zum Bestimmen der Familien der Phanerogamen (1891)[4]
    • Analytical key to the natural orders of flowering-plants (tłumaczenie angielskie, 1895)[5]
    • Anleitung zum Bestimmen der Familien der Blütenpflanzen (Phanerogamen) (drugie wydanie, 1917)[6]
    • Thonner's analytical key to the families of flowering plants (wersja angielska zmodyfikowana przez Roberta Geesinka i współautorów; 1981)[7]
    • istnieją również skróty i adaptacje klucza Thonnera w językach japońskim, portugalskim i hiszpańskim[7].
  • Klucz do oznaczania rodzajów roślin Europy:
    • Exkursionsflora von Europa (1901)[8]
    • Flore analytique de l'Europe (tłumaczenie francuskie, 1903)[9]
    • Exkursionsflora von Europa. Nachträge und Verbesserungen (1918)[10]
    • Exkursionsflora von Europa (reprint pierwszego wydania niemieckiego z 1901 wraz z dodatkiem z 1918; 1980)[11]
  • Klucz do oznaczania rodzajów roślin Afryki:
    • Die Blütenpflanzen Afrikas (1908)[12]
    • Die Blütenpflanzen Afrikas. Nachträge und Verbesserungen (1913)[13]
    • The Flowering Plants of Africa (tłumaczenie angielskie, 1915)[14]
Franz Thonner podczas wyprawy do Konga w 1896

Opisy wypraw[edytuj | edytuj kod]

  • Im Afrikanischen Urwald (1898)[15]; Dans la grande forêt de l'Afrique centrale (tłumaczenie francuskie, 1899)[16]
  • Vom Kongo zum Ubangi (1910)[17]; Du Congo à l'Ubangi (tłumaczenie francuskie, 1910)[18]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie zbiorów zielnikowych zebranych przez Thonnera w Kongu botanicy belgijscy Émile De Wildeman i Théophile Durand opublikowali pracę Plantae Thonnerianae Congolenses (dwie części: 1900[19], 1911[20]) w której opisano liczne nowe taksony, z czego część na cześć odkrywcy. Nazwa rodzajowa Thonnera De Wild.[21] jest obecnie uważana za synonim Uvariopsis Engl. & Diels[22], należącej do rodziny flaszowcowatych (Annonaceae). Na cześć Thonnera nazwano ponad 30 gatunków roślin[23]; niektóre z tych nazw okazały się synonimami, natomiast inne są poprawne, na przykład aframon Aframomum thonneri De Wild.[24], miletia Millettia thonneri De Wild., Scaphopetalum thonneri De Wild. & T.Durand[25] z rodziny ślazowatych (Malvaceae), Harveya thonneri De Wild. & T.Durand[26] z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae), czy Scepocarpus thonneri (De Wild. & T.Durand) T.Wells & A.K.Monro[27] z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae).

W 1911 Franz Thonner został oficerem belgijskiego Orderu Korony[28].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c R. Geesink i inni, Franz Thonner – Life (1863 – 1928), [w:] Thonner's analytical key to the families of flowering plants, Wageningen–The Hague–Boston–London: PUDOC–Leiden University Press, 1981, xii–xiv, ISBN 90-220-0730-8 (ang.).
  2. ↑ a b Österreichisches Biographisches Lexikon und biographische Dokumentation, Thonner, Franz, 2003, s. 309, ISBN 978-3-7001-3213-4 [dostęp 2023-06-05] (niem.).
  3. ↑ André Lawalrée, Thonner (Franz), [w:] Biographie belge d'outre-mer VIII, Bruxelles: Académie royale des Sciences d’outre-mer, 1998, s. 414–418, ISBN 90-75652-11-9.
  4. ↑ F. Thonner, Anleitung zum Bestimmen der Familien der Phanerogamen, Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1891, VII+280 (niem.).
  5. ↑ Franz Thonner, Analytical key to the natural orders of flowering-plants, London: S. Sonnenschein, 1895, vii+151 [dostęp 2023-06-05].
  6. ↑ F. Thonner, Anleitung zum Bestimmen der Familien der Blütenpflanzen, wyd. 2, Berlin: Friedländer, 1917, vi+280 (niem.).
  7. ↑ a b Robert Geesink, Franz Thonner (red.), Thonner's analytical key to the families of flowering plants, wyd. transl. and rev. ed. of: Anleitung zum Bestimmen der Familien der Blütenpflanzen, 2. ed. 1917, Wageningen: PUDOC Wageningen University and Research eDepot, 1981, xxvi+231, ISBN 978-90-220-0730-3 [dostęp 2023-06-05] (ang.).
  8. ↑ F. Thonner, Exkursionsflora von Europa: Anleitung zum Bestimmen der Gattungen der europäischen Blütenpflanzen, Berlin: R. Friedländer, 1901, x+50+356 (niem.).
  9. ↑ F. Thonner, Flore analytique de l'Europe, contenant des Tableaux pour déterminer les genres des plantes phanérogames de l'Europe, Paris: J.-B. Baillière, 1903, s. 322 (fr.).
  10. ↑ F. Thonner, Exkursionsflora von Europa. Nachträge und Verbesserungen, Berlin: Friedländer, 1918, s. 55 (niem.).
  11. ↑ F. Thonner, Exkursionsflora von Europa: Anleitung zum Bestimmen der Gattungen der europäischen Blütenpflanzen, Leiden: Rijksherbarium, 1980, s. 411 (niem.).
  12. ↑ Franz Thonner, Die Blütenpflanzen Afrikas : eine Anleitung zum Bestimmen der Gattungen der afrikanischen Siphonogamen, Berlin : R. Friedländer & Sohn, 1908, xvi+672 [dostęp 2023-06-05].
  13. ↑ F. Thonner, Die Blütenpflanzen Afrikas. Nachträge und Verbesserungen, Berlin: Friedländer, 1913, s. 88 (niem.).
  14. ↑ Franz Thonner, The flowering plants of Africa; an analytical key to the genera of African phanerogams, London: Dulau & Co., Ltd, 1915, xvi+647 [dostęp 2023-06-05].
  15. ↑ F. Thonner, Im afrikanischen Urwald. Meine Reise nach dem Kongo und der Mongalla im Jahre 1896, Berlin: Reimer, 1898, x+117 (niem.).
  16. ↑ Franz (1863-1928) Auteur du texte Thonner, Max (1869-1920) Auteur du texte Moisel, Dans la grande forêt de l'Afrique centrale : mon voyage au Congo et à la Mongala en 1896 / par Franz Thonner ; ouvrage traduit de l'allemand [... avec le concours de Mme Henriette L'Huillier]. [Notice sur la carte itinéraire / par Max Moisel], 1899 [dostęp 2023-06-05] (fr.).
  17. ↑ Franz Thonner, Vom Kongo zum Ubangi; meine zweite Reise in Mittelafrika, Berlin, Reimer, 1910, xi+116 [dostęp 2023-06-05].
  18. ↑ Franz (1863-1928) Auteur du texte Thonner, Max (1869-1920) Auteur du texte Moisel, Du Congo à l'Ubangi : mon 2e voyage dans l'Afrique centrale / par Franz Thonner... ; [traduction française... par Léo Pierre]. [Notice sur la carte itinéraire / par Max Moisel], 1910 [dostęp 2023-06-05] (fr.).
  19. ↑ Théophile (1855-1912) Auteur du texte Durand, Émile (1866-1947) Auteur du texte De Wildeman, Plantae Thonnerianae Congolenses : ou Énumération des plantes récoltées en 1896 par M. Fr. Thonner dans le district des Bangalas / par E. de Wildeman,... et Th. Durand,..., 1900 [dostęp 2023-06-05] (fr.).
  20. ↑ Émile De Wildeman, Études sur la flore des districts des Bangala et de l'Ubangi (Congo belge): Plantae Thonnerianae Congolenses, série II, Bruxelles, Belgique: Misch & Thron, 1911 [dostęp 2023-06-06].
  21. ↑ Thonnera | International Plant Names Index [online], www.ipni.org [dostęp 2023-06-05].
  22. ↑ Thonnera De Wild. | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-06-06] (ang.).
  23. ↑ International Plant Names Index [online], www.ipni.org [dostęp 2023-06-05].
  24. ↑ Aframomum thonneri De Wild. | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-06-06] (ang.).
  25. ↑ Scaphopetalum thonneri De Wild. & T.Durand | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-06-06] (ang.).
  26. ↑ Harveya thonneri De Wild. & T.Durand | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-06-06] (ang.).
  27. ↑ Scepocarpus thonneri (De Wild. & T.Durand) T.Wells & A.K.Monro | Plants of the World Online | Kew Science [online], Plants of the World Online [dostęp 2023-06-06] (ang.).
  28. ↑ Thonner, Franz [online], apis.acdh.oeaw.ac.at [dostęp 2023-06-06].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franz_Thonner&oldid=73190407”