Przejdź do zawartości

Gierałtowice (województwo małopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gierałtowice
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny w Gierałtowicach
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

wadowicki

Gmina

Wieprz

Wysokość

265 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

1318[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

34-122[3]

Tablice rejestracyjne

KWA

SIMC

0075481

Położenie na mapie gminy Wieprz
Mapa konturowa gminy Wieprz, u góry znajduje się punkt z opisem „Gierałtowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Gierałtowice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gierałtowice”
Położenie na mapie powiatu wadowickiego
Mapa konturowa powiatu wadowickiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gierałtowice”
Ziemia49°56′23″N 19°23′14″E/49,939722 19,387222[1]

Gierałtowicewieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Wieprz.

Położona jest na wysokości 265 m n.p.m., nad rzeką Wieprzówką, na Pogórzu Śląskim, u podnóża Zbójeckiej Góry (304 m n.p.m.), przy drodze wojewódzkiej nr 781 na odcinku AndrychówZator (11 km od Andrychowa, a 10 km od Zatora).

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Gierałtowice[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0075541 Brzosy przysiółek
0075558 Kresy przysiółek
0075570 Łęg przysiółek
0075498 Nowy Świat część wsi
0075506 Resztówka część wsi
0075512 Sikora część wsi
0075529 Szpitalna część wsi
0075535 Zbójecka część wsi

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona po raz pierwszy w 1325 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Villa Gerardi, 1336 Villa Gerhardi, 1378 Gieraltowice, 1396 Goralthouicze, Gerdalbowicze, 1400 Geraltsdorf, 1441 Geraltowicze, 1445 Gyeralthow, 1499 Kyeraltovice, 1529 Gyerharthowicze, Gyertholthowicze, Gierathowicze, Gierhalthowicze[6].

Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Geralthowycze villa wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[7].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze udokumentowane wzmianki pochodzą z 1325 r. W latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis jako właściciela Gierałtowic podaje Mikołaja Saszowskiego herbu Saszor[8][9] (błędnie cytowany przez Długosza jako herbu Topacz) we fragmencie „Geralthowycze, villa, ubi ecclessia parochialis, cuius haeres Nicolaus Schaschowsky de domo Fossorum, quae in polonico Copaczowye appellantur”[7].

Od 1526 r. należała do Jana Saszowskiego, który od miejscowości przyjął nazwisko Gierałtowski[10] herbu Saszor[8][9], następnie do sędziego oświęcimskiego, zmarłego w 1546 r. Jakuba Gierałtowskiego i jego potomków.

W 1588 wieś kupił Joachim Bielski sekretarz Zygmunta III, kronikarz, poeta i pisarz[11].

W XVII w. jako właściciel Gierałtowic występuje Łukasz Starowieyski, od którego nabywa je Andrzej Żydowski h.Doliwa. Po śmierci Antoniego Żydowskiego syna Andrzeja Żydowskiego w 1728 r. (patrz Wielka Genealogia Minakowskiego), Gierałtowice były w posiadaniu Lubomirskich, a pod koniec XVIII w. W. Golaskiej, od której w pocz. XIX w. nabywa je właściciel Zatora gen. Stanisław Wąsowicz h. Gozdawa. Po Wąsowiczach wieś od 1817 r. dziedziczą Potoccy, którzy utrzymują się przy niej do 1925 r.

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gierałtowice, po jej zniesieniu w gromadzie Wieprz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Dwór z XVIII w. zbudowany na owalnej platformie otoczonej fosą, dawniej napełnioną wodą, przez którą prowadziły dwa zwodzone mosty. Obronność dworu zwiększało kolano Wieprzówki, oblewające dwór od północnego wschodu i północnego zachodu.
  • Kościół wzmiankowany w 1325 r., obecny murowany z 1888 r. z późnobarokowym ołtarzem.
  • Obraz „Ukrzyżowanie” malowany na desce z 1595 r. i kamienna chrzcielnica barokowa.

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia św. Marcina).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 32507
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 295 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24]. 
  5. GUS. Rejestr TERYT
  6. Leszczyńska-Skrętowa 1986 ↓.
  7. a b Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom VII, Kraków 1864, str. 81.
  8. a b Szymon Okolski: Orbis Polonus T.3. Kraków: In Officina Typographica Francisci Cæsarii, 1641–43, s. 94-98.
  9. a b Bartosza Paprockiego: Herby rycerstwa polskiego. Kraków: nakł. Wydawnictwa Biblioteki Polskiej (przedruk 1858), 1584, s. 710-711.
  10. Urząd Gminy Wieprz [online], www.wieprz.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
  11. Elwira Buszewicz: w Słownik pisarzy polskich p. red. Elżbiety Zarych. Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 32. ISBN 978-83-7435-787-6.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]