Budynek Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy

Budynek Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy

nr rej. 88/A z 10 grudnia 1971
Ryzalit środkowy
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	ul. Dworcowa 63
Styl architektoniczny	manieryzm niderlandzki
Architekt	Martin Gropius, Heino Schmieden
Rozpoczęcie budowy	1886
Ukończenie budowy	1889
Pierwszy właściciel	Królewska Dyrekcja Kolei Wschodniej
Kolejni właściciele	PKP
Położenie na mapie Bydgoszczy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt zdjęcia = | plan budynku = | współrzędne = | nazwa oryginalna = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "minutE", "stopniE" oraz "minutN".

Widok od strony Brdy. Platany przed budynkiem są pomnikami przyrody o obwodach w pierśnicy 320-408cm

Widok od ul. Dworcowej

Widok z północy

Budynek byłej Dyrekcji Kolei w Bydgoszczy – zabytkowy budynek w Bydgoszczy, dawna siedziba Dyrekcji Pruskiej Kolei Wschodniej.

Położenie

Budynek stoi przy ul. Dworcowej 63, w obrębie Śródmieścia Bydgoszczy, nieopodal brzegu Brdy, ok. 300 m od zabudowań dworca kolejowego Bydgoszcz Główna. Do czasu zmiany numeracji nieruchomości w okresie międzywojennym budynek nosił numer 28.

Historia

Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy początkowo (w latach 1849-53) mieściła się w kamienicy przy Nowym Rynku 8. W 1853 została przeniesiona do budynku dworcowego. W miarę jak rozbudowywała się sieć kolejowa, rosło również zatrudnienie w administracji nią zarządzającej. Mimo że w 1861 budynek rozbudowano o masywne skrzydła, a w 1870 niemal w całości przeznaczono na cele administracyjne (urządzono w nim również poczekalnię i restaurację), pomieszczenia starego budynku dworcowego ponownie okazały się zbyt szczupłe i niektóre wydziały dyrekcji przenoszono do wynajmowanych od miasta domów (ok. 1880 wynajmowano 11 takich domów).

W związku z trudną sytuacja lokalową bydgoskiej dyrekcji zaczęto rozważać możliwość budowy nowego gmachu. Zaprojektowanie planu tej budowli powierzono berlińskiej firmie architektonicznej Gropius und Schmieden. Projektantem budynku był Martin Philipp Gropius (1824-1880).

Projekt nowego budynku dla Dyrekcji Kolei został w 1885 przedłożony do rozpatrzenia na obradach pruskiego parlamentu (Landtagu). Koszty budowy obliczone na ok. 2,5 miliona marek okazały się za wysokie (Ministerstwo Robót Publicznych wyasygnowało na nowy budynek jedynie 1,45 miliona marek), w związku z czym nastąpiła konieczność przerobienia planu i obniżenia kosztów inwestycji. Ponieważ Martin Gropius już nie żył, zmiany jego planów podjął się, zgodnie ze wskazówkami głównego radcy budowlanego Schmeitzera, krajowy inspektor budowlany Bergmann. Pod budowę nowego gmachu wyznaczono teren przy ulicy Dworcowej 63, ok. 20 m od rzeki Brdy i 300 m od dworca kolejowego.

Prace przy wznoszeniu budynku rozpoczęto latem 1886, stan surowy osiągnięto pod koniec 1887, a prace wykończeniowe trwały do połowy 1888. Kierownictwo budowy stanowili: inspektor budowlany Bergmann i architekt Dahms. Instalacja wodnokanalizacyjna i centralnego ogrzewania powstawała pod nadzorem rządowego architekta Richtera. Wnętrza obiektu zostały zaprojektowane z użyciem bogatych form architektonicznych i zdobień, które miały podkreślać znaczenie, dostojeństwo i powagę urzędu.

W efekcie prac powstał okazały trzykondygnacyjny budynek z dwupoziomowym poddaszem, który do dzisiaj zalicza się do najbardziej reprezentacyjnych budynków municypalnych w Bydgoszczy.

Krótko po wybudowaniu głównego gmachu jego otoczenie wzbogacone zostało o nieduży budynek znajdujący się przy ul. Królowej Jadwigi oraz o szereg budynków gospodarczych m.in. garaże i kotłownię z charakterystycznym, wysokim kominem.

Koncepcja projektu (zarówno wyglądu jego elewacji, jak i wnętrz ) miała odzwierciedlać pruski oficjalny styl architektury. W przypadku gmachu dyrekcji nawiązano do stosunkowo rzadko wykorzystywanego w sztuce oficjalnej Prus manieryzmu.

W październiku 2013 budynek został przekazany Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w celu utworzenia w nim wydziału stomatologii. Stosowną uchwałę Rada Miasta Bydgoszczy podjęła w lutym 2013. Niezbędne prace remontowe, przystosowanie budynku do potrzeb uczelni oraz jego wyposażenie kosztować będą około 30 mln zł. Wartość budynku posiadającego niemal osiem tysięcy metrów kwadratowych powierzchni użytkowej określona została w akcie notarialnym na 4,9 miliona zł. Z powierzchni przekazanej na cele uczelni wyłączona została przychodnia oraz 3 lokale prywatne.

Architektura

Budynek dyrekcji kolei zbudowany jest w stylu historycznym nawiązującym do manieryzmu niderlandzkiego, z wieżą i dekoracyjnymi szczytami.

Gmach zbudowano na planie wydłużonego prostokąta, z czterema ryzalitami w skrzydłach i środkowym od frontu oraz trzema wewnętrznymi dziedzińcami: dwoma większymi kwadratowymi i jednym mniejszym prostokątnym. Korpus nakryty jest wysokimi dachami dwuspadowymi, w ryzalitach zastosowano dachy namiotowe, a w ryzalicie od frontu dwie wieże, zwieńczone hełmami. Elewacja frontowa zdobiona jest detalem kamieniarskim. Szczególnie bogato dekorowany jest portal na osi ryzalitu frontowego.

Gmach posiada piwnice i trzy kondygnacje oraz obszerne, dwupoziomowe poddasze. Głównym materiałem budulcowym ścian jest cegła łączona zaprawą wapienno-cementową i oblicowana z zewnątrz czerwoną cegłą licówką. Powierzchnie ścian zewnętrznych urozmaicone są fryzami z żółtej cegły klinkierowej i zielonej, glazurowanej, a boniowanie naroży budynku, gzymsy, portale, ościeża i węgary wykonane są z rzeźbionego piaskowca. W ryzalitach bocznych i środkowym znajdują się wejścia do budynku. Każde z nich ujęte jest w bogato zdobiony portal.

Zachowana jest pierwotna stolarka okienna o zróżnicowanych formach, z najbardziej dekoracyjnymi oknami sali obrad (okna w ryzalicie środkowym), przechodzącymi przez dwie kondygnacje. Wszystkie zryzalitowane części budynku zwieńczone są podobnymi w formie szczytami, przy czym najbardziej rozbudowany jest szczyt ryzalitu środkowego. Flankują go dwie wysokie wieże o baniastych hełmach z ośmiokątnymi latarniami.

Dachy, wsparte na drewnianej konstrukcji, pierwotnie zostały przykryte angielską dachówką, obecnie pokryte są arkuszami blachy ocynkowanej. Połacie dachów urozmaicone są lukarnami z ostrosłupowymi daszkami oraz trójkątnymi świetlikami.

Obok głównego gmachu znajduje się (przy ul. Królowej Jadwigi) kolejny budynek, który powiela niderlandyzującą manierę stylistyczną budynku głównego. Przebudowy tego obiektu pozbawiły go stromych dachów i szczytów. W latach 2009-2010 wykonano remont tego budynku, który obejmował m.in. odtworzenie kształtu spadzistego dachu.

Po oddaniu budynku do użytku w 1889 znajdowały się w nim następujące pomieszczenia:

• w piwnicy - dwa mieszkania dla woźnych, oddział druków i oddział kontroli;
• na parterze - kasa główna, oddział techniczny, biuro taryfowe i biuro reklamacji;
• na I piętrze - wydział personalny, kancelaria, sekretariat, biblioteka, kontrola ruchu, miejsce registratury i kalkulacji;
• na II piętrze - izba planowania, oraz biura techniczne, statystyczne i materiałowe.

Pośrodku budynku, na I piętrze, nad hallem wejściowym znajdowała się reprezentacyjna sala posiedzeń z 3 wielkimi oknami.

Dzisiaj wnętrze budynku tylko częściowo oddaje swój pierwotny charakter, głównie poprzez niezmienny układ trój-przęsłowego holu, korytarzy ze sklepieniami krzyżowymi, i reprezentacyjną klatkę schodową z oknami wypełnionymi szkłem z trawionymi motywami herbów Gdańska i Poznania. Reprezentacyjną rolę nadal zachowuje obszerna sala posiedzeń obudowana ozdobną boazerią biegnącą do wysokości ok. 2 m, zwieńczoną zdobionym gzymsem. Do sali prowadzą masywne portale z motywami konsolek, rautów i herm.

Galeria

Na zewnątrz

• 
  Widok od ul. Dworcowej
• 
  Ryzalit środkowy
• 
  Ryzalit lewy (wschodni)
• 
  Ryzalit prawy (zachodni)
• 
  Wieża
• 
  Sterczyna
• 
  Galeria na wieży
• 
  Budynek odbija swój wizerunek w rzece Brdzie
• 
  Budynek boczny, wyremontowany w latach 2009-2010 i zaadaptowany na placówkę służby zdrowia

Od wewnątrz

• 
  Hall
• 
  Detale wnętrza
• 
  Ozdobny sufit
• 
  Żyrandol w hallu

Zobacz też

• Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy
• Dyrekcja Kolei w Gdańsku
• Pruska Kolej Wschodnia
• Historia kolei w Bydgoszczy
• Bydgoszcz Główna
• Budynek Dyrekcji Kolei Państwowych w Katowicach
• Budynek Dyrekcji Kolei Państwowych w Warszawie
• Śródmieście (Bydgoszcz)
• Ulica Dworcowa w Bydgoszczy

Bibliografia

• Jastrzębska-Puzowska Iwona, Winter Piotr: Budynek dawnej Dyrekcji Kolei Wschodniej w Bydgoszczy, [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu\, Zeszyt 1, Bydgoszcz 1996
• Mierzyński, Jan: 125 rocznica powstania dyrekcji kolejowej w Bydgoszczy, [w:] Kronika Bydgoska V (1971-73), Bydgoszcz 1980
• Parucka, Krystyna: Zabytki Bydgoszczy – minikatalog, Tifen Krystyna Parucka, Bydgoszcz 2008

Widok od ul. Dworcowej