Gołąbek winnobrązowy
_Romagn_259389.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek winnobrązowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula vinosobrunnea (Bres.) Romagn. Russules d’Europe Afr. Nord (Bordas): 732 (1967) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Gołąbek winnobrązowy (Russula vinosobrunnea (Bres.) Romagn.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Giacomo Bresàdola jako odmianę gołąbka cukrówki, nadając mu nazwę Russula alutacea var. vinosobrunnea. W 1967 r. Henri Charles Louis Romagnesi podniósł go do rangi odrębnego gatunku[1]. Pozostałe synonimy[2]:
- Russula vinosobrunnea var. paraolivacea Bon 1988
- Russula vinosobrunnea var. perplexa Sarnari 2005
Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 5–12 cm, mięsisty, dość zwarty, gruby, początkowo półkulisty, wypukły z podwiniętym brzegiem, następnie płaski, w środku trochę lub szeroko wklęsły, z prostym, bardzo tępym brzegiem, czasem klapowany, krótko bruzdowany. Powierzchnia czarniawo-fioletowa do fioletowo-brązowej, orzechowa, a nawet czekoladowobrązowa, czasami na środku oliwkowa. Może blaknąć do jasno brązowooliwkowej lub brudnokremowej[4].
Początkowo dość gęste, następnie rzadsze, rozwidlone niedaleko trzonu i w połowie promienia, z blaszeczkami, zwężone lub zaokrąglone przy trzonie, wybrzuszone, o szerokości 6–12 mm, początkowo jasno żółtomaślane z ochrowym odcieniem, potem jasnożółte, z wyraźnymi zmarszczkami[4].
Wysokość 3,5–7,5 cm, grubość 1–3,5 cm u dołu, cylindryczny lub maczugowato pogrubiony u nasady, twardy, pełny, później mniej lub bardziej miękki i pusty. Powierzchnia biała, z nieregularnie rozmieszczonymi różowymi lub czerwonawymi plamami, lekko żółknąca, pomarszczona, a czasem nawet bardzo szorstka; górna część jest zazwyczaj biała, jakby usiana drobnymi szarawo-szklistymi granulkami[4].
Gruby, jędrny, biały, pod skórką zabarwiony fioletowo. Ma lekki owocowy zapach i łagodny smak. W fenolu barwi się na jasnofioletowo, z FeSO4 reaguje szybko, zmieniając barwę na pomarańczowoczerwoną, w gwajakolu barwi się na jasnoniebiesko[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 45–58 × 10,5–13 µm. Bazydiospory 7,2–10 × 6,2–8 µm, szeroko elipsoidalne, pokryte dużymi brodawkami, miejscami ułożonymi paciorkowato lub połączonymi niepełnymi i niezupełnie amyloidalnymi grzebieniami. Łysinka widoczna. Cystydy do 117 × 14,5 µm wrzecionowate z długim i ostrym kończykiem, słabo reagujące z sulfowaniliną[5].
- Cechy charakterystyczne
Charakterystycznymi cechami tego gatunku są: brudnopurpurowa barwa kapelusza, nśrodku zwykle nieco ochrowa, silne szarzenie trzonu i miąższu oraz niskie, brodawkowato-kolczaste urzeźbienie bazydiospor[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Znany jest tylko w Europie[6]. W Polsce do 2003 r. jedyne stanowisko podała Alina Skirgiełło[3], w późniejszych latach podano następne[7].
Naziemny grzyb mykoryzowy[3], występujący w lasach liściastych, w towarzystwie grabów ibuków, na glebach dość ciężkich (gliniasto-krzemionkowych)[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-03-27] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-03-27] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 616, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e H. Romagnesi, Les Russules d’Europe et d’Afrique du Nord [online], Mycobank, s. 1–998 [dostęp 2024-03-27] (fr.).
- ↑ a b Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 1152–153, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Występowanie Russula vinosobrunnea na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-03-27] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-03-27] (pol.).