Gołąbek brudnożółty
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek brudnożółty |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula ochroleuca Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 358 (1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg występowania w Europie | |
.JPG)
Gołąbek brudnożółty (Russula ochroleuca Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go Elias Fries w 1838 r. i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[2]. Synonimy[2]:
- Agaricus ochroleucus Pers. 1801
- Russula citrina Gillet 1881
- Russula granulosa Cooke 1888
- Russula ochroleuca var. granulosa (Cooke) Rea 1922
Polską nazwę podał Feliks Berdau w 1876 r.[3]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnicy 4-8(10) cm, za młodu półkulisty, później płaski, pofalowany i nieco przegięty. Skórka daje się zdzierać do około połowy średnicy kapelusza. Podczas wilgotnej pogody jest lepki, podczas suchej suchy[4]. Kolor żółtawoochrowy do cytrynowego. Skórka kapelusza gładka[5]. Brzeg tępy i nieco podgięty, u starszych owocników bywa nieco karbowany i gruzełkowaty[6].
Kruche, u młodych owocników średnio gęste, później rzadsze. Są wolne, i przy trzonie zatokowato wycięte, przy brzegu zaokrąglone, czasami bywają rozwidlone. Początkowo są białe, z czasem stają się jasnokremowe i miejscami pojawiają się na nich ochrowe plamy[6].
Walcowaty o wysokości 5,5–7 cm i grubości 1,5–2 cm, mocny, początkowo pełny, później watowaty. Powierzchnia gładka i nieco połyskująca, biała, często z jasnym odcieniem ochrowym, nigdy jednak nie ochrowym. Czasami może posiadać ochrowe plamy[6]
Biały lub białawy, przy trzonie szarzejący, dosyć miękki. Zapach bardzo słaby. Smak łagodny lub u większości okazów znośnie ostry[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników biały do jasnokremowego. Zarodniki, o rozmiarach 8–10,5 × 7–8 μm, brodawkowato-siateczkowate. Brodawki duże, stożkowate, oczka siatki wąskie i w niektórych miejscach otwarte. Łysinka na zarodnikach wyraźna i amyloidalna. Podstawki o rozmiarach 38–52 × 9–12 μm z długimi sterygmami. Cystydy liczne, o wrzecionowatym lub walcowatym kształcie i rozmiarach 50–70 (100) × 7–11 μm. Pod wpływem sulfowaniliny szarzeją lub czernieją. Strzępki skórki żółtawe, przesycone pigmentem. Brak w nich dermatocystyd[6].
- Gatunki podobne
- gołąbek żółciowy (Russula fellea). Jest miodowożółty, pachnie geranium, ma piekący, ostry smak i jest niejadalny[7]. Charakterystyczną jego cechą jest niewielka różnica barwy między brzegiem kapelusza a blaszkami (u gołąbka brudnożółtego różnica ta jest wyraźna)[8]
- gołąbek jasnożółty (Russula claroflava). Rośnie tylko pod brzozami i nie występują wśród przedstawicieli tego gatunku okazy o ostrym smaku[4].
- gołąbek słoneczny (Russula solaris)[5]. Ma palący smak i rośnie tylko pod bukami[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, występuje także w USA i Japonii[9]. W Europie Środkowej jest bardzo pospolity, w niektórych okolicach występuje masowo. Rośnie również w okresach suchej pogody i często jest jedynym grzybem, jakiego można spotkać w większej ilości[10]. W Polsce jest pospolity – jest najczęściej spotykanym wśród żółtych gołąbków[8]
Naziemny grzyb mykoryzowy[3]. Wyrasta od lata do jesieni. Występuje w lasach iglastych i mieszanych. Najczęściej rośnie pod świerkami, rzadziej pod sosnami i bukami, a jeszcze rzadziej pod innymi gatunkami drzew[10]
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Zazwyczaj uważany jest za grzyb niejadalny[4][11]. Niektórzy autorzy jednak uważają go za grzyb jadalny, lecz bez szczególnych walorów smakowych, przydatny jako domieszka. Okazy o ostrym smaku powinny być sparzone przed przyrządzeniem[5]. W istocie wśród okazów tego gatunku zdarzają się grzyby o łagodnym smaku, nadające się do spożycia, jak i okazy gorzkie, a czasami nawet o ostrym, piekącym smaku (szczególnie dotyczy to blaszek). Z tego też względu przez grzybiarzy zazwyczaj nie jest zbierany. Jednak w okresach braku innych grzybów może być atrakcyjny, ze względu na to, że jest jednym z najbardziej pospolitych grzybów[7]. Zmienność smaku (od łagodnego po ostry) jest wśród gołąbków cechą rzadko spotykaną[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 608, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 26, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 436, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b c d Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 58, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 162, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 191, ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Discover Life [online] [dostęp 2015-12-05] (ang.).
- ↑ a b c Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 274, 275, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 413, ISBN 83-09-00714-0.