Grunerowie herbu własnego
Grunerowie herbu własnego – polski ród szlachecki pochodzenia niemieckiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z historią rodzinną, protoplastą polskiej gałęzi rodu miałby być wywodzący się z rodziny niemieckich baronów Johan Kasper de Gruner, kawaler maltański (od 1788[1]), który przybył do Polski w XVIII wieku, został kapitanem wojsk Rzeczypospolitej i poślubił Polkę[2]. Jednak Boniecki wywodzi ród od jego ojca, Franciszka, który w 1737 roku był dziedzicem Zamelan w województwie wileńskim. Prawnukiem Franciszka, wnukiem Jana Kaspra i synem Karola był natomiast Zygmunt Feliks, który w 1812 roku dowiódł szlachectwa przed wileńską Deputacją Wywodową[3]. W 1845 roku ponownie wylegitymował się w Wilnie wraz z synem Alojzym[4]. Rodzina posiadała m.in. majątek ziemski w Mariampolu koło Słonimia (53°09′16,7″N 25°10′49,1″E/53,154633 25,180309)[5][6].
Przedstawiciele[edytuj | edytuj kod]
Ewa Gruner‑Żarnoch[edytuj | edytuj kod]
Ewa Gruner‑Żarnoch (ur. 19 kwietnia 1934 w Kaliszu, zm. 14 kwietnia 2020 w Szczecinie) – córka Juliana i Marii z Mittelsteadtów, doktor nauk medycznych. Była pracowniczką naukową Pomorskiej Akademii Medycznej i specjalizowała się w chirurgii dziecięcej oraz anestezjologii. Opublikowała liczne artykułu na temat wad wrodzonych twarzoczaszki. Uczestniczyła w pracach ekshumacyjnych w Charkowie, starała się o upamiętnienie zbrodni katyńskiej, wydała m.in. wspomnienia więźniów obozu jenieckiego w Starobielsku. W latach 1992–2016 pełniła funkcję prezesa szczecińskiego Stowarzyszenia „Katyń”, jednocześnie była członkinią Rady Federacji Rodzin Katyńskich. Została uhonorowana Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, nagrodą Prezesa IPN „Świadek Historii” oraz innymi odznaczeniami[7].
Jan Gruner[edytuj | edytuj kod]
Jan Gruner (ur. 26 stycznia?/7 lutego 1885 w Mariampolu, pow. słonimski, zm. 15 marca 1963) – syn Lucjana Pawła i Stefanii Ewy z Nowickich[8]. Uczył się w szkole realnej w Lipawie, a następnie w latach 1905-1911 studiował na Wydziale Handlowym Politechniki Ryskiej[9], który ukończył z tytułem magistra inżyniera. Podczas studiów dołączył do Polskiej Korporacji Akademickiej Welecja i zainteresował fotografią[10]. Będąc niewiele młodszy od Jana Bułhaka, należał do pierwszego pokolenia polskich fotografów. Współpracował m.in. z „Tygodnikiem Illustrowanym”[11] i „Ziemią”[12]. W roku 1924 zasiadał w Radzie Szkolnej Powiatowej w Opocznie[9]. W 1934 opatentował projekt pistoletu automatycznego[13][14] i zabiegał o wdrożenie go do produkcji. Mimo widocznych zalet projekt nie przyjął się jednak ani w wojsku, ani w policji, ponieważ na szeroką skalę korzystano już wówczas z Visów[15]. W 1943 roku Jan Gruner został wywłaszczony przez Niemców z majątku w Mariampolu[16]. Po wojnie osiadł w Łęgach w województwie szczecińskim. Pracował w Szczecińskiej Fabryce Motocykli[17].
Julian Gruner[edytuj | edytuj kod]
Archiwalia[edytuj | edytuj kod]
W 2017 roku Ewa Gruner-Żarnoch przekazała spuściznę rodzinną szczecińskiemu oddziałowi Instytutu Pamięci Narodowej[5]. W 2023 roku albumy z fotografiami Jana Grunera zostały przez jego wnuka przekazane do digitalizacji Bolechowskiemu Archiwum Cyfrowemu[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dokumenty dot. rodu Grunerów: Fotokopia dokumentu z 1788 r. dot. nadania tytułu Kawalera Zakonu Maltańskiego Johanowi Casper de Gruner [online], Inwentarz Archiwalny IPN, sygn. IPN Sz 774/10 t. 4 [dostęp 2023-10-21] (pol.).
- ↑ Julian Gruner. Z oszczepem i stetoskopem [online], Sportowcy dla Niepodległej [dostęp 2023-10-21] (pol.).
- ↑ Adam Boniecki, Herbarz polski, t. 7, Warszawa 1904, s. 137 (pol.).
- ↑ Seweryn Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 5, Warszawa 1908, s. 24 (pol.).
- ↑ a b Tomasz Dźwigał, Z archiwum szczecińskiego oddziału IPN [online], Kurier Szczeciński, 8 kwietnia 2022 [dostęp 2023-10-21] (pol.).
- ↑ Dokumenty dot. Jana Grunera: Plan majątku Mariamopol [online], Inwentarz Archiwalny IPN, sygn. IPN Sz 774/9 t. 4 [dostęp 2023-10-22].
- ↑ Krzysztof Męciński, Zmarła dr n. med. Ewa Gruner-Żarnoch (1934-2020) – wieloletnia prezes Stowarzyszenia Katyń w Szczecinie, uhonorowana nagrodą Prezesa IPN „Świadek Historii” [online], Instytut Pamięci Narodowej, 2020 [dostęp 2023-10-21] (pol.).
- ↑ Иван Грунер, [w:] Беларусь, Гродно Метрические Книги, 1649-1915 [online], FamilySearch.org (ros.).
- ↑ a b Bartłomiej P. Wróblewski, Korporacja Akademicka Welecja 1883-1989 (Ryga, Moskwa, Warszawa) [online], Archiwum Korporacyjne, 1 kwietnia 2020 [dostęp 2023-10-20] (pol.).
- ↑ Czesław Czckierski, Wspomnienia z Rygi i o Rydze, [w:] Księga 100-lecia Welecji [online] [dostęp 2023-10-20] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-07] (pol.).
- ↑ Jan Gruner, Uroczyste otwarcie przystani wioślarskiej Akademickiego Związku Sportowego na Wiśle, „Tygodnik Illustrowany”, nr 28, 12 lipca 1924, s. 467 (pol.).
- ↑ Patkowski Aleksander Red, Drzewica. Ruiny zamku z XVI wieku. Widok od strony południowej, „Ziemia. Ilustrowany Miesięcznik Krajoznawczy”, 23 (1-2), 1938, s. 7 (por. spis ilustracji) [dostęp 2023-10-20] (pol.).
- ↑ Dokumenty dot. Jana Grunera: List wraz z kopią opisu patentowego nr 20479 wystawionego w dniu 25-10-1934 r. na nazwisko Jan Gruner. Opis patentowy dot. pistoletu automatycznego [online], Inwentarz Archiwalny IPN, sygn. IPN Sz 774/9 t. 1 [dostęp 2023-10-21] (pol.).
- ↑ Jan Gruner, Pistolet automatyczny: opis patentowy: nr 20479: k. 72 h, 5/02, Warszawa: Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, 25 października 1934 (pol.).
- ↑ Pistolet Grunera, [w:] Wielka Encyklopedia Uzbrojenia 1918-1939 [online] [dostęp 2023-10-22] (pol.).
- ↑ Dokumenty dot. Jana Grunera: Dokument dot. wywłaszczenia w 1943 r. Jana Grunera przez Niemców z majątku Mariamopol (Maryamopol) [online], Inwentarz Archiwalny IPN, sygn. IPN Sz 774/9 t. 2 [dostęp 2023-10-22].
- ↑ a b Bolechowskie Archiwum Cyfrowe, Jan Gruner [online], ZbiorySpołeczne.pl, sygn. PL_2258_04_03 [dostęp 2023-10-22] (pol.).