Góry Czerskiego (Syberia Wschodnia)
64°44′N 142°58′E/64,733333 142,966667
| |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Republika | |
| Najwyższy szczyt |
Pobieda (3003 m n.p.m.) |
| Długość |
1500 km |
 Lokalizacja Gór Czerskiego | |
Położenie na mapie Jakucji  | |
Położenie na mapie Rosji  | |
| 64°44′N 142°58′E/64,733333 142,966667
| |
Góry Czerskiego (ros. Хребет Черского) – system górski położony w azjatyckiej części Rosji (Syberia Wschodnia), w Jakucji i obwodzie magadańskim. Ciągnie się z północnego zachodu na południowy wschód, na wschód od Leny, od dolnego biegu Jany na północnym zachodzie do górnego biegu Kołymy na południowym wschodzie[1][2]. Jego długość wynosi ponad 1500 km, a szerokość od 150 do 200 km. Najwyższym szczytem jest Pobieda o wysokości 3003 m n.p.m. (według nieaktualnych danych 3147 m n.p.m.)[3].
Geografia i geologia
[edytuj | edytuj kod]Góry Czerskiego zostały wypiętrzone w mezozoiku przez orogenezę pacyficzną. Zbudowane są z różnorodnych skał osadowych intrudowanych granitami. Na południowym wschodzie góry cechuje polodowcowa rzeźba alpejska, natomiast na północnym zachodzie mają charakter rozczłonkowanego płaskowyżu. Występują tu złoża węgla, złota, cyny i innych metali[1][4].
Góry składają się z szeregu równoległych pasm. Na północy są to m.in. pasma: Kiun-Tas, Esteryktach-Tas, Niemkuczenskij chriebiet, Sielenniachskij chriebiet, Irgiczańskij chriebiet, Chadaranja, Kurundja i Kisyliach. Środkowa część to m.in. pasma: Andriej-Tas Kriaź, Góry Momskie, Tas-Chajachtach, Dogdo, Okrajnij chriebiet, Czemałginskij chriebiet, Czibagałachskij chriebiet, Oniolskij chriebiet, Borong, Neldenginskij chriebiet, Porożnyj chriebiet, Siljapskij chriebiet i Ulczańskij chriebiet. W południowej części Gór Czerskiego znajdują się m.in. pasma: Ułachan-Czistaj (ze szczytem Pobieda), Tas-Kystabyt, Czerge, Polarnij chriebiet, Nengedźek, Angaczak i Grzęda Borolochska. Przedłużeniem łańcucha, już za Kołymą, jest pasmo Majmandźynskij chriebiet[4][1].
Wiele rzek, w tym Jana, górna Kołyma, Sielenniach, Moma, Indigirka i ich dopływy przecinają grzbiety w bardzo wąskich, często bagnistych dolinach[5][6].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Roślinność strefowa. Do 400 – 1100 m występuje tajga modrzewiowa, wyżej do 2000 m rosną karłowate limby i tundra kamienista. Najwyższe części gór pokryte są lodowcami. Jest ich 372 o łącznej powierzchni 155 km kw. Największe z nich to: Lednik Cariegradskogo, Lednik Obruczewa, Lednik Sumgina i Lednik Mielnikowa[1][5].
Fauna jest słabo zbadana. Z ssaków żyją tu m.in. niedźwiedzie brunatne, lisy, gronostaje, wilki, rysie, rosomaki, owce śnieżne i świstaki[7][8].
Dużą część Gór Momskich i pasma Ułachan-Czistaj zajmuje park krajobrazowy „Momskij” (2175,6 tys. ha).
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Klimat kontynentalny charakteryzujący się gwałtownymi wahaniami temperatury. Zimą w środkowej części Gór Czerskiego średnia styczniowa temperatura w dolinach spada do -45 °C. Czasami mrozy mogą osiągać -65 °C. Latem średnia temperatura w lipcu wynosi + 15 °C. Okres bez mrozu jest bardzo krótki – 40–90 dni[8].
Historia odkryć
[edytuj | edytuj kod]Pierwszym naukowcem który dotarł do Gór Czerskiego był Polak Jan Czerski, geolog i geograf, zesłaniec z 1863 roku. W 1891 roku rozpoczął on ekspedycję w rejon rzek Kołyma i Indygirka. Zmarł podczas tej wyprawy (w 1892 roku) w dolnym biegu Kołymy[9].
Od 1924 roku Siergiej Obruczew, geolog, syn Władimira Obruczewa, badał obszary Syberii w dorzeczu Indigirki i Kołymy, słabo poznane na początku XX wieku. Ekspedycje pod jego kierownictwem zgromadziły dużą ilość danych dotyczących orografii, geomorfologii i tektoniki regionu. Opracowano wtedy schematy i mapy, które Obruczew przedstawił Związkowi Geograficznemu ZSRR i zaproponował nazwanie wszystkich formacji górskich w tym regionie Górami Czerskiego na cześć Jana Czerskiego[9]. W paśmie Czemałgińskij chriebiet znajduje się szczyt Pik Czerskoj (2168 m) nazwany na cześć żony Jana Czerskiego, Mawry Czerskiej[1].
Do chwili obecnej Góry Czerskiego są dość mało poznane. Rzadko pojawiają się tam również alpiniści i turyści[1]. Góra Pobieda, najwyższy szczyt Gór Czerskiego, został odkryty dopiero podczas zdjęć lotniczych w 1945 roku i pierwotnie nosił imię Ławrientija Berii, twórcy gułagów, których dużo znajdowało się w południowej części Gór Czerskiego (obwód madagański). Wspinacze zdobyli górę Pobieda po raz pierwszy w 1966 roku[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Góra Czerskiego – najwyższy szczyt Gór Bajkalskich
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, t. 2 Góry Azji, Katowice: Wydawnictwo STAPIS, 2005, ISBN 83-88212-42-7.
- ↑ Nowa Encyklopedia powszechna PWN, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11097-X.
- ↑ Хребет Черского [online] [dostęp 2019-01-27] (ros.).
- ↑ a b Хребет Черского [online], Планета Земля [dostęp 2019-01-27] (ros.).
- ↑ a b Черского хребет - это... Что такое Черского хребет? [online], Словари и энциклопедии на Академике [dostęp 2019-01-27] (ros.).
- ↑ Хребет Черского [online], Великая Россия, 21 stycznia 2013 [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-27].
- ↑ По-Сибири — Хребет Черского: характеристика, тектоника и геология, рельеф, климат, гидрография [online], posibiri.ru [dostęp 2019-01-27].
- ↑ a b О парке, Аан Айылгы [online] [dostęp 2019-01-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-29] (ros.).
- ↑ a b Хребет Черского, Открытие XX столетия [online], Атлас, Города и страны, моря и океаны. Вокруг Света, Тайны ХХ века, Целый мир в твоих руках [dostęp 2019-01-27] (ros.).
- ↑ ХРЕБЕТ ЧЕРСКОГО (Восточная Сибирь). 100 великих географических открытий [online], info.wikireading.ru [dostęp 2019-01-27].