Henryk Michał Kamieński
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Majątek | |
| Rodzice |
Henryk Ignacy Kamieński, Franciszka z Kochanowskich |
| Małżeństwo |
Luiza Wittwer |
| Krewni i powinowaci | |
| Odznaczenia | |
| Złoty Krzyż Zasługi | |
Henryk Michał Kamieński herbu Ślepowron[1] pseudonim Filaret Prawdowski (ur. 24 lutego 1813 w Warszawie, zm. 14 stycznia 1866 w Algierze[2]) – polski ekonomista, filozof, publicysta, teoretyk ruchu rewolucyjno-demokratycznego (Związek Narodu Polskiego), pisarz filozoficzny i ekonomiczny. Syn generała Henryka Ignacego i Franciszki z Kochanowskich. Był kuzynem Edwarda Dembowskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo spędził w dzierżawionym przez ojca majątku Ruda koło Chełma. Kształcił się początkowo w domu, a w latach 1828-1830 w liceum w Warszawie. Rozpoczęte w 1830 r. studia na wydziale prawa uniwersytetu wrocławskiego przerwał wybuch powstania listopadowego, w którym wziął udział jako adiutant Michała Radziwiłła i Jana Skrzyneckiego. Ranny w bitwie pod Warszawą, odznaczony Złotym Krzyżem Wojskowym, powrócił do Rudy, którą w 1836 r. nabył na własność. Tu oddał się studiom nad literaturą społeczną, filozoficzną, ekonomiczną i polityczną. Jako publicysta debiutował w 1842 r. na łamach „Biblioteki Warszawskiej”. Odbył podróże do Kijowa, Poznania, w 1840 r. zwiedził Niemcy, Francję i Włochy. W 1842 r. nawiązał kontakt ze Związkiem Narodu Polskiego. Rozwinął szeroką działalność propagandową i polityczną, należał do grupy „entuzjastów”, był członkiem tajnych związków w Kongresówce.
W 1845 został aresztowany, a następnie zesłany na 3 lata do Wiatki. W 1850 r. powrócił do Rudy, gdzie w 1851 r. oczynszował włościan. W tym samym roku z powodu gruźlicy wyjechał do Szwajcarii, gdzie ożenił się z Luizą Wittwer. W 1853 r. uzyskał obywatelstwo szwajcarskie. W latach 1860–1861 wydawał w Genewie i w Berlinie czasopismo „Prawda”. Zmarł 14 stycznia 1866 r. w Algierze.
Poglądy polityczne
[edytuj | edytuj kod]Po początkowej sympatii dla obozu Adama Czartoryskiego ostatecznie związał się z nurtem rewolucyjnym. Uważał wyzwolenie chłopów za główny cel rewolucji społecznej i jedyny środek uzyskania niepodległości. Dążył do wybuchu „wojny ludowej”, tj. jednoczesnego zrywu wszystkich warstw społecznych przeciw zaborcy. Zajmował go przede wszystkim sposób uświadomienia mas chłopskich. W odróżnieniu od innych rewolucjonistów nad konspirację przedkładał długotrwałą, zmasowaną akcję propagandową, która za pośrednictwem inteligencji i szlachty miałaby dotrzeć do każdej wsi. W przeciwieństwie do wielu ówczesnych działaczy rewolucyjno-demokratycznych, Kamieński interesował się także tzw. stanem średnim, którego rola w czasie wojny o niepodległość mogła być znaczna z uwagi na fakt, że miasta były siedzibami władz zaborczych. Będąc świadomym, że część szlachty może nie chcieć uwłaszczenia chłopów, chciał ogłosić karę śmierci dla przeciwników rewolucji. Pod koniec życia jego poglądy uległy złagodzeniu. Hasło rewolucji społecznej zastąpił wezwaniem do solidaryzmu społecznego, apoteozował tradycje szlacheckie (w ich wymiarze samorządowo-demokratycznym), ostrzegał przed walką zbrojną, dopuszczał nawet stały związek z Rosją pod warunkiem demokratyzacji tej ostatniej. Z entuzjazmem jednak przyjął wybuch powstania styczniowego, powracając wówczas do rozwijanej kilkanaście lat wcześniej koncepcji "wojny ludowej".
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]- Filozofia ekonomii materialnej ludzkiego społeczeństwa, tom 1, tom 2, Poznań 1843-1845.
- O prawdach żywotnych narodu polskiego, Bruksela 1844.
- Katechizm demokratyczny, czyli opowiadanie słowa ludowego, Paryż 1845.
- Stan średni i powstanie [powst. 1845], Warszawa 1982.
- Pamiętnik [powst. 1852-1853], wyd. pt. Pamiętniki i wizerunki, Wrocław 1951.
- Pan Józef Bojalski, dziedzic dóbr Osin z przyległościami, cz.1, Poznań 1854.
- Rosja i Europa. Polska. Wstęp do badań nad Rosją i Moskalami, Paryż 1857.
- Demokracja w Polszcze. Wstęp do prac nad wyswobodzeniem Polski, Genewa 1858.
- Wojna ludowa, Bendlikon 1866.
- Wybór pism, oprac. P. Hoffman, Warszawa 1948.
- Wybór pism, Warszawa 1953.
- Postęp to życie. Wybór pism, oprac. S. Filipowicz, Warszawa 1980.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny. T. 2, I-Me. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001, s. 78-79. ISBN 83-02-08101-9.
- B. Baczko, Problemy historyzmu w filozofii społecznej Henryka Kamieńskiego, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 4 (1959), s. 101-149.
- Z. Poniatowski, O poglądach społeczno-politycznych Henryka Kamieńskiego, Warszawa 1955.
- Polski słownik biograficzny, t. 11, Wrocław 1964-1965.
- A. Walicki, Henryk Kamieński, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. 1: 1831-1863, red. A. Walicki, Warszawa 1973, s. 514-544.
- Zbigniew Opacki: Barbaria rosyjska. Rosja w historiozofii i myśli politycznej Henryka Kamieńskiego. Gdańsk: Wydawnictwo Marpress, 1993. ISBN 83-85349-14-06..
- K. Wołodźko, Henryk Kamieński’s Question about Russia: between Philosophy of History and Social Philosophy, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, 52 (2007).
- Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe (1770-1945), vol. 2: National Romanticism – The Formation of National Movements, ed. B. Trencsényi, M. Kopeček, Central European University Press, Budapest 2007, s. 221-227.
- Piotr Kuligowski, Polityczny wymiar koncepcji wojny ludowej Henryka Kamieńskiego w kontekście debat połowy lat czterdziestych XIX w., "Przegląd Historyczny", T. CVIII, 2017, Z. 3, s. 531-555.
- Elwira Kosnarewicz: Kamieński Henryk Michał. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 107-108.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje i rękopisy Henryka Michała Kamieńskiego w bibliotece Polona