Herb Piastów dolnośląskich

Herb Piastów dolnośląskich – herb dynastii Piastów, rządzących księstwami Dolnego Śląska. Stanowiła go tarcza herbowa o złotym polu z czarnym orłem ze srebrną przepaską sierpową biegnącą przez skrzydła i pierś orła, która była zwieńczona krzyżem^[1].

Herb ten z czasem stał się godłem całego Dolnego Śląska^[1]. Symbolizuje Śląsk w herbach wielu jednostek administracyjnych, a także miast i gmin.

Orzeł nie był ukoronowany, jednakże w późniejszych stylizacjach herbów związanych z regionem dodawano na głowie złotą koronę.

Historia

Po raz pierwszy herb został umieszczony na pieczęci pieszej Henryka II Pobożnego, której używał w latach 1224–1240. Na otoku pieczęci znajdował się napis w tłumaczeniu: Pieczęć Henryka, syna księcia Śląska. Pieczęci tej używał za życia ojca (do 1238), a także po jego śmierci gdy odziedziczył księstwo^[1].

Herb ten widniał także na pieczęciach kolejnych książąt Dolnego Śląska^[1]:

książąt wrocławskich: Henryk III Biały, Henryk IV Prawy,
książąt legnickich: Bolesław II Rogatka, Henryk V Brzuchaty, Bolesław III Rozrzutny,
książąt głogowskich: Konrad I głogowski, Henryk III,
książąt świdnickich, jaworskich i ziębickich: Bolko I Surowy, Bernard, Henryk I, Bolko II Mały.

Herb był używany przez większość książąt dolnośląskich w drugiej połowie XIV w., jednakże niektórzy nie dodawali do sierpowej przepaski krzyża. Miało to miejsce w księstwie oleśnickim i brzeskim. W miarę większego podziału Śląska przyjmowano także inne barwy orła. W księstwie świdnickim w srebrnym polu znajdował się przepołowiony czarno-czerwony orzeł z przepaską, a w księstwie ziębickim czerwono-czarny orzeł z przepaską^[2].

Herb księcia brzeskiego Ludwika I, z Herbarza Geldrii (ok. 1370–1395)
Herb w Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)
Herb księcia żagańskiego Baltazara z Wernigeroder Wappenbuch (ok. 1475–1500)
Herb księstwa śląskiego z mapy Willema i Johanna Blaeu (ok. 1645)
Herb suwerennego księcia śląskiego z herbarza szlachty śląskiej (1847)

Motyw w herbach regionalnych

Godło Piastów dolnośląskich przyjęły do swoich herbów miasta, wsie, gminy, a także powiaty Dolnego Śląska podkreślając swą przynależność do regionu lub związki z panującymi książętami. Herb Piastów dolnośląskich jest jednym z elementów tożsamości regionu Dolnego Śląska. Herb przyjęły władze Królestwa Prus w herbach dużych jednostek administracyjnych jak pruska prowincja Śląsk, prowincja Dolny Śląsk, a także władze Cesarstwa Austriackiego w herbie prowincji Śląsk Austriacki.

W latach międzywojennych herb przyjęto do herbu średniego i wielkiego Czechosłowacji. Także w 1993 r. w herbie Czech umieszczono w jednym polu czarny orzeł ze zgorzelcem i koroną na głowie, symbolizującą Śląsk^[3] (w heraldyce czeskiej cz. orel posiada dwie głowy, a cz. orlice jedną^[4]). Herb ten znajduje się również w niektórych herbach miast Śląska Czeskiego (m.in. Jabłonkowa).

W 1957 r. przyjęto herb Liechtensteinu, na którym znajduje się ukoronowany orzeł symbolizujący Śląsk^[5]. Nawiązuje on do księstwa opawskiego i karniowskiego, których władcą został Karol I Liechtenstein w 1613 i 1623 roku^[6].

Konstytucja Saksonii z 1992 r. zezwala równoprawnie z symbolami saskimi korzystać z herbu Dolnego Śląska na terenie śląskiej części kraju związkowego^[7]. Stanowi jeden z elementów herbu powiatu Görlitz.

Herb przyjęto do herbów następujących jednostek administracyjnych:

Herb Śląska Austriackiego autorstwa Hugo Ströhla
Herb w godle pruskiej prowincji Śląsk
Mały herb pruskiej prowincji Śląsk
Herb prowincji Dolny Śląsk
Herb Liechtensteinu (1957)
Herb Czech (1993)
Herb kraju ołomunieckiego (2000)
Herb kraju morawsko-śląskiego
Herb województwa dolnośląskiego

Motyw w herbach miejskich

Przykłady użycia herbu Piastów dolnośląskich w herbach miast:
Herb Wrocławia
Herb Zielonej Góry
Herb Lubina
Herb Głogowa
Herb Nowej Soli
Herb Bolesławca
Herb Zgorzelca
Herb Żagania
Herb Żytawy
Herb Świebodzina
Herb Sulechowa
Herb Złotoryi
Herb Namysłowa
Herb Jelcza-Laskowic
Herb Ząbkowic Śląskich
Herb Chojnowa
Herb Szprotawy
Herb Krosna Odrzańskiego
Herb Jesionika
Herb Środy Śląskiej
Herb Ziębic
Herb Polkowic

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 87. ISBN 83-7311-601-X.
↑ Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 88. ISBN 83-7311-601-X.
↑ 3/1993 Sb. o státních symbolech České republiky. Ministerstvo vnitra. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).
↑ Helena Znojemská, Zdeněk Tábor Dražovický: Zvířata. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).
↑ Flag, coat of arms, symbol – Fürstentum Liechtenstein. Księstwo Liechtenstein. [dostęp 2022-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-28)].
↑ Herbert Haupt: Liechtenstein, Karl I. von – Historisches Lexikon. 31.12.2011. [dostęp 2022-10-27]. (niem.).
↑ Verfassung des Freistaates Sachsen vom 27. Mai 1992. Sächsischer Landtag. [dostęp 2011-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-17)]. (niem.).

[Znamierowski87-1] Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 87. ISBN 83-7311-601-X.

[Znamierowski88-2] Alfred Znamierowski: Insygnia, symbole i herby polskie : kompendium. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 88. ISBN 83-7311-601-X.

[3] 3/1993 Sb. o státních symbolech České republiky. Ministerstvo vnitra. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).

[4] Helena Znojemská, Zdeněk Tábor Dražovický: Zvířata. [dostęp 2011-01-07]. (cz.).

[5] Flag, coat of arms, symbol – Fürstentum Liechtenstein. Księstwo Liechtenstein. [dostęp 2022-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-28)].

[6] Herbert Haupt: Liechtenstein, Karl I. von – Historisches Lexikon. 31.12.2011. [dostęp 2022-10-27]. (niem.).

[7] Verfassung des Freistaates Sachsen vom 27. Mai 1992. Sächsischer Landtag. [dostęp 2011-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-17)]. (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]