Herbatnik
Herbatnik – pieczony produkt konsumpcyjny, posiadający formę małych i twardych, czasami słodzonych ciasteczek na bazie mąki, tłuszczu (np. masła), cukru i środków spulchniających.
Typy, rodzaje i odmiany herbatników[edytuj | edytuj kod]
Herbatniki to rodzaj pieczywa cukierniczego trwałego, o strukturze drobnoporowatej lub wielowarstwowej, z ciasta nielaminowanego lub laminowanego na bazie mąki, tłuszczu (np. masła), cukru i środków spulchniających wzbogaconego dodatkami smakowo-zapachowymi[1].
Wyróżnia się dwa typy herbatników: laminowane i nielaminowane, które dzielą się na dwa rodzaje: przekładane i nieprzekładane nadzieniem. Wśród herbatników przekładanych nadzieniem wyróżnia się następujące odmiany ze względu na nadzienie: cukrowo-tłuszczowe, pralinowe, z jąder nasion oleistych. Herbatniki laminowane nieprzekładane dzielą się na: cukrowe, mało cukrowe i bezcukrowe, a nielaminowane na cukrowe, cukrowo-biszkoptowe, mało cukrowe i bezcukrowe[1]. Jedną z odmian herbatników laminowanych są krakersy[2].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Wyraz herbatnik, kojarzy się z napojem herbacianym, wraz z którym bywa serwowany podczas niezobowiązujących spotkań towarzyskich.
Brytyjski biscuit i amerykański cookie[edytuj | edytuj kod]
W języku angielskim słowo biscuit odnosi się do dwóch różnych produktów – w amerykańskiej odmianie języka angielskiego biscuit oznacza mały, miękki wypiek, przypominający scone, natomiast w brytyjskiej odmianie języka angielskiego biscuit to herbatnik[3]. Różnica w znaczeniu związana jest z etymologią słowa "biscuit".
Średniofrancuskie słowo bescuit pochodzi od łacińskich słów bis (dwa razy) i coctus – imiesłów przymiotnikowy bierny od czasownika coquere (gotować)[3], a co za tym idzie, oznacza "dwa razy gotowane". Nazwa ta nawiązuje do sposobu ich przyrządzania – ciastka były pierwotnie wytwarzane w dwukrotnym procesie obróbki termicznej: najpierw pieczone, a następnie suszone w „wolnym piecu”. Termin ten został adaptowany do języka angielskiego w XIV wieku[4]. Słowo "bisquite" w średnioangielskim oznaczało twardy, dwa razy pieczony produkt.
Wypiek ten znany jest w całej Europie, pod następującymi nazwami:
- Biscotti w średniowiecznym włoskim
- Bescuit w języku francuskim
- Zwieback w języku niemieckim
- Bisquit w języku niderlandzkim
- Galleta w języku hiszpańskim
- Herbatnik w języku polskim
Od ok. 1703 w języku niderlandzkim twarde ciastko podobne do herbatnika nazywano koekje, co jest zdrobnieniem słowa koek (ciastko)[5]. Może to być związane z rosyjskim lub ukraińskim tłumaczeniem, gdzie nazwę ciasteczek do herbaty – biszkoptów, tłumaczono jako biscuit.
Różnica między wtórnym holenderskim słowem a tym pochodzenia łacińskiego wynika z różnych technologii pieczenia ciasta – herbatników i biszkoptów. Ponadto, biscuit to również rodzaj piernika, jakim są herbatniki imbirowe.
Kiedy Europejczycy zaczęli emigrować do Stanów Zjednoczonych, doszło do kolizji znaczeniowej. Takie samo określenie oznaczało różniące się produkty w zależności od grupy etnicznej. Dla ujednoznacznienia, po amerykańskiej wojnie o niepodległość przeciw Brytyjczykom, przyjęto w amerykańskiej wersji języka angielskiego słowo cookie, dla odróżnienia od maleńkich chlebków wypiekanych na zaczynie, bardzo popularnych w południowych stanach USA, które pozostały przy swojej zwyczajowej nazwie biscuit.
Zalety w przechowalnictwie[edytuj | edytuj kod]
Walory odżywcze, oraz łatwość przechowywania i przenoszenia, oraz długotrwałość przydatności do spożycia, sprawiły, że herbatnik stał się rodzajem żywności przydatnym na długich trasach, w szczególności na morzu.
Herbatniki jako składowa racji żywnościowej w angielskiej marynarce wojennej[edytuj | edytuj kod]
Podczas wojny z hiszpańską Armadą w 1588 roku, dzienna dieta na pokładzie angielskiego statku Royal Navy przewidywała herbatniki plus 1 galon piwa[6]. Za panowania królowej Wiktorii, herbatniki nadal stanowiły ważną część żeglarskiej diety, lecz były już produkowane przez specjalistyczne maszyny. W 1814 herbatniki w diecie żeglarskiej zastąpiły żywność konserwowana[6]. Konserwy z wołowiny w puszkach zostały oficjalnie wprowadzone do Royal Navy w 1847 roku jako racje żywnościowe, redukując podstawową w tym zakresie, dotychczasową rolę herbatników.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Danuta Kołożyn-Krajewska, Tadeusz Sikora: Towaroznawstwo żywności. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2007, s. 191. ISBN 978-83-02-09150-6.
- ↑ Danuta Kołożyn-Krajewska, Tadeusz Sikora: Towaroznawstwo żywności. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2007, s. 262. ISBN 978-83-02-09150-6.
- ↑ a b Oxford University Press: Oxford Dictionaries: biscuit. [dostęp 2010-08-07]. (ang.).
- ↑ Merriam-Webster Dictionary: Biscuit. [dostęp 2010-08-05]. (ang.).
- ↑ Obecnie herbatnik w języku holenderskim to kaakje