Hetman Żółkiewski (1885)

Hetman Żółkiewski

Historia
Wodowanie	1885
Zamówiony dla Rosyjska Carska MW
Nazwa	„Zwiezda”
Marynarka Wojenna (II RP)
Nazwa	„Hetman Żółkiewski”
Wejście do służby	1921
Los okrętu	samozatopiony 1939
Dane taktyczno-techniczne
Długość	25 metrów
Szerokość	3,5 metra
Zanurzenie	0,6 metra
Napęd
maszyna parowa (60 KM)
Prędkość	10 km/h
Uzbrojenie
2 ckm kal. 7,92 mm

Hetman Żółkiewski – parowiec zwodowany w 1887 roku jako transportowiec rzeczny, a potem holownik polskiej Flotylli Pińskiej.

Historia przedwojenna

Parowiec zbudowano w 1887 r. w Warszawie dla przedsiębiorstwa Żegluga Parowa Maurycego Fajansa pod nazwą Henryk. Statek mieścił ok. 150 pasażerów i 25 ton ładunku. Pod koniec XIX w. został sprzedany w głąb Rosji, gdzie jego właścicielem zostało Towarzystwo Fastowskiej Kolei Żelaznej. Od 1899 r. był eksploatowany na Prypeci jako Zwiezda.

Statek został zdobyty przez Polaków 27 kwietnia 1920 roku w Czarnobylu nad Prypecią na terenie dzisiejszej północnej Ukrainy, podczas polsko-ukraińskiej ofensywy na Kijów i wszedł w skład tworzącej się Flotylli Pińskiej. Po kilku tygodniach został samozatopiony w Pińsku, podczas ofensywy bolszewickiej, ale szybko został podniesiony przez sowietów.

Został odzyskany przez Polaków jesienią 1920 r. i początkowo służył jako pływające koszary, ale w maju 1921 r. uruchomiono maszynę parową i nadano mu nazwę Gwiazda, a jego pierwszym dowódcą został kmdr por. Dominik Małecki. W kwietniu 1922 r. okręt został zakwalifikowany jako uzbrojony holownik Flotylli Pińskiej i otrzymał nazwę ORP Hetman Żółkiewski.

W tym czasie okręt był uzbrojony w 2 ckm-y. Losy jednostki w latach 1922–1923 nie są znane z powodu braku dokumentacji. Był w tym czasie prawdopodobnie używany przez Flotyllę Wiślaną. Wiadomo, że pod koniec lipca 1923 roku okręt należący do Flotylli Wiślanej brał udział w wydobyciu krypy zatopionej na toruńskim torze wodnym, potem jednostka pełniła rolę holownika portowego w Toruniu. Na początku sierpnia 1923 roku statek powrócił do Pińska i widniał w spisie jednostek do roku 1929 włącznie.

Po remoncie w 1925 r. został ponownie zakwalifikowany jako holownik. Na początku lat trzydziestych XX w. przekazany został Batalionowi Mostowemu z Kazunia, gdzie służył do wybuchu kampanii wrześniowej. W kwietniu 1939 roku po przeprowadzeniu niewielkich modyfikacji w stoczni w Modlinie przydzielony do formowanego właśnie Oddziału Wydzielonego Rzeki Wisły jako pływający punkt dowodzenia pod nazwą „Hetman Żółkiewski”. Około 21 czerwca przebazowany został do Torunia. Od 6 lipca stacjonował w Brdyujściu. Po wybuchu wojny statek wraz z pozostałymi jednostkami Oddziału Wydzielonego wycofał się w górę Wisły, holując do Włocławka 3 barki z żywnością. Pozostawił je we Włocławku, dalej holując tylko krypę węglową o oznaczeniu „K-6”.

Załoga

• Kapitan żeglugi śródlądowej Bolesław Lipski
• Dowódca Oddziału Wydzielonego Rzeki Wisły kmdr ppor. Roman Kanafoyski
• 20–25 marynarzy oficerów i podoficerów
• 5 osób cywilnych

9 września wieczorem „Hetman Żółkiewski” wraz z holowaną krypą został zatopiony przez własną załogę, gdyż nie było szans na pokonanie odcinka rzeki przepływającego przez odległy o 3–4 km Wyszogród, zajęty i broniony przez oddziały niemieckie. Statek był jednym z wielu zatopionych w pierwszych tygodniach walk z powodu odcięcia pewnych odcinków rzek przez oddziały niemieckie.