Iryna Wilde
| |
| Imię i nazwisko |
Daryna Dmytriwna Makohon (ukr. Дарина Дмитрівна Макогон) |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki |
opowiadanie, powieść, przekład |
| Ważne dzieła | |
|
„Sestry Riczynśki” (Siostry Riczyńskie) | |
| Odznaczenia | |
 
| |
| Nagrody | |
| |
Iryna Wilde, właśc. Daryna Dmytriwna Makohon, ukr. Іри́на Ві́льде, Дарина Дмитрівна Макогон, (ur. 5 maja 1907 w Czerniowcach, zm. 30 października 1982 we Lwowie) – ukraińska pisarka. Była córką pisarza Dmytro Makohona oraz matką orientalisty i tłumacza Jaremy Połotniuka.
W roku 1923 opuściła przyłączone do Rumunii Czerniowce. Uczęszczała do gimnazjum w Stanisławowie. W 1928 roku została studentką filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Studia musiała jednak przerwać na czwartym roku z przyczyn finansowych[1].
W roku 1930 debiutowała opowiadaniem „Powist’ żyttia” (Powieść życia), wydrukowanym w czasopiśmie „Diło”[1].
W latach 1933-1939 pracowała w Kołomyi jako nauczycielka, była też współpracownikiem czasopisma „Żinocza dola” ukazującego się w Kołomyi.
Pierwsza powieść pisarki pt. „Wikna nawstiż” (Okna na oścież, 1934) ukazywała się na łamach pisma „Żinocza Dola”. Pierwszą powieścią wydaną w formie odrębnej książki był utwór „Metełyky na szpylkach” („Motyle na szpilkach”, 1936)[1]. W tym samym roku ukazały się powieści "Bje wośma" oraz zbiór nowel "Chymerne serce". Przed II wojną światową ukazała się jeszcze powieść „Pownolitni dity” (Pełnoletnie dzieci, 1939)[1]. Pierwsze utwory Iryny Wilde w niebanalny sposób opisywały życie i problemy młodzieży, proces dojrzewania młodych ludzi oraz ich drogę do dorosłego życia. Powieści szybko zdobyły uznanie krytyków ze względu na oryginalność tematyki oraz umiejętność przekonującej konstrukcji świata przeżyć wewnętrznych bohaterów[1].
W 1934 pisarka poślubiła leśnika Jewhena Połotniuka, który zginął 23 października 1943 w Worochcie z rąk Niemców za pomoc partyzantom Sidora Kowpaka[2]. Ze względu na to wydarzenie Sidor Artiemiewicz Kowpak przez całe życie czuł się zobowiązany pomagać pisarce i nie raz wstawiał się w późniejszym czasie przed władzami za jej synem Maksymem, którego władze radzieckie oskarżały o nacjonalizm[2]. Po śmierci męża Iryna Wilde przeniosła się z dziećmi do Lwowa.
W czasach radzieckich pisarka tworzyła szkice, opowiadania i powieści, które dotyczyły jednak zupełnie innych tematów i wprowadzały w życie postulaty, jakie stawiała twórcom metoda socrealizmu. Pierwszą powieścią Wilde, w której wyraźniej zaznaczył się nowy kierunek, był utwór „Ti z Kowalśkoji”, opowiadający o losach komunistycznego rewolucjonisty działającego w Galicji, na ukraińskim obszarze etnograficznym znajdującym się w granicach II RP. Zgodnie z zasadami estetyki socrealistycznej pisarka ukazuje proces formowania się świadomości socjalistycznej wśród młodzieży robotniczej, wywołany różnymi przyczynami społeczno-politycznymi[3].
W latach 1945-1949 Iryna Wilde była specjalnym korespondentem dziennika „Prawda Ukrainy”. W roku 1947 została posłanką Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR. W roku 1940 została członkiem Związku Literatów ZSRR.
W roku 1965 otrzymała nagrodę im. Szewczenki za powieść „Sestry Riczynśki” (Siostry Riczyńskie). To właśnie ten dwutomowy utwór wzniósł pisarkę, zdaniem Bohdana Romanenczuka, na wyżyny literatury socrealistycznej[4]. Iryna Wilde pisała ten utwór przez ponad ćwierć wieku, gdyż prace nad nim rozpoczęły się już w 1937[2]. Osią utworu jest życie pięciu córek greckokatolickiego kapłana Arkadija Riczyńskoho oraz ich dostosowywanie się do nowej rzeczywistości po nagłej śmierci ojca, co równoznaczne jest z utratą dotychczasowego wygodnego życia. Utwór ten, mimo iż otrzymał główną ukraińską nagrodę literacką, przez wiele następnych lat wyłączony był z obiegu wydawniczego. Okazało się bowiem, iż autorka nawet w warunkach ówczesnej cenzury zdołała przemycić do swojej powieści takie elementy, jak wzmianka o wielkim głodzie, represjach, a także nakreślić elementy pozytywnego obrazu ukraińskiego nacjonalisty[5].
Pod koniec lat 70. pisarka osiedliła się na ulicy Czumackiej we Lwowie. W tym też mieście zmarła. Została pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Opowiadania i nowele[edytuj | edytuj kod]
- 1930 Powist' żyttia
- 1936 Chymerne serce (zbiór nowel)
- 1946 Istorija odnoho żyttia
- 1949 Steżynamy żyttia (zbiór opowiadań)
- 1950 Opowidannia
- 1953 Kury
- 1955 Na porozi
- 1958 Ty mene ne lubyw
- 1961 Żyttia tilky poczynajet'sia
- 1961 Trojandy i ternia (zbiór opowiadań)
- 1964 Liudśke tepło
Powieści[edytuj | edytuj kod]
- 1934 Wikna nawstiż
- 1936 Metełyky na szpylkach
- 1936 Bje wośma
- 1939 Pownolitni dity
- 1947 Ti z Kowalśkoji
- 1952 Pownolitni dity (nowa redakcja)
- 1964 Sestry Riczynśki
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Б. Романенчук: Азбуковник – Енциклопедія української літератури, т. 2. Філаделфія: 1974, s. 154.
- ↑ a b c Жанна Попович: «Сестер Річинських» Дарія Полотнюк писала чверть віку. Gazeta.ua, 2007-11-01. [dostęp 2014-01-29]. (ukr.).
- ↑ Б. Романенчук: Азбуковник – Енциклопедія української літератури, т. 2. Філаделфія: 1974, s. 155-156.
- ↑ Б. Романенчук: Азбуковник – Енциклопедія української літератури, т. 2. Філаделфія: 1974, s. 157.
- ↑ Наталя Дудко: «Сестри Річинські»: про людське серце і не тільки. Львівска газета Ратуша. [dostęp 2014-01-29]. (ukr.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Prochasko J., Das Czernowitz meiner Großtante [w]: Mythos Czernowitz, Deutsches Kulturforum 2008, s. 137-149, ISBN 978-3-936168-25-9.
- Романенчук Б., Азбуковник – Енциклопедія української літератури, т. 2, Філаделфія 1974, s. 154-158.