Japońskie okręty podwodne typu C

Okręty podwodne typu C

Kraj budowy	Japonia
Zbudowane	11
Użytkownicy	Dai-Nippon Teikoku Kaigun
Służba w latach	1940-1945
Uzbrojenie:
1 lub 2 działa kal. 140 mm 2 działka plot. kal. 25 mm
Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe	8 lub 6 kal. 533 mm
Załoga	94−95 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	2184 lub 2095 ts (standardowa)
• w zanurzeniu	3561/3564/3644 ts
Zanurzenie testowe	100 m
Długość	109,3 lub 108,7 m
Szerokość	9,0 – 9,3 m

Okręty podwodne typu C (jap. 巡潜丙型 Junsen Hei-gata) – japońskie duże okręty podwodne (krążowniki podwodne) okresu II wojny światowej. Budowane w trzech, różniących się szczegółami konstrukcyjnymi, podtypach, określanych w literaturze zachodniej jako C lub C1 (jap. 丙型 Hei-gata), C2 i C3 lub C Mod. (jap. 丙型改 Hei-gata Kai), były wprowadzane do służby w Marynarce Wojennej Imperium w latach 1940–1944. Ponadto planowano budowę długiej serii ulepszonych okrętów, określanych jako typ C4, V22B lub typ 379 (jap. 第379号艦型 Dai-379-Gō kan-gata), ale została ona anulowana w 1943 roku. Pięć jednostek pierwszego podtypu było wykorzystywanych jako transportowce miniaturowych okrętów podwodnych typu Kō-hyoteki. Pod koniec wojny część ocalałych okrętów typu C przystosowano do transportu żywych torped typu Kaiten bądź używano jako podwodne transportowce.

Typ C1

Pięć krążowników podwodnych typu C1 zostało zaprojektowanych w połowie lat 30. XX wieku jako rozwinięcie pierwszych japońskich oceanicznych jednostek podwodnych typu I-7. Wraz z budowanymi równolegle jednostkami typów A (jap. 巡潜甲型 Junsen Kō-gata) i B (jap. 巡潜乙型 Junsen Otsu-gata) tworzyły wzajemnie uzupełniającą się triadę wyspecjalizowanych krążowników podwodnych. Okręty typu Hei-gata miały być nosicielami miniaturowych okrętów podwodnych, dostarczając je wraz z załogami w pobliże miejsca akcji. Były one nieco mniejsze niż okręty typów A i B, lecz znacznie większe niż podobne jednostki US Navy.

Przy długości całkowitej 109,3 m miały wyporność standardową 2184 tonangielskich (ts), pełną na powierzchni 2554 ts, zaś w zanurzeniu 3561 ts. Napęd stanowiły dwa silniki wysokoprężne o łącznej mocy 12 400 hp i silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 hp, pozwalające osiągać prędkość maksymalną 23,5 węzła na powierzchni i 8 węzłów w zanurzeniu. Zasięg wynosił 14 000 mil morskich przy prędkości 16 węzłów w marszu na powierzchni i 60 mil morskich przy 3 węzłach w zanurzeniu. Operacyjna głębokość zanurzenia została określona na 100 m. Uzbrojenie składało się z ośmiu wyrzutni torped kal. 533 mm, umieszczonych w dwóch przedziałach na dziobie, jeden nad drugim, z zapasem 20 torped Typ 95, działa kal. 140 mm i dwóch działek przeciwlotniczych kal. 25 mm. Na pokładzie rufowym, za kioskiem zainstalowano zaczepy dla miniaturowego okrętu podwodnego Kō-hyoteki.

Stępkę pod pierwszy z budowanych z programu rozbudowy floty na rok 1937 okrętów typu Hei-gata położono 15 września 1937 roku w stoczni koncernu Mitsubishi w Kobe. Wodowania odbyły się pomiędzy lipcem 1938 a listopadem 1939 roku, zaś wszystkie pięć jednostek weszło do służby w marynarce imperialnej w okresie od marca 1940 do października 1941 roku. Brały udział w ataku na Pearl Harbor, Diégo-Suarez i Sydney oraz walkach o Guadalcanal. Żadna z nich nie przetrwała wojny.

• I-16 – wodowanie 28 lipca 1938, w służbie od 30 marca 1940, stocznia Mitsubishi w Kobe. W 1943 roku przystosowany do celów transportowych przez usunięcie działa pokładowego, zmniejszenie ilości torped zapasowych i przystosowanie zaczepów do montażu łodzi desantowej Daihatsu. Zatopiony 19 maja 1944 roku w rejonie Wysp Salomona przez niszczyciel eskortowy USS „England”.
• I-18 – wodowanie 12 listopada 1938, w służbie od 31 stycznia 1941, stocznia marynarki w Sasebo. Zatopiony 11 lutego 1943 roku najprawdopodobniej na południe od Wysp Salomona przez niszczyciel USS „Fletcher” przy współdziałaniu wodnosamolotu pokładowego krążownika „Helena”.
• I-20 – wodowanie 25 stycznia 1939, w służbie od 29 września 1940, stocznia Mitsubishi w Kobe. Utracony najprawdopodobniej 10 października 1943 roku w rejonie Nowych Hebrydów.
• I-22 – wodowanie 23 grudnia 1938, w służbie od 10 marca 1941, stocznia Kawasaki w Kobe. Utracony najprawdopodobniej 1 października 1942 roku w rejonie Wysp Salomona.
• I-24 – wodowanie 12 listopada 1939, w służbie od 31 października 1941, stocznia marynarki w Sasebo. Zatopiony 11 czerwca 1943 roku przez PC-487, na północny wschód od Attu na Aleutach.

Typ C2

I-47 w bazie w Kure po zakończeniu wojny

Trzy okręty, określane w literaturze zachodniej jako typ C2, były powtórzeniem projektu Hei-gata, budowanym w ramach wojennego programu rozbudowy floty z 1941 roku w stoczni marynarki w Sasebo. Jedyną znaczącą różnicą był brak uchwytów dla miniaturowych okrętów podwodnych. Przy niemal tych samych wymiarach i wyporności standardowej ich wyporność pełna wynosiła 2557 ts na powierzchni i 3564 ts w zanurzeniu. Budowa kolejnych siedmiu jednostek typu, z programów 1941 i 1942 roku, została anulowana przed położeniem stępek. Pod koniec wojny dwa okręty zostały przebudowane na transportowce żywych torped typu Kaiten, tylko jeden z nich przetrwał do zakończenia działań.

• I-46 – w służbie od 29 lutego 1944. Zatopiony 28 października 1944 roku w rejonie Leyte na Filipinach przez amerykańskie niszczyciele „Gridley” i „Helm”.
• I-47 – w służbie od 10 lipca 1944. Pod koniec tegoż roku przystosowany do transportu czterech, od wiosny 1945 roku sześciu Kaitenów. Poddany aliantom w sierpniu 1945, został zatopiony 1 kwietnia 1946 roku.
• I-48 – w służbie od 5 września 1944. Pod koniec roku przebudowany na transportowiec żywych torped, został zatopiony w swym pierwszym rejsie w tej roli, 23 stycznia 1945 roku na zachód od Ulithi przez amerykańskie niszczyciele eskortowe „Conklyn”, „Corbesier” i „Raby”.

Typ C3

I-53 (z lewej) oraz I-58 w bazie w Kure w 1945

Kolejna seria krążowników podwodnych, określanych jako typ C zmodyfikowany (Hei-gata Kai), budowanych w ramach wojennego programu rozbudowy floty na lata 1941–1942, miała nieco zmodyfikowaną konstrukcję kadłuba i dodane drugie działo pokładowe kal. 140 mm. Uzbrojenie torpedowe zredukowano do sześciu wyrzutni z zapasem 19 torped Typ 95. Najpoważniejszą zmianą było jednak zastosowanie innego typu silników, o znacznie mniejszej mocy (wysokoprężne łącznie 4700 hp, elektryczne 1200 hp), co ograniczyło prędkość maksymalną do 17,75 węzła na powierzchni i 6,5 węzła w zanurzeniu. Zyskana przestrzeń została wykorzystana do powiększenia zapasu paliwa i pojemności akumulatorów, dzięki czemu zasięg maksymalny wzrósł do 21 000 mil morskich przy prędkości 16 węzłów, 27 000 mil przy 12 węzłach na powierzchni oraz 105 mil morskich przy 3 węzłach w zanurzeniu. Dodatkowo okręty te zostały wyposażone w chrapy.

Ukończono jedynie trzy jednostki z planowanych 45: I-52, I-53 oraz I-55, wszystkie budowane w stoczni marynarki w Kure. Budowa pozostałych została anulowana jeszcze w 1943 roku, z tym, że 25 ostatnich, z programu rozbudowy floty na 1942 rok, miało być ukończone jako kolejna modyfikacja (w literaturze zachodniej nazywana typem C4), ponownie z mocniejszymi silnikami i ośmioma wyrzutniami torpedowymi.

W pierwszych miesiącach 1944 roku I-52 został przystosowany do roli podwodnego transportowca i w marcu odpłynął do Niemiec. W czerwcu został zatopiony przez lotnictwo amerykańskie na Oceanie Atlantyckim. I-53 został później przebudowany na transportowiec Kaitenów i dotrwał do końca wojny.

• I-52 – w służbie od 18 grudnia 1943. Zatopiony 24 czerwca 1944 roku 800 mil na południowy zachód od Azorów przez samoloty pokładowe lotniskowca eskortowego USS „Bogue”.
• I-53 – w służbie od 20 lutego 1944. Transportowane przez niego żywe torpedy odniosły jeden z niewielu zaliczanych na ich konto sukcesów wojennych, topiąc 24 lipca 1945 roku na Morzu Filipińskim amerykański niszczyciel eskortowy „Underhill”. W sierpniu 1945 roku poddał się aliantom, został zatopiony 1 kwietnia 1946 roku.
• I-55 – w służbie od 20 kwietnia 1944. Zatopiony podczas pierwszego patrolu, 28 lipca 1944 roku w rejonie Marianów przez niszczyciele eskortowe USS „Wyman” i USS „Reynolds”.

Dane taktyczno-techniczne

Typ		C1 (Hei-gata)	C2 (Hei-gata)	C3 (Hei-gata Kai)
Wyporność	nawodna	2184 ts (standardowa) 2554 ts (pełna)	2184 ts (standardowa) 2557 ts (pełna)	2095 ts (standardowa) 2564 ts (pełna)
	podwodna	3561 ts	3564 ts	3644 ts
Długość całkowita		109,3 m	109,3 m	108,7 m
Szerokość		9,1 m	9,0 m	9,3 m
Napęd	na powierzchni	2 silniki wysokoprężne 12 400 hp	2 silniki wysokoprężne 12 400 hp	2 silniki wysokoprężne 4700 hp
	w zanurzeniu	silniki elektryczne 2000 hp	silniki elektryczne 2000 hp	silniki elektryczne 1200 hp
Prędkość	na powierzchni	23,5 węzła	23,5 węzła	17,75 węzła
	w zanurzeniu	8 węzłów	8 węzłów	6,5 węzła
Zasięg	na powierzchni	14 000 Mm przy 16 w.	14 000 Mm przy 16 w.	27 000 Mm przy 12 w.
	w zanurzeniu	60 Mm przy 3 w.	60 Mm przy 3 w.	105 Mm przy 3 w.
Załoga		95	95	94
Uzbrojenie		8 wyrzutni torped kal. 533 mm 20 torped zapasowych 1 działo kal. 140 mm 2 działka plot. kal. 25 mm	8 wyrzutni torped kal. 533 mm 20 torped zapasowych 1 działo kal. 140 mm 2 działka plot. kal. 25 mm	6 wyrzutni torped kal. 533 mm 19 torped zapasowych 2 działa kal. 140 mm 2 działka plot. kal. 25 mm

Bibliografia

• Dorr B. Carpenter, Norman Polmar: Submarines of the Imperial Japanese Navy 1904−1945. London: 1986. ISBN 0-85177-396-6.brak strony w książce
• Robert Gardiner, Roger Chesenau (red.): Conway’s all the World’s Fighting Ships 1922-1946. London: 1980. ISBN 0-85177-146-7.brak strony w książce
• Mark Stille: Imperial Japanese Navy Submarines 1941−45. Botley, Oxford: 2007. ISBN 978-1-84603-090-1.brak strony w książce