Jełowiccy herbu Jełowicki
Jełowiccy herbu własnego, znani również jako Jałowieccy[1] – żyjący do dziś[2] , polski ród szlachecki, pochodzenia ruskiego. Używają przydomku Bożeniec[3]. Należeli do jednego z najbardziej zasłużonych rodów w Rzeczypospolitej, na przestrzeni dziejów członkowie tego rodu piastowali liczne funkcje dygnitarskie i kościelne. W swej historii Jełowiccy wielokrotnie przelewali krew w obronie ustroju Polski.
Członkowie rodu Jełowickich wiązali się z takimi rodami jak Czartoryscy, Woronieccy, Sokolscy, Ostrogskimi czy Wiśniowieccy[4].
Etymologia nazwiska
Nazwisko Jełowickich ma charakter odmiejscowy, a dokładniej od Jałowicz (Jełowicz), obecnie zlokalizowanych na Wołyniu, gdzie wzmiankowani byli w Metryce Litewskiej w 1528 roku[5] .
Tytuł książęcy
Tytuł książęcy Jełowickich wzbudzał wśród heraldyków wiele kontrowersji. Kasper Niesiecki w swym dziele podał informację jakoby Jełowiccy mieli pochodzić od książąt perejasławskich. Tego samego zdania był Józef Jabłonowski, który wyprowadził ich od Izasława, księcia perejasławskiego, wraz z innymi rodami książęcymi[3].
Adam Kosiński dodaje do tego, że Jełowiccy prawdopodobnie są linią zgasłej książęcej Kropotków, a tytuł książęcy zarzucili w XVI-tym wieku. Powodem do tego twierdzenia była okoliczność, że członkowie Kropotków od posiadanej wówczas przez nich miejscowości Jełowicz, podpisywali się w dokumentach jako Jełowiccy (innymi słowy: z Jełowic). Należy również zwrócić uwagę na fakt, że dom Jełowickich używał przydomku Bożeniec[3].
Przeciw książęcemu pochodzeniu Jełowickich stał Józef Wolff, który w swojej pracy przeznaczonej rodom kniaziowskim stwierdził, że protoplasta Jełowickich, Paszko Bożeniec Jełowickiego, był zwykłym szlachcicem[3].
Nie podlega jednak dyskusji, że pochodzenie książęce Jełowickich zostało im przyznane dekretem komisji legitymacyjnej i zatwierdzone przez rosyjską Heroldię dnia 28 lutego 1841 roku[4].
Historia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Alexandre_Jelowicki_-_Vinceslas_Jelowicki_-_Eustache_Jelowicki_-_Edouard_Jelowicki_%28BM_1932%2C0509.486%29.jpg/220px-Alexandre_Jelowicki_-_Vinceslas_Jelowicki_-_Eustache_Jelowicki_-_Edouard_Jelowicki_%28BM_1932%2C0509.486%29.jpg)
Początków rodu Jełowickich należy szukać na Wołyniu, tam też w 1444 roku, protoplasta rodziny, Paszko Bożeniec Jełowicki[a], otrzymał nadanie miejscowości Łanowce (powiat krzemieniecki na Wołyniu) od Kazimierza Jagiellończyka. Historyk Teodor Żychliński, określa dom Jełowickich jako jeden z najdawniejszych na Wołyniu, spokrewniony z najstarszymi rodami z tego regionu[4].
Miejscowość Łanowce przechodząc z pokolenia na pokolenie znalazła się w połowie XVI wieku w posiadaniu potomka Paszka – Hniewosza, syna Iwana. O wydarzeniu tym świadczy zachowany dokument przyznania miejscowości przez króla Zygmunta II Augusta w 1565 roku. Od tego momentu miejscowość Łanowce należała do rodu Jełowickich aż do 1848 roku[4].
W pewnym momencie Jełowiccy przenieśli się z Wołynia do województwa bracławskiego, w którym mieli znaczne dobra ziemskie. Ziemie powiększyły się znacząco po otwarciu portu odeskiego w 1794 roku. Z biegiem czasu bogacili się coraz szybciej, żyjąc z nowego handlu i żyznych ziem, w których posiadaniu byli. Stefan Jełowicki ożeniony z Iwankiewiczówną, otrzymał znaczny zapis od bezdzietnego Antoniego Jaroszyńskiego, i nabył Siennicę[4].
W 1830 roku Jełowiccy dali przykład szczerego poświęcenia do ojczyzny. Wacław z trzema synami (Edwardem, Eustachym i Aleksandrem) stanął do walki w powstaniu listopadowym. Poproszony o powrót do domu z synami odrzekł, że chce spłacić swój dług i nikt nie może go w tej kwestii zastąpić. Poświęcenie Jełowickich było uwieńczone śmiercią Wacława na polu bitwy w 1831 roku[4],[6].
Linie
Rozgałęzienie linii Jełowickich, opracowanie na podstawie tekstu poniżej:
Linia główna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Linia Milczańsko-Kamieniecką | Linia Łanowiecka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Linia Ozenińska | Linia Łowiecka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Linia Ozenińska | Linia Mirohowska | Linia Sokulska | Linia Łanowiecka | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Linia Ozenińska-Arentowska | Linia Mychlińska | Linia Miroboska | Linia Hranowska | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gniewosz Jełowicki (zm. 1565), miał czterech synów. Z czego drugi syn, Antoni zapoczątkował linię Milczańsko-Kamieniecką, a od trzeciego syna Sawy, idzie linia Łanowiecka[4].
Sawa miał synów Hieronima, Adriana i Krzysztofa. Hieronim kasztelan Chełmski zszedł bezpotomnie[4].
Adrian, dał początek linii Ozenińskiej, która rozdzieliła się na Ozenińską i Mirohoską. Ozenińska rozdzieliła się na Ozenińską Arentowską i Mychlińską. Szczep Mirohowski rozdzielił się na gałęzie Hranowską i Miroboską[4].
Krzysztof natomiast, dał początek linii Łowieckiej, która na pradziadowskich została dobrach; przez wniosek po księżniczce Sokulskiej rozdzieliła się na dwa szczepy: Sokulski i Lanowiecki. Szczep Sokulski zszedł bez potomków płci męskiej[4].
Z linii Lanowieckiej natomiast pochodzą trzej rodzeni bracia, Konstanty Stefan i Wacław. Wacław poległ pod Danowem, jest ojcem zamordowanego Edwarda i Aleksandra[4]. Potomkowie min. Edwarda żyją do dziś w Polsce.
Członkowie rodu
- Zachariasz Jełowicki (zm. 1630) – sekretarz królewski.
- Hieronim Jełowicki (1672–1732) – biskup, Wiceprezydent Trybunału Koronnego w 1718 roku.
- Stanisław Jełowicki (1742–1811) – Poseł na Sejm Czteroletni.
- Wacław Jełowicki (1778–1831) – powstaniec, ziemianin.
- Mikołaj Jełowicki (1794–1867) – powstaniec, pisarz.
- Edward Jełowicki (1803–1848) – powstaniec, kawaler orderu Virtuti Militari.
- Aleksander Jełowicki (1804–1877) – powstaniec, pisarz, wydawca, zakonnik Zmartwychwstaniec, Virtuti Militari.
- Eustachy Jełowicki (1805–1869) – powstaniec, ziemianin.
- Adolf Jełowicki (1840–1898) – agronom, doktor filozof.
- Pelagia Popławska (1853–1915) – lekarka, działaczka społeczna.
- Adolf Józef Jełowicki (1863–1937) – biskup pomocniczy, pisarz.
- Witold Jełowicki (1874–1927) – prawnik, adwokat, sędzia.
- Gustaw Jełowicki (1880–1965) – duchowny.
- Jerzy Jełowicki (1899-1939) - ziemianin, agronom, malarz, oficer, Virtuti Militari.
- Jerzy Karol Jełowicki (1941–2006) – członek Rady Polonii Belgijskiej.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Paszko jest najstarszym znanym nam członkiem rodu Jełowickich.
Przypisy
- ↑ Uruski 1909 ↓, s. 57.
- ↑ Minakowski ↓.
- ↑ a b c d Wolff 1895 ↓, s. 660.
- ↑ a b c d e f g h i j k Żychliński 1893 ↓, s. 217.
- ↑ Вінниченко 2009 ↓.
- ↑ Wrotnowski, Felix (1838). Powstanie na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w Roku 1831. Tom II. Paryż: z Kśięgarni i Drukarni Polskiej. s. 277
Bibliografia
- Teodor Żychliński , Złota księga szlachty polskiej, Poznań: Jarosław Leitgebr, 1893, s. 322 .
- Józef Wolff, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698 .
- Seweryn Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. VI, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1909, s. 396 .
- О.О. Вінниченко , Князі і некнязі: про князівський титул Єловицьких [online], 2009, s. 65 .
Linki zewnętrzne
- Marek Minakowski: Jełowicki. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).