Jełowiccy herbu Jełowicki

Jełowiccy

Bożeniec

Jełowicki
Państwo	Polska
Region	woj. wołyńskie
Gniazdo rodzinne	Jełowicze
Tytuły	książęta
Protoplasta	Paszko Bożeniec Jełowicki
Pierwsza wzmianka	1444
Status rodziny	żyje
Pochodzenie etniczne	rusińskie
Gałęzie	milczańsko-kamieniecka, łanowiecka, ozenińska, mirohowska, sokulska, ozenińska-arentowska, mychlińska, miroboska, hranowska

Jełowiccy (hist. pol. Jałowieccy) herbu własnego (Jełowicki), przydomku Bożeniec – żyjący do dziś , polski ród książęcy, pochodzenia ruskiego. Należeli do jednego z najbardziej zasłużonych i najwybitniejszych rodów w Rzeczypospolitej. Na przestrzeni dziejów członkowie tego rodu piastowali liczne funkcje dygnitarskie i kościelne. W swej historii Jełowiccy wielokrotnie przelewali krew w obronie ustroju Polski.

Członkowie rodu Jełowickich wiązali się z takimi rodami jak Czartoryscy, Woronieccy, Sokolscy, Ostrogscy czy Wiśniowieccy.

Etymologia nazwiska

Nazwisko Jełowickich ma charakter odmiejscowy, a dokładniej od Jałowicz (Jełowicz), obecnie zlokalizowanych na Wołyniu, gdzie wzmiankowani byli w Metryce Wołyńskiej w 1528 roku .

Etymologia przydomku

Przydomek, którym posługują się Jełowiccy – Bożeniec – został przez nich przyjęty z uwagi na pamięć o ich najdawniejszym przodku, Paszce Bożeńcu Jełowickim.

Tytuł książęcy

Tytuł książęcy Jełowickich wzbudzał wśród heraldyków wiele kontrowersji. Kasper Niesiecki w swym dziele podał informację jakoby Jełowiccy mieli pochodzić od książąt perejasławskich. Tego samego zdania był Józef Jabłonowski, który wyprowadził ich od Izasława, księcia perejasławskiego, wraz z innymi rodami książęcymi.

Adam Kosiński dodaje do tego, że Jełowiccy prawdopodobnie są linią zgasłej rodziny książęcej – Kropotków, a tytuł książęcy zarzucili w XVI-tym wieku. Powodem do tego twierdzenia była okoliczność, że członkowie Kropotków od posiadanej wówczas przez nich miejscowości Jełowicz, podpisywali się w dokumentach jako Jełowiccy (innymi słowy: z Jełowic).

Przeciw książęcemu pochodzeniu Jełowickich stał Józef Wolff, który w swojej pracy przeznaczonej rodom kniaziowskim stwierdził, że protoplasta Jełowickich, Paszko Bożeniec Jełowicki, był zwykłym szlachcicem.

Nie podlega jednak dyskusji, że pochodzenie książęce Jełowickich zostało im przyznane dekretem komisji legitymacyjnej i zatwierdzone przez rosyjską heroldię dnia 28 lutego 1841 roku.

Historia

Inne herby Jełowickich

Herb Jełowicki II

Herb Jełowicki III (odmiana książęca)

Według Józefa Wolffa, początków rodu Jełowickich należy szukać na Wołyniu, tam też w 1444 roku, protoplasta rodziny, Paszko Bożeniec Jełowicki, otrzymał nadanie miejscowości Łanowce (powiat krzemieniecki na Wołyniu) od Kazimierza Jagiellończyka. Historyk Teodor Żychliński, określa dom Jełowickich jako jeden z najdawniejszych na Wołyniu, spokrewniony z najstarszymi rodami z tego regionu.

Metryka Wołyńska z 1528 roku wspomina o istnieniu Hniewosza Jełowickiego.

Miejscowość Łanowce przechodząc z pokolenia na pokolenie znalazła się w połowie XVI wieku w posiadaniu potomka Paszka – Hniewosza, syna Iwana. O wydarzeniu tym świadczy zachowany dokument przyznania miejscowości przez króla Zygmunta II Augusta w 1565 roku. Od tego momentu miejscowość Łanowce należała do rodu Jełowickich aż do 1848 roku.

W pewnym momencie Jełowiccy przenieśli się z Wołynia do województwa bracławskiego, w którym mieli znaczne dobra ziemskie. Ziemie powiększyły się jeszcze bardziej po otwarciu portu odeskiego w 1794 roku. Z biegiem czasu bogacili się coraz szybciej, żyjąc z nowego handlu i żyznych ziem, w których byli posiadaniu. Stefan Jełowicki, ożeniony z Iwankiewiczówną, otrzymał też znaczny zapis od bezdzietnego Antoniego Jaroszyńskiego, i nabył Siennicę.

Zdjęcie powstańców listopadowych, Wacława Jełowickiego z trzema synami

W 1830 roku Jełowiccy dali przykład szczerego poświęcenia do ojczyzny. Wacław z trzema synami (Edwardem, Eustachym i Aleksandrem) stanął do walki w powstaniu listopadowym. Poproszony o powrót do domu z synami odrzekł, że chce spłacić swój dług i nikt nie może go w tej kwestii zastąpić. Poświęcenie Jełowickich było uwieńczone śmiercią Wacława na polu bitwy w 1831 roku.

Gałęzie

Rozgałęzienie linii Jełowickich, opracowanie na podstawie tekstu poniżej:

Linia Główna

Linia Milczańsko-Kamieniecka

Linia Łanowiecka

Linia Ozenińska

Linia Łanowiecka

Linia Ozenińska

Linia Mirohowska

Linia Sokulska

Linia Łanowiecka

Linia Ozenińska-Arentowska

Linia Mychlińska

Linia Miroboska

Linia Hranowska

Gniewosz Jełowicki (zm. 1565), miał czterech synów. Z czego drugi syn, Antoni zapoczątkował linię Milczańsko-Kamieniecką, a od trzeciego syna Sawy, idzie linia Łanowiecka.

Sawa miał synów Hieronima, Adriana i Krzysztofa. Hieronim kasztelan Chełmski zszedł bezpotomnie.

Adrian, dał początek linii Ozenińskiej, która rozdzieliła się na Ozenińską i Mirohoską. Ozenińska rozdzieliła się na Ozenińską Arentowską i Mychlińską. Szczep Mirohowski rozdzielił się na gałęzie Hranowską i Miroboską.

Krzysztof natomiast, dał początek linii Łanowieckiej, która na pradziadowskich została dobrach; przez wniosek po księżniczce Sokulskiej rozdzieliła się na dwa szczepy: Sokulski i Lanowiecki. Szczep Sokulski zszedł bez potomków płci męskiej.

Z linii Lanowieckiej natomiast pochodzą trzej rodzeni bracia, Konstanty Stefan i Wacław. Wacław poległ pod Danowem, jest ojcem zamordowanego Edwarda i Aleksandra. Potomkowie min. Edwarda żyją do dziś w Polsce.

Znani członkowie rodu

Portret Hortensji z Jełowickich Sobańskiej, córki Wacława i Honoraty, Wojciech Stattler 1836

• Zachariasz Jełowicki (zm. 1629) – sekretarz i pisarz królewski.
• Hieronim Jełowicki (1672–1732) – biskup, Wiceprezydent Trybunału Koronnego.
• Antonina Jełowicka (zm. 1780) – poetka późnego baroku.
• Stanisław Jełowicki (1742–1811) – poseł na Sejm Czteroletni.
• Wacław Jełowicki (1778–1831) – powstaniec listopadowy, ziemianin.
• Mikołaj Jełowicki (1794–1867) – powstaniec listopadowy, pisarz.
• Edward Jełowicki (1802–1849) – powstaniec listopadowy, oficer, porucznik .
• Edward Jełowicki (1803–1848) – powstaniec listopadowy, kawaler orderu Virtuti Militari.
• Aleksander Jełowicki (1804–1877) – powstaniec listopadowy, pisarz, wydawca, zakonnik Zmartwychwstaniec, Virtuti Militari.
• Eustachy Jełowicki (1805–1869) – powstaniec listopadowy, ziemianin.
• Marcin Jełowicki (1807–1870) – powstaniec listopadowy, oficer .
• Adolf Jełowicki (1809–1891) – powstaniec listopadowy .
• Stanisław Jełowicki (1809–1842) – powstaniec listopadowy .
• Adolf Jełowicki (1840–1898) – agronom, doktor filozof.
• Pelagia Popławska (1853–1915) – lekarka, działaczka społeczna.
• Adolf Józef Jełowicki (1863–1937) – biskup pomocniczy, pisarz.
• Witold Jełowicki (1874–1927) – prawnik, adwokat, sędzia.
• Gustaw Jełowicki (1880–1965) – duchowny.
• Jerzy Jełowicki (1899–1939) – ziemianin, agronom, malarz, oficer, Virtuti Militari.
• Aleksander Jełowicki (1921–1998) – powstaniec warszawski .
• Teresa Jełowicka (1921–1998) – powstaniec warszawski .
• Maria Jełowicka (1923–1944) – powstaniec warszawski .
• Jadwiga Jełowicka (1924–2017) – powstaniec warszawski .
• Krzysztof Jełowicki (1925–1944) – powstaniec warszawski .
• Witold Jełowicki (1931–2000) – powstaniec warszawski .
• Jerzy Karol Jełowicki (1941–2006) – członek Rady Polonii Belgijskiej.

Zobacz też

• heraldyka polska
• lista polskich rodów książęcych
• lista polskich herbów szlacheckich

Bibliografia

• KasperK. Niesiecki KasperK., Herbarz polski, Jan NepomucenJ.N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839, s. 521 .
• TeodorT. Żychliński TeodorT., Złota księga szlachty polskiej, Poznań: Jarosław Leitgebr, 1893, s. 322 .
• JózefJ. Wolff JózefJ., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698 .
• SewerynS. Uruski SewerynS., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. VI, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1909, s. 396 .
• О.О.О.О. Вінниченко О.О.О.О., Князі і некнязі: про князівський титул Єловицьких [online], 2009, s. 65 .

Linki zewnętrzne

• Marek Minakowski: Jełowicki. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Adolf Bożeniec-Jełowicki h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Edward Bożeniec-Jełowicki h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Jadwiga «Jaga» Bożeniec-Jełowicka h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Krzysztof Bożeniec-Jełowicki h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Marcin Teodor Bożeniec-Jełowicki h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Maria «Teresa» Bożeniec-Jełowicka h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Stanisław Bożeniec-Jełowicki h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Teresa «Lipska» Bożeniec-Jełowicka na Rożniatówce h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Witold «Zawisza» Bożeniec-Jełowicki h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).
• Marek Minakowski: Aleksander «Mściwój» Bożeniec-Jełowicki h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2022-01-03]. (pol.).