Jean-François Marmontel
![]() | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki |
Jean-François Marmontel (ur. 11 lipca 1723 w Bort-les-Orgues, zm. 31 grudnia 1799 w Saint-Aubin-sur-Gaillon) – francuski pisarz, historyk i filozof polityki, członek ruchu encyklopedystów.
Dramaturg i poeta
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w biednej rodzinie w Bort-les-Orgues, w Corrèze. Całą jego rodzina zabrała (przez lata) gruźlica. Po studiach u jezuitów w Mauriac, Cantal, uczył w ich kolegium w Clermont i Tuluzie. W roku 1745, licząc na pomoc Voltaire’a i idąc za jego radą, przeprowadził się do Paryża, by spróbować zmierzyć się z losem pisarza. W latach 1748–1753 napisał wiele tragedii (Denys le Tyran (1748); Aristomene (1749); Cleopâtre (1750); Heraclides (1752); Egyptus (1753)). Choć osiągnęły one jedynie umiarkowany sukces, wyrobiły Marmontelowi dobrą reputację.
Encyklopedysta i meloman
[edytuj | edytuj kod]Marmontel był teoretykiem literatury, o której napisał szereg artykułów do Wielkiej encyklopedii francuskiej. W późniejszym okresie zamarzył o dostosowaniu języka francuskiego do melodii włoskiej opery, dlatego w sporze jaki toczył się od lat wówczas we Francji między zwolennikami muzyki preklasycystycznej (tworzonej przez Glucka) a zwolennikami przedstawicieli tradycyjnej barokowej opery neapolitańskiej (takie opery wystawiał w Paryżu wówczas Niccolò Piccinni), poparł piccinnistów. Sam napisał kilka oper komicznych, z których najlepsze to: Sylvain (1770) i Zémire et Azore (1771). Do muzyki Piccinniego stworzył zaś dwie sztuki: Didon (1783) i Penelope (1785).
Pisarz polityczny
[edytuj | edytuj kod]W roku 1758 objęła go swym patronatem Madame de Pompadour. Marmontel przejął wówczas redakcję gazety Mercure de France, w której zamieszczał swe powiastki moralne (contes moraux). Jego styl i ton był łagodniejszy niż np. Diderota, więc nie narażał się na wielkie ataki. W roku 1763 przyjęto go do Académie française. Przez pewien czas cieszył się również patronatem Madame Geoffrin, opiekunki filozofów.
W roku 1767 wydał powieść filozoficzną Belizariusz (Bélisaire), popularną również w ówczesnej Polsce. Zarówno we Francji, jak i w Polsce dostępna była cała powieść (w 16 rozdziałach) z wyjątkiem rozdziału XV, w którym autor głosił potrzebę tolerancji religijnej, co potępił Uniwersytet Paryski. Powołując się na postać bizantyjskiego wodza Belizariusza, Marmontel udziela tam królowi rad jak rządzić. Dzieło to czytał i docenił również Stanisław August Poniatowski. Ponownie problem tolerancji poruszył Marmontel w Inkasach (Les Incas) z roku 1778 (polskie wydania: 1781, 1794, 1801). Jej entuzjastą był Adam Mickiewicz.
Historiograf
[edytuj | edytuj kod]W roku 1771 Marmontela mianowano królewskim historiografem, w 1783 roku sekretarzem Akademii Francuskiej, zaś w roku 1786 profesorem historii w Lycée. Jako historiograf był autorem Historii Regencji (1788), dotyczącej lat rządów Filipa II księcia Orleanu jako regenta Francji (1715–1723) – okresu w tych czasach dość słabo znanego.
Marmontel należał do loży masońskiej Les Neuf Sœurs – centrum proamerykańskiej opinii publicznej popierającej powstanie Washingtona przeciwko Brytyjczykom.
Rewolucja i ruina
[edytuj | edytuj kod]Rewolucja, przed którą pisarz schronił się na prowincji, pozbawiła go wszystkich stanowisk i pensji. Żył z rodziną w nędzy w wiosce Abloville w departamencie Eure. Tam napisał swoje "Pamiętniki ojca" (Memoires d’un pere – 4 tomy, wydane w 1804), zawierające ciekawe informacje o takich osobach jak Jean Baptiste Massillon czy Honoré Mirabeau.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jacques Mallet du Pan, "Character of Marmontel" (1800)
- Ewa Rzadkowska, Francuskie wzorce polskich oświeconych, studium o recepcji J.F. Marmontela w XVIII wieku, PWN Warszawa 1989.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dzieła Jean-François Marmontela w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000121192513
- VIAF: 7393886
- LCCN: n50040754
- GND: 118578073
- NDL: 00471082
- LIBRIS: b8nqtlvv150xcfs
- BnF: 119146538
- SUDOC: 027010945
- NLA: 35328968
- NKC: xx0001067
- BNE: XX1356560, XX1744518
- NTA: 069504172
- BIBSYS: 90592293
- CiNii: DA04991585
- Open Library: OL71654A, OL4630329A
- PLWABN: 9810568877605606
- NUKAT: n2002085029
- J9U: 987007303702705171
- PTBNP: 40010
- CANTIC: a10118949
- LNB: 000349516
- NSK: 000135506
- CONOR: 96249443
- ΕΒΕ: 119477
- BLBNB: 000289310
- LIH: LNB:Iih;=Bq
- RISM: people/79133
- Członkowie Akademii Francuskiej
- Dramaturdzy francuskojęzyczni
- Filozofowie francuskojęzyczni
- Francuscy autorzy pamiętników i dzienników
- Francuscy dramaturdzy XVIII wieku
- Francuscy encyklopedyści
- Francuscy filozofowie XVIII wieku
- Francuscy historycy
- Francuscy poeci XVIII wieku
- Francuscy prozaicy XVIII wieku
- Francuscy redaktorzy
- Historiografowie
- Pisarze polityczni
- Pisarze związani z Paryżem
- Pisarze związani z Tuluzą
- Poeci francuskojęzyczni
- Prozaicy francuskojęzyczni
- Twórcy Encyclopédie
- Urodzeni w 1723
- Zmarli w 1799