Jerzy Wałga

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jerzy Wałga
Ilustracja
Jerzy Wałga trzymający jedną z wykonanych przez siebie Cieszynek.
Data i miejsce urodzenia

17 listopad 1946
Cieszyn

Dziedzina sztuki

Rusznikarstwo artystyczne – wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej

Muzeum artysty

Izba Cieszyńskich Mistrzów w Cieszynie

Ważne dzieła

- Cieszynki wykonane dla muzeów, kolekcjonerów etc.

- Cieszynka wykonana dla Prezydenta RP, dla Prezydenta Republiki Słowacji

Odznaczenia
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” Srebrny Krzyż Zasługi
Nagrody

Wyróżniony Dyplomem na VII wystawie rękodzieła artystycznego (1984)
Uhonorowany Srebrnym Krzyżem Zasługi (1985)
Uhonorowany odznaką honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej" (2015)
Uhonorowany Laurem Złotej Cieszynianki (2015)
Uhonorowany Złotym Laurem Umiejętności i Kompetencji (2017)

Strona internetowa

Jerzy Wałga (ur. 17 listopada 1946 w Cieszynie) - rusznikarz wykonujący cieszynki, artysta, radny miasta Cieszyn, działacz społeczny, historyczny i lokalny[1].

Życiorys

Wykształcenie i doświadczenie

Urodzony 17 listopada 1946 roku w Cieszynie. Absolwent szkoły podstawowej i zawodowej w Cieszynie. Od dziecka zafascynowany był majsterkowaniem, tworzeniem i militariami. W dzieciństwie sporą część czasu spędzał w Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie oraz w warsztacie swojego dziadka Jana Wałgi[1].

W szkole średniej jego ulubionymi przedmiotami były zajęcia zawodowe takie jak np. metalurgia, metaloznawstwo, kowalstwo czy obróbka cieplna. W 1968 roku ukończył szkołę średnią z tytułem mistrza obróbki cieplnej, a w 1973 roku uzyskał tytuł ślusarza narzędziowego[1].

Po ukończeniu szkoły pracował, z przerwami, w zakładach CELMA w Cieszynie aż do 1978 roku. Tam kształcił się dalej i rozwijał swoje umiejętności pod okiem wielu wspaniałych mistrzów - Alberta Palicy (mistrz ręcznego grawerstwa w CELMIE i Mennicy Polskiej), Jana Poloka (mistrz ręcznego wykonywania narzędzi) i Eugeniusza Niemca (mistrza w dziedzinie obróbki cieplnej)[1].

W przerwach od pracy w zakładach CELMA odbywał obowiązkową naukę w Technicznej Oficerskiej Szkole Wojsk Lotniczych. Uzyskał tam tytuł Technik Eksploatacji Samolotu Odrzutowego MIG 21[1].

Warsztat

Po odejściu z zakładów CELMA, otworzył warsztat zajmujący się naprawą sprzętu sportowego i rusznikarstwem artystycznym. Ostrzy łyżwy, naprawia rakiety tenisowe, rowery, sprzęt sporotwy, który również serwisuje. Był jedynym, autoryzowanym warsztatem sprzętu narciarskiego z Szaflar (Polsport)[1].

W warsztacie oprócz tworzenia cieszynek, poddawał renowacji zabytkową broń. Konserwował m.in. parę pistoletów, wykonanych przez Karola Wierlika (cieszyńskiego rusznikarza z połwy XIX w.). Niejednokrtonie również dokonywał renowacji zabytków dla Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Muzeum Těšínska, Zamku w Grodźcu oraz Michała Bożka (mecenasa sztuki)[1].

Izba Cieszyńskich Mistrzów

W 2012 roku, przy wsparciu miasta Cieszyn i Zamku Cieszyn, powołał do istnienia Izbę Cieszyńskich Mistrzów[2]. Miejsce, w którym spotkała się tradycja z designem. To miejsce promujące bogactwo i dorobek regionu Śląska Ciesyzńskiego oraz Księstwa Cieszyńskiego. Można zapoznać się tam z takimi pojęciami jak m.in. cieszyński filigran, haft, koronka, grawerstwo, introligatorstwo, zduństwo, szlifierstwo kryształów (kuglerstwo), a także poznać historie stojących za nimi postaci: Franciszek Horak, Janina Marcinkowa, Teresa Wałga, Albert Palica, Helena Karpińska, Franciszek Bizoń oraz Ludwik Kuś[3].

Macierz Ziemi Cieszyńskiej

Od wielu lat aktywnie działa w Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, jest członkiem Koła Terenowego nr 1, a także członkiem Zarządu Głównego MZC, w którym przez 10 lat pełnił funkcję wiceprezesa do spraw organizacyjno-gospodarczych. Za swoją wzorową działalność w roku 2013 otrzymał najważniejsze wyróżnienie macierzowe - Godność Członka Honorowego Macierzy.[4]

Radny Miasta Cieszyn

W latach 1998-2002 oraz od 2018 do dziś pełni funkcję Radnego miasta Cieszyn. Intesywnie działa na rzecz ochrony kultury oraz zajmuje się sprawami lokalnymi. Jako radny pracuje w komisjach: Finansów, Rozwoju i Spraw Komunalnych, Skarg, Wniosków i Petycji. Należy do Klubu Radnych Cieszyński Ruch Społeczny[5][6].

Cieszynka

Jeden z przykałdów bogato grawerowanego zamku kołowego, zdobiącego cieszynkę, wykonaną przez Pana Jerzego Wałgę.

Pierwszej próby wykonania cieszynki podjął się na przełomie lat 1972/73. W procesie jej tworzenia wykorzystywał umiejętności oraz zasoby zakładów, w których pracował. Od tego momentu cieszynki powstają do dziś.[1]

W latach 80. specjalna komisja utworzona przez zakłady CEPELIA z Czechowic-Dziedzic, orzekła autentyczność wykonywanych cieszynek. Stwierdzono wtedy, iż cieszynki wykonywane przez niego nie są replikami, tylko oryginałem[1].

Każda broń, która wychodzi spod rąk Jerzego Wałgi jest wykonana z zachowaniem tradycyjnych metod wyrobu broni. Każdy element, nawet najmniejszy, jest wykonywany ręcznie. Ręcznie wykonywany jest również bogaty grawer, intarsja i inkrustacja. Praca nad jedną cieszynką to okres od 3 do 4 miesięcy. Do dziś wykonał około 60 sztuk cieszynek.[7]

Niejednokrotnie dokonywał renowacji zabytkowych cieszynek oraz eksponatów muzealnych z całej Europy, czy z prywatnych kolekcji.

W 2011 roku, na specjalne zamówienie Kancelarii Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, wykonał cieszynkę, która później została przekazana Prezydentowi Słowacji Andrejovi Kiska podczas oficjalnej wizyty w Polsce w 2014 roku[8].

W 2018 roku Rusznikarstwo Artystyczne - wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej zostało wpisane, jako pierwsza pozycja, na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO[9].

Nagrody i odznaczenia

Podczas swojej wieloletniej pracy rzemieślniczo-artystycznej brał udział w wielu wystawach rzemiosła artystycznego. Jerzy Wałga został uhonorowany licznymi odznaczeniami, medalami i wyróżnieniami, takimi jak:

W 2018 roku Rusznikarstwo Artystyczne - wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej zostało wpisane, jako pierwsza pozycja, na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO[9]

W 2023 roku został zgłoszony i tym samym nominowany do Nagrody Księżnej Asturii w dziedzinie sztuka[14].

Koronki przestrzenne wykonane przez Teresę Wałgę. Przedstawiają zabytki Cieszyna: (od lewej) Wieża Paistowska, Studnia Trzech Braci, Rotunda św. Mikołaja, Herb Miasta Cieszyn.

Rodzina Wałgów - sztuka i rzemiosło przez pokolenia

Rodzina Wałgów to rodzina, w której mocno zakorzenione są takie wartości jak sztuka, rzemiosło i tradycj

  • Jan Wałga (dziadek) - pierwszy taksówkarz oraz właściciel pierwszego warsztatu wulaknizatroskiego w Cieszynie. Producent klejów do gumy. Sprowadzał do Cieszyna kauczuk z Argentyny, z którego później powstawał specjalny klej do gumy używany w jego warsztacie wulkaniztaroskim[15].
  • Teresa Wałga (żona) - koronczarka, twórczyni ludowa. Prekursorka i mistrzyni koronki trójwymiarowej. Wykorzystywała techniki tradycyjnego wyrobu koronki do ukazania urody cieszyńskich zabytków. Tworzyła trójwymiarowe, przestrzenne dzieła, które bardzo często nawiązywały do natury lub przedstawień lokalnych zabytków[16].
  • Jan Wałga (syn) - mistrz snycerstwa i stolarstwa. Wykonywał drewaniane, bogato zdobione witryny sklepowe, drzwi etc. Przykładem są np. witryna biblioteki miejskiej w Cieszynie, apteki u podnórza góry zamkowej w Cieszynie, czy witryna przy kościele Parafii św. Klemensa w Ustroniu[1].
  • Tomasz Wałga (syn) - celnik, mistrz obróbki metalu[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Joanna Świba: Cieszynka - rzemiosło, które stało się sztuką. Cieszyn: Wydawnictwo ARKA, 2021, s. 83-120. ISBN 978-83-958906-5-9.
  2. ↑ Zamek Cieszyn - Izba Cieszyńskich Mistrzów [online], Zamek Cieszyn [dostęp 2024-04-10].
  3. ↑ Izba Cieszyńskich Mistrzów po liftingu | Gazetacodzienna [online], gazetacodzienna.pl [dostęp 2024-04-10].
  4. ↑ AKTUALNOŚCI - Macierz Ziemi Cieszyńskiej [online], macierz.cieszyn.pl [dostęp 2024-04-09].
  5. ↑ Jerzy Wałga - Radny Cieszyn [online], Silesia24.pl [dostęp 2024-04-10] (pol.).
  6. ↑ StronyDlaFirm.eu, KW Cieszyński Ruch Społeczny CRS i Gabriela Staszkiewicz [online], www.crs.cieszyn.pl [dostęp 2024-04-10] (pol.).
  7. ↑ Rusznikarstwo po cieszyńsku | Projekt Pracownie [online], www.projektpracownie.pl [dostęp 2024-04-10] (pol.).
  8. ↑ Prezydencka strzelba już gotowa | Gazetacodzienna [online], gazetacodzienna.pl [dostęp 2024-04-10].
  9. ↑ a b l (red.), Polski Komitet ds Unesco: Krajowa lista [online], www.unesco.pl [dostęp 2024-04-06] (ang.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l Cieszynianka: Jerzy Wałga - Laur Honorowej Złotej Cieszynianki 2015 [online], OX.pl [dostęp 2024-04-06] (pol.).
  11. ↑ Cieszynianka: Jerzy Wałga - Laur Honorowej Złotej Cieszynianki 2015 [online], OX.pl [dostęp 2024-04-06] (pol.).
  12. ↑ Katalog Laurów Umiejętności i Kompetencji 2017 by Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach - Issuu [online], issuu.com, 29 stycznia 2018 [dostęp 2024-04-06] (ang.).
  13. ↑ Macierzowcy nagrodzeni - Macierz Ziemi Cieszyńskiej [online], macierz.cieszyn.pl [dostęp 2024-04-06].
  14. ↑ Strona Głowna PL [online], Rusznikarstwo Artystyczne [dostęp 2024-04-10] (pol.).
  15. ↑ Urszula Markowska, 100-lecie cieszyńskich taksówek | Tramwaj Cieszyński [online], 22 stycznia 2018 [dostęp 2024-04-10] (pol.).
  16. ↑ Magdalena Stokłosa, KORONKI CIESZYŃSKIE − ktokolwiek widział, ktokolwiek wie? | Tramwaj Cieszyński [online], 4 sierpnia 2017 [dostęp 2024-04-10] (pol.).

Bibliografia

Joanna Świba, Cieszynka - rzemiosło, które stało się sztuką, Cieszyn 2021, ISBN:978-83-958906-5-9.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Wałga&oldid=73480316”