Jerzy de Nisau

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jerzy de Nisau
Data urodzenia

20 lipca 1892[1]

Data śmierci

po 1960

Zawód, zajęcie

dziennikarz,
poeta,
nauczyciel

Jerzy de Nisau (ur. 20 lipca 1892, zm. po 1960) – polski dziennikarz, działacz polityczny, poeta i nauczyciel, członek Polskiej Organizacji Wojskowej (1916–1918), działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, redaktor odpowiedzialny wydawanego przez PPS dziennika Robotnik (1921–1922), potem sympatyk endecji, w latach 30. współpracownik Polskiej Agencji Telegraficznej, w czasie okupacji niemieckiej redaktor kolaborującego z hitlerowcami dwutygodnika Przełom (1944–1945), od 1945 na emigracji we Francji.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Feliksa Józefa de Nisau, kasjera, a przez pewien czas zastępcy dyrektora w cukrowni „Izabelin” w Glinojecku, i Wandy Izabeli Ignacy z Mieczkowskich. Miał trzech braci, w tym Bohdana[2] i Tadeusza, żołnierza I Brygady Legionów i powstańca śląskiego[3].

Został nauczycielem[2]. Podjął pracę w Szkole Handlowej, przekształconej następnie w Państwowe Gimnazjum im. Stanisława Wyspiańskiego w Mławie[4]. Około lat 1916–1918 włączył się w struktury działającej w szkole tajnej, niepodległościowej Polskiej Organizacji Wojskowej[4].

W 1920 był redaktorem odpowiedzialnym Bulletin Polonais, francuskojęzycznego tygodnika informującego o życiu ekonomicznym, poli­tycznym i intelektualnym Polski[5][6]. Został członkiem Frakcji Rewolucyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej[2][7]. W 1920, w czasie wojny polsko-bolszewickiej był kierownikiem prac generalnego sekretariatu sekcji wojennej PPS[7]. Od 8 listopada 1921 do 15 października 1922 był redaktorem odpowiedzialnym pisma Robotnik, organu prasowego PPS.

Po 1923 przeszedł na pozycje endeckie[2][7]. W 1926 opublikował w Myśli Narodowej artykuł, w którym zreinterpretował zasadę solidaryzmu w duchu antykapitalistycznym i wezwał do „rewolucji narodowej”, mającej obalić „państwo liberalne”. Twierdził, że „postęp społeczny (...) stanowi warunek moralnej i materjalnej potęgi narodu, a przez to (...) nacjonalizmu”[8].

W latach 30. współpracował z Polską Agencją Telegraficzną. W kwietniu 1932 jako jej przedstawiciel uczestniczył w zebraniu organizacyjnym Oddziału Polskiego Międzynarodowego Stowarzyszenia Ochrony Własności Przemysłowej(inne języki), gdzie wnioskował o zajęcie się przez oddział ochroną prawną informacji prasowych, w ocenie jego mocodawcy wówczas niedostateczną[9]. Był redaktorem wydanego w 1938 Biuletynu giełdowego Polskiej Agencji Telegraficznej[10][11].

W czasie okupacji niemieckiej Jerzy de Nisau został członkiem redakcji wydawanego od kwietnia 1944, polskojęzycznego dwutygodnika Przełom[7]. Pismo nawoływało do współpracy z III Rzeszą w walce przeciw Związkowi Radzieckiemu, przy „konieczności obrony Europy przed bolszewizmem”[12] (osoby zaangażowane w wydawanie Przełomu były określane niekiedy jako kolaboranci[13], choć sami uznawali się za polskich patriotów, których postawa jest najbardziej realistyczna wobec istniejącej sytuacji wojennej; prezentowali wartości pacyfistyczne i postulowali federalizacją europejską[7]). W 1944, w dziesiątym numerze Przełomu, Jerzy de Nisau wydrukował dramat Sen nocy listopadowej. Quasi una fantasia[7]. Również na łamach Przełomu ukazały się fragmenty jego nieopublikowanej książki O polityce, w których Jerzy de Nisau opisywał system polityczny pożądany w czasach powojennych, mający opierać się na zasadach samorządowości, demokracji bezpośredniej, kierownictwa naukowego (opartego na wiedzy naukowej) oraz jednostkowego kierownictwa i odpowiedzialności[7].

W związku z postępowaniem frontu i zbliżającym się wkroczeniem Armii Czerwonej, najprawdopodobniej w styczniu 1945 ewakuował się z Krakowa, gdzie mieściła się redakcja Przełomu[7]. Wkrótce potem, wraz z innymi redaktorami Przełomu: Janem Emilem Skiwskim i Feliksem Burdeckim, przebywał w Austrii, co potwierdza zapis w dzienniku Hansa Franka z 12 lutego 1945[13][a].

Jerzy de Nisau resztę życia spędził na emigracji we Francji. Opublikował tam w Instytucie Literackim trzy tomy poezji (w języku polskim i francuskim)[7][14]. W 1959 dwukrotnie publikował wiersze na łamach Wiarusa Polskiego Niezależnego, pisma polonijnego wydawanego w Lille[15][16]. Korespondował z Jędrzejem Giertychem[17]. W latach 60. przebywał jako pensjonariusz w Domu Spokojnej Starości Polskiego Funduszu Humanitarnego w Lailly-en-Val[1]. W czerwcu 1949 sąd Polski ludowej w pokazowym procesie skazał zaocznie redaktorów Przełomu na karę dożywotniego pozbawienia wolności, utratę praw publicznych i obywatelskich oraz przepadek mienia[7].

Twórczość poetycka[edytuj | edytuj kod]

  • Trzy Poezje (Trois poèmes), 1953[18]
  • Przypływy i odpływy, 1955[19]
  • Romantyka, 1956[20]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ „Ankunft des Polnischen Hauptausschusses in Neuhaus. Profesor Burdecki, Profesor Skiwski, Herr de Disau. Die Herren übernachten mit Ihren Familien im Haus Bergfrieden”. Hans Frank niepoprawnie zapisał nazwisko Jerzego de Nisau, mylnie przypisał też trzem redaktorom współpracę z Radą Główną Opiekuńczą[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Karta osobowa pensjonariusza: de Nisau Jerzy. Zbiór kopii cyfrowych dokumentów Domu Spokojnej Starości Polskiego Funduszu Humanitarnego w Lailly-en-Val. inwentarz.ipn.gov.pl. [dostęp 2021-10-11].
  2. ↑ a b c d Benon Dymek, Nisau Bohdan (1896−1943), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXIII, 1978, 133−134 [zarchiwizowane z adresu 2024-01-20].
  3. ↑ Zyta Zarzycka: Polskie działania specjalne na Górnym Śląsku 1919–1921. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989, s. 216. ISBN 83-11-07583-2. OCLC 749852577.
  4. ↑ a b Michał Nowakowski. Problemy oświaty i kultury na Ziemi Mławskiej w okresie odrodzenia państwa polskiego. „Niepodległość i Pamięć”. s. 93–108. [zarchiwizowane z adresu]. 
  5. ↑ Bulletin Polonais: revue hebdomadaire: économie, politique, vie intellectuelle, actualités / [rédacteur Georges de Nisau]. katalogi.bn.org.pl. [dostęp 2021-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  6. ↑ „Biuletyn bibljograficzny”. 4, s. 46, październik–grudzień 1920. Warszawa: Wydział Prasowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j Piotr Kosmala. Koncepcje europejskie Grupy „Przełomu” (1944–1945). „Politeja”. 7, s. 167–186, 2007. 
  8. ↑ Jarosław Tomasiewicz, Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921–1935, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012, s. 139–140 [zarchiwizowane z adresu 2024-01-20].
  9. ↑ Kongresy i zebrania. Zebranie organizacyjne Oddziału Polskiego Stowarzyszenia Międzynarodowego Ochrony Własności Przemysłowej. „Wiadomości Urzędu Patentowego”. Rok IX. Zeszyt 5, s. 337, 31 maja 1932. Warszawa. [zarchiwizowane z adresu]. Cytat: W wolnych wnioskach przedsta­wiciel Polskiej Agencji Telegraficz­nej, p. J. de Nisau, wniósł o zajęcie się przez Oddział Polski M. S. O. W. P. sprawą ochrony informacyj pra­sowych, nie korzystających dotych­czas z dostatecznej ochrony prawnej ani na podstawie przepisów ustawyo zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ani z mocy postanowień ustawy o prawie autorskiem; zdaniem przed­stawiciela P. A. T., należałoby raczej czynić starania o objęcie ochrony informacyj prasowych odpowiednio rozszerzonemi postanowieniami art. 10bis Konwencji Paryskiej. Po dłuż­szej dyskusji uchwalono przekaza­nie tej sprawy do rozpatrzenia Ra­dzie Oddziału i na tem zebranie za­kończono.. 
  10. ↑ Biuletyn giełdowy Polskiej Agencji Telegraficznej. Polona, 1938. [dostęp 2021-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  11. ↑ Biuletyn giełdowy Polskiej Agencji Telegraficznej. katalogi.bn.org.pl. [dostęp 2021-01-15].
  12. ↑ Agnieszka Haska: Hańba! Opowieści o polskiej zdradzie. Wydawnictwo W.A.B., 2018.
  13. ↑ a b c Marian Wojciechowski. Z życia nauki i życia Towarzystwa: Czy istniała kolaboracja z Rzeszą Niemiecką i ZSRR podczas drugiej wojny światowej?. „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”. 67, s. 13–25, 2004. 
  14. ↑ Jan Kowalik: Kultura 1947–1957. Bibliografia zawartości treści. Działalność wydawnicza (1946 – maj 1959). Paryż: Instytut Literacki, 1959, s. 86–87.
  15. ↑ Dział Kulturalno-Oświatowy. „Wiarus Polski Niezależny”, 24 stycznia 1959. [zarchiwizowane z adresu]. 
  16. ↑ Dział Kulturalno-Oświatowy. „Wiarus Polski Niezależny”, 7 lutego 1959. [zarchiwizowane z adresu]. 
  17. ↑ Korespondencja do Jędrzeja Gietycha. Litery N-O.. platforma.bk.pan.pl. [dostęp 2024-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  18. ↑ Trzy poezje. katalogi.bn.org.pl. [dostęp 2021-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  19. ↑ Przypływy i odpływy. katalogi.bn.org.pl. [dostęp 2021-01-15].
  20. ↑ Romantyka. katalogi.bn.org.pl. [dostęp 2021-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Maciej Urbanowski: Człowiek z głębszego podziemia. Życie i twórczość Jana Emila Skiwskiego. Kraków: 2003.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_de_Nisau&oldid=72644017”