Jerzykowscy herbu Ostoja
.jpg)
Jerzykowscy herbu Ostoja, znani również jako Jurzykowscy i Irzykowscy – polski ród szlachecki, należący do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców)[1][2][3][4]. Jerzykowscy swoje nazwisko wzięli od wsi Jurzykowo (obecnie Jerzykowo koło Pobiedzisk), położonej w dawnym pow. gnieźnieńskim województwa poznańskiego[5]. Jerzykowscy zostali wspomnieni w herbarzu Bartosza Paprockiego[6]. Od Jerzykowskich pochodzą Baranowscy herbu Ostoja.
Najstarsze świadectwa źródłowe dotyczące rodu[edytuj | edytuj kod]
Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Jerzykowskich herbu Ostoja oraz wsi gniazdowej Jerzykowa, do połowy XV wieku.
- Pierwsza wzmianka o wsi Jerzykowo występuje w dokumencie z 28 V 1235 roku, w którym książę Władysław Odonic nadał wieś Vehne zamieszkałą przez ród Jerzyka kościołowi poznańskiemu[7].
- Według Stanisława Kozierowskiego w końcu XIV wieku Jerzykowo wraz z wsią Kowalskie stanowiły siedlisko rodu Czewojów[8].
- Pierwszym Jerzykowskim należącym do rodu Ostojów był występujący w źródłach, w latach 1378-1390, Mikołaj z Jerzykowa[9], kasztelan ostrowski, który w roku 1380 oddał wieś Gortatowo koło Swarzędza kapitule katedry poznańskiej w zamian za wieś Jurzykowo z młynem[10]. Mikołaj od nowo nabytych dóbr począł się pisać z Jerzykowa[2].
- W Jerzykowie, w 1389 roku, występował Naram Ostrowski z Jerzykowa. Być może Naram był bliskim krewnym Mikołaja z Jerzykowa, kasztelana ostrowskiego (stąd nazwisko Narama Ostowski)? Ten sam Naram (właściwie Paweł Naram) występował w latach 1387-1390 jako właściciel dóbr w Baranowie. Być może ten sam Naram w roku 1393 był właścicielem Sierosławia, a w latach 1396-99 zastawnym posiadaczem Rosnowa[11].
- Mikołaj z Jerzykowa, kasztelan ostrowski, w roku 1390 prowadził spór o 15 grzywien z Pawłem Naramem z Baranowa[12].
- W księgach grodzkich i ziemskich poznańskich w roku 1422 występuje Adam, dziedzic Kowalskich i Jerzykowa[13].
- W księgach grodzkich i ziemskich gnieźnieńskich występują w roku 1449 bracia Piotr i Aleksander z Jerzykowa[14].
Majątki ziemskie należące do rodu[edytuj | edytuj kod]
Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie należące do Jerzykowskich h. Ostoja.
Jerzykowo[2][3][5], Gortatowo[5][2], Szyszłowo[2], Kowalskie[13], Komorowo[2], Baranowo, Kozarzew, Gorazdowo, Borkowo, Psarskie[1], Kościeszki[15], Białężyn[16], Oborzyska[17], Rosnowo, Jarosławiec[18], Błażkowa[19], Wilanowiec[20], Niewierz[21].
Przedstawiciele rodu[edytuj | edytuj kod]
- Mikołaj z Jerzykowa Jerzykowski (zm. po 1390) - dziedzic Gortatowa i Jerzykowa, kasztelan ostrowski.
- Jan Jurzykowski (zm. po 1478) - dziedzic dóbr w Jerzykowie i Graboszewie[22], ksiądz, pleban we Wronczynie[23], rektor kościoła parafialnego w Graboszewie[24].
- Aleksander Irzykowski (zm. po 1516) - dziedzic Jerzykowa, Kowalskich i Komorowa, podwojewodzi kaliski, burgrabia ziemski koniński, burgrabia zamku łowickigo. Był synem Szymona i Katarzyny, dziedziców w Jerzykowie. Wyekwipował dwóch żołnierzy ze swoich dóbr na wołoską wyprawę wojenną w 1497 roku[25].
- Wojciech Jerzykowski (Baranowski) (zm. przed 1582) - właściciel dóbr ziemskich w Kozarzewie, Gorazdowie, Borkowie i Psarskich.
- Dobrogost Jerzykowski (Irzykowski, Baranowski) (zm. po 1597) - dziedzic w Kozarzewie, burgrabia ziemski koniński. Był synem Wojciecha Jerzykowskiego i Katarzyny Iwieńskiej[1].
- Maciej Jerzykowski (zm. po 1659) - regent kancelarii grodzkiej poznańskiej[26].
- Jan Franciszek Jerzykowski (Irzykowski) (zm. przed 1702) - dziedzic Łosińca, Kościeszek, Białężyna, Oborzysk i innych, burgrabia grodzki poznański, regent grodzki poznański, pisarz grodzki kościański. Był synem Andrzeja i Heleny z Wilkowskich. W związki małżeńskie wstępował kilkukrotnie. Jego pierwszą małżonką była Marianna Katarzyna Komorowska, córka Stanisława i Zofii z Rostrzębowa Obodowskiej[27], drugą Urszula Szołdrska, córka Marcina i Zofii z Cieleckich[28] a trzecią Agnieszka Rolanka Bratuska, córka Samuela i Jadwigi Pruskiej, wdowa po Walentynie Raczyńskim[29].
- Andrzej Jerzykowski (zm. po 1679) - dziedzic Kościeszek, ksiądz. Był synem Andrzeja i Jadwigi Katarzyny Wolskiej. Jego bratem przyrodnim był Jan Franciszek Jerzykowski. Sprzedał swoją część w Kościeszkach bratu Marcinowi w 1679 roku[15].
- Stafan Jerzykowski (zm. po 1752) - dziedzic Oborzysk, burgrabia grodzki poznański. Był synem Jana Franciszka Jerzykowskiego, pisarza grodzkiego kościańskiego i Urszuli Szołdrskiej[17].
- Antoni Jerzykowski (1819-1889) - profesor, doktor, polski filolog klasyczny, pedagog. Ojciec Stanisława Jerzykowskiego. Jego małżonką była Rozalia Zwolska[30].
- Marceli Tadeusz Jerzykowski (1842–1884) - urzędnik Królestwa Polskiego, rachmistrz II kl. Biura Kontroli i Rachunkowości w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych, rachmistrz w Sekcji Rachuby Wydziału Wyznań Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sekretarz kolegialny[31], intendent aleksandryjskiego instytutu wychowania panien[32]. Był synem Franciszka i Katarzyny Kosteckiej[33]. Ożenił się z Julią Krystyną Henrich w 1837 roku[34].
- Stanisław Jerzykowski (1847-1927)[35] - polski lekarz, działacz społeczny. Syn prof. Antoniego Jerzykowskiego i Rozalii ze Zwolskich. Mąż Marii Jadwigi Jagielskiej[36].
- Karol Irzykowski (1873-1944) - polski krytyk literacki i filmowy, poeta, prozaik, dramaturg, teoretyk filmu, tłumacz, szachista. Był synem Czesława Irzykowskiego i Julianny z Ławrowskich.
- Zbigniew Jerzykowski (1881-1937) - doktor filozofii, starosta chodzieski i poznański, prezes Związku Starostów w województwie poznańskim, członek Sejmiku Wojewódzkiego, właściciel Wilanowca. Odznaczony orderem Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi i orderem "Korony Humullskiej". Był synem Stanisława Jerzykowskiego i Marii z Jagieiskich[37].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Monografie - Baranowscy h. Ostoja.
- ↑ a b c d e f A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1902, t. IX, s. 25.
- ↑ a b S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1908-9, t. V, s. 265, t. VI, s. 68-69.
- ↑ K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. IV, s. 490.
- ↑ a b c T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010-2019, Poznań, część I, s. 11-13, 594.
- ↑ B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584, wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego, Kraków, Biblioteka Polska, 1858, s. 371.
- ↑ Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Biblioteka Kórnicka 1877, t.1, nr 180.
- ↑ S. Kozierowski, Pierwotne osiedlenie ziemi gnieźnieńskiej wraz z Pałukami, Poznań 1924, s. 81-82.
- ↑ A. Gąsiorowski, Niepublikowane dokumenty poznańskie z wieku XIV, [w:] „Studia źródłoznawcze” vol. 12 (1967) s. 118.
- ↑ A. Kobza, Swarzędzki alfabet historyczny Antoniego Kobzy. Gortatowo, [w:] „Prosto z Ratusza”, nr 8 (339), Swarzędz 2017, s. 22.
- ↑ T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010-2019, Poznań, część I, s. 12.
- ↑ T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010-2019, Poznań, część I, s. 11-12.
- ↑ a b Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XV wiek > Część 2 - 1762 (Nr. 7 zs) 1422.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Gniezno > Część 2 - 1794 (Nr. 7) 1449.
- ↑ a b Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVII wiek > Część 1 - 1487 (Nr. 1429) 1679.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Inskrypcje > XVII/XVIII wiek - 13855 (Nr. 1122 XI) 1691.
- ↑ a b Z. Cieplucha, Z przeszłości ziemi Kościańskiej, Kościan 1929, s. 216.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVII wiek > Część 1 - 11104 (Nr. 1431) 1690.
- ↑ B. Winklowa, Karol Irzykowski. Życie i twórczość, t. I, Kraków 1987.
- ↑ Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania, Poznań 1937, R. 15, nr 4, s. 379.
- ↑ Dziennik Poznański, 22 XII 1910, nr 292, s. 3.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Gniezno > Część 2 - 2854 (Nr. 20) 1471.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Gniezno > Część 2 - 2972 (Nr. 21) 1477.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XV wiek > Część 1 - 4812 (Nr. 1385) 1469.
- ↑ M. Słomski, Urzędnicy i personel zamku arcybiskupów gnieźnieńskich w Łowiczu (XIV w. – 1531 r.), Instytut Historii PAN, Warszawa 2017, s. 231.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Relacje > XVII wiek - 891 (Nr. 196) 1669.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Relacje > XVII wiek - 163 (Nr. 199) 1672.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Grodzkie i ziemskie > Poznań > Rezygnacje > XVII wiek > Część 1 - 1498 (Nr. 1429) 1679.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Monografie - Bratuscy herbu Rola.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Regesty > Metrykalia > Katolickie > Część 8 - 54907 (Ostrów), 54911 (Ostrów), 54972 (Ostrów), 54924 (Ostrów), 54926 (Ostrów).
- ↑ A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815-1915), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, rok wyd. 2019, s. 1142.
- ↑ Kurjer Warszawski, (red.) W. Szymanowski, 1884, nr 119b, s. 5 (nekrolog).
- ↑ E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim, Warszawa 2000, s. 258.
- ↑ Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego parafii ewangelicko-augsburskiej w Warszawie, akta urodzeń, małżeństw i zgonów, 1837, nr 102, s. 373.
- ↑ Prof. W. Dworzaczek sugerował, że dr Stanisław Jerzykowski pieczętował się herbem Ostoja: Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Regesty > Gazety > XIX wiek > Część 2 - 1705 (Dziennik Poznański) 1913.
- ↑ Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Regesty > Gazety > XIX wiek > Część 1 - 3491 (Dziennik Poznański) 1880.
- ↑ Kronika Miasta Poznania: kwartalnik poświęcony sprawom kulturalnym stoł. m. Poznania: organ Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania, Poznań 1937, R. 15, nr 4, s. 378-379.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX w., Biblioteka Kórnicka PAN, Kórnik-Poznań 1995-2019 - Teki Dworzaczka.
- T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010-2019, Poznań, część I, s. 11-13, 594.
- K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. IV, s. 490.
- A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1902, t. IX, s. 25.
- S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1908-9, t. V, s. 265, t. VI, s. 68-69.
- R. Kalinowski, Protoheraldyczny znak na portalu kościoła w Wysocicach a historia herbu Ostoja w średniowieczu, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego nowej serii, t. XV (XXVI).
- Z. Cieplucha, Z przeszłości ziemi Kościańskiej, Kościan 1929.