Kanellowate

Kanellowate
	; Canella winterana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	magnoliopodobne
Rząd	kanellowce
Rodzina	kanellowate
	Nazwa systematyczna
	Canellaceae Mart.; Nov. Gen. Sp. Pl. 3: 168, 170. Sep 1832
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kanellowate, korzybielowcowate (Canellaceae Cronquist) – rodzina z rzędu kanellowców, obejmująca w zależności od ujęcia 5^[3]–6^[4] rodzajów z 17–21 gatunkami^[3]^[4]. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej obu kontynentów amerykańskich i we wschodniej Afryce wraz z Madagaskarem^[2]^[4].

Nazwa rodziny pochodzi od zdrobniałej formy greckiego słowa καννα (kanna) znaczącego „trzcina cukrowa”. Nadana została rodzinie z powodu nazywania w Ameryce Środkowej kory kannelowej hiszpańskim słowem canelo^[4].

Znaczenie ekonomiczne ma korzybiel biały Canella winterana dostarczający „białego cynamonu” (kory kannelowej)^[5]. Jest on używany jako przyprawa i stymulant, do aromatyzowania tytoniu, także jako trucizna na ryby. Także drewno korzybiela jest cenionym surowcem (zwane Bahama whitewood)^[4]. Wartościowego drewna dostarcza także afrykański gatunek Warburgia stuhlmanii^[5]. Ze względu z kolei na duży popyt w Indiach na wonne drewno madagaskarskiego endemitu – Cinnamosma fragrans, roślina ta jest silnie zagrożona^[4]. Jako przyprawę na Antylach wykorzystuje się także korę Cinnamodendron corticosum. W Afryce przyprawą są liście Warburgia ugandense, podczas gdy żywica z tego gatunku wykorzystywana jest do ochrony drewna^[4].

Morfologia

Pokrój: Zwykle drzewa, rzadziej krzewy^[4]. W nagich pędach^[3], w miękiszu, obecne są komórki wydzielnicze zawierające olejki^[5]^[3].
Liście: Ustawione spiralnie, pojedyncze i całobrzegie, bez przylistków^[4]. Blaszka skórzasta, zwykle z prześwitującymi komórkami gruczołowatymi zawierającymi olejki^[6], stąd liście aromatyczne^[4].
Kwiaty: Drobne, zebrane w baldachogrona^[5] i wierzchotki^[6] wyrastające w kątach liści, tylko w rodzaju Canella – szczytowo^[5], rzadko kwiaty pojedyncze^[6]. Kwiaty są obupłciowe i promieniste^[4]. Oś kwiatowa jest skrócona, okrywa zróżnicowana na mięsisty kielich i koronę. Kielich trójdziałkowy, korona z kilku okółków (do czterech), w każdym okółku 3 lub 5 listków okwiatu^[5]. Płatki są wolne, tylko u Cinnamosma zrastają się^[4]. Pręciki w liczbie 6–12 zrośnięte są w rurkę^[4]^[6]. Słupek powstaje z 2–6 zrośniętych owocolistków^[5]. Zalążnia jest jednokomorowa, górna, zwieńczona grubą i krótką szyjką słupka, na szczycie z dwu- lub sześciodzielnym znamieniem^[4]. Zalążki zgięte (kampylotropowe) w liczbie 2–20 na ściennych łożyskach^[6].
Owoce: Jagody^[4]^[6] zawierające pojedyncze (1–2) nasiona^[6]. Nasiona czarne^[6], czasem z osnówką^[3], z bogatym w lipidy bielmem^[5]^[6].

Systematyka

Rodzina jest spokrewniona z winterowatymi Winteraceae i jest to potwierdzone analizami molekularnymi. Wcześniej na taką relację wskazywała też wspólna i charakterystyczna budowa łupiny nasiennej. Problemy z klasyfikacją tych roślin sprawiały jednak pewne anatomiczne podobieństwa do rodziny muszkatołowcowatych Myristicaceae^[4].

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z dwóch rodzin (obok winterowatych) w rzędzie kanellowców w obrębie kladu magnoliowych – jednej z najstarszych linii rozwojowych okrytonasiennych^[2].

←

amborellowce Amborellales

grzybieniowce Nymphaeales

Austrobaileyales

zieleńcowce Chloranthales

kanellowce

	winterowate Winteraceae

	kanellowate Canellaceae

pieprzowce Piperales

	wawrzynowce Laurales

	magnoliowce Magnoliales

klad jednoliściennych

	rogatkowce Ceratophyllales

	klad dwuliściennych właściwych eudicots

Podział na rodzaje^[7]

Canella P.Browne – korzybiel, rodzaj monotypowy z gatunkiem korzybiel biały Canella winterana
Capsicodendron Hoehne (bywa włączany do Cinnamodendron)^[3]
Cinnamodendron Endl.
Cinnamosma Baill.
Pleodendron Tiegh.
Warburgia Engl.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 158, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 95. ISBN 978-1-842466346.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 31. ISBN 978-1-4020-9608-2.
↑ Vascular Plant Families and Genera. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2009-05-30]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[mabb-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 158, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[christenhusz-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 95. ISBN 978-1-842466346.

[encyk-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.

[armen-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 31. ISBN 978-1-4020-9608-2.

[7] Vascular Plant Families and Genera. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2009-05-30]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]